Wikipedia

Andromeda (galaksija)

Andromeda
(Preusmjereno sa NGC 224)

Andromeda (također poznata kao Messier 31, M31 ili NGC 224)[4] spiralna je galaksija udaljena 2,5 miliona svjetlosnih godina od zemlje i nalazi se u sazviježđu Andromeda. M31 je najbliža spiralna galaksija našoj galaksiji Mliječni put.

Andromeda
Galaksija Andromeda sa satelitskim galaksijama M32 (u sredini lijevo iznad galaktičke jezgre) i M110 (u sredini lijevo ispod galaksije)
Podaci posmatranja
Epoha: J2000.0
SazviježđeAndromeda[1]
Rektascenzija0sat. 42m 44,3s [2]
Deklinacija+41° 16' 8'' [2]
Crveni pomak-0,001001[2]
Radijalna brzina266 ± 4[3]
Tipspiralna galaksija (Sb) [2]
Prividne dimenzijeNajveći prečnik: 189,10 u.m.
Najmanji prečnik: 61,70 u.m.
Prividna magnituda (V)3,4 (vidljivo)
4,4 (B-Band) [2]
Površinska svjetlost (V)13,5 mag/u.m.2 [2]
Uglovna pozicija35° [2]
Ostale oznake
UGC 454 • PGC 2557 • M 31 • MCG 7-2-16 • CGCG 535-17 • Andromeda nebula • ZWG 535.17[2][3]
Karta
Portal
Portal
Portal Astronomija
Prva fotografska snimka Andromede iz 1887. godine

Historija posmatranja

uredi

M31 je prvi opisao perzijski astronom 'Abd Al-Rahman Al kao maleni oblak.[2][5][6] Prvo teleskopsko posmatranje ovog objekta izvršio je Simon Marius 1612. godine. William Herschel je posmatrao M31 1785. godine i primijetio je slabašan crvenkasti sjaj jezgre galaksije. Vjerovao je da je to najbliža od velikih maglica i na osnovu boje i magnitude objekta procijenio udaljenost. Smatrao je da se M31 nalazi na udaljenosti 2.000 puta većoj od udaljenosti Siriusa.

William Huggins je 1864. godine posmatrao spektar Andromede i uočio da se on razlikuje od ostalih plinovitih maglica. Spektar Andromede je bio kontinuiran sa tamnim linijama. Njen spektar je bio sličan spektrima pojedinih zvijezda. Na osnovu ovih posmatranja je uočena zvijezdolika priroda Andromede.

Godine 1885. otkrivena je supernova u Andromedi poznata pod nazivom "S Andromedae". Bila je to prva i jedina do sada supernova viđena u Andromedi. U to vrijeme, smatralo se da je supernova zapravo nova, te je prema tome nazvana Nova 1885.

Prva fotografija Andromede snimljena je 1887. godine i na njoj su se lahko vidjeli spiralni krakovi. U to vrijeme još uvijek se vjerovalo da je Andromeda dio naše galaksije. Zbog otkrivene spiralne strukture, smatralo se da je Andromeda sunčev sistem u nastanku, a satelitske galaksije da su planete.

Brzina kretanja Andromede je prvi put izmjerena 1912. godine pomoću spektralnih metoda. Izmjerena brzina je bila velika, 300 km/s u smjeru Sunca.

Heber Curtis je 1917. godine na fotografskim snimkama Andromeda pronašao nekoliko nova. U prosjeku su bile 10 magnituda tamnije od nova u našoj galaksiji. Na osnovu toga je procijenio udaljenost Andromede na 500.000 s.g.. Postao je i tvorac teorije da je Andromeda "ostrvski svemir" sličan našem Mliječnom putu. Nisu se svi astronomi slagali sa tom teorijom i ona je izazvala mnoge nesuglasice u narednim godina.

Edwin Hubble je 1925. godine riješio sve nesuglasice vezane uz prirodu Andromede. Koristeći novi teleskop sa ogledalom od 2,5 metra u promjeru, otkrio je cefeide u Andromedi. Kako se već od prije znalo da je stvarni sjaj cefeida vezan uz njihov period promjene sjaja, bilo je lahko izračunati udaljenost do Andromede. Njegove procjene stavile su Andromedu na 700.000 s.g. od nas.

Walter Baade je bio prva osoba koja je razlučila središnje dijelove galaksije na pojedine zvijezde. Na osnovu tih posmatranja ustanovljeno je da postoje dvije populacije zvijezda. Mlađe zvijezde je nazvao populacija 1, a starije populacija 2. Kasnije je ova nomenklatura prihvaćena i za Mliječni put. Baade je također otkrio da postoje dva tipa cefeida. Na osnovu tih posmatranja je ponovno izračunao udaljenost Andromede i smjestio je na 1,5 miliona s.g. od nas.

Osobine

uredi

Andromeda je od nas udaljena, prema novim mjerenjima, 2,5 miliona svjetlosnih godina. Ta udaljenost je dobijena na osnovu preciznog mjerenja perioda promjene sjaja u cefeida. Ostale tehnike smještaju Andromedu na udaljenosti od 2,5 - 2,6 miliona svjetlosnih godina. Ranije procjene dimenzija Andromede su iznosile 70.000 do 120.000 s.g. ali su nova posmatranja otkrila nove dijelove zvjezdanog diska i udvostručile stare procjene. Prema njima, u svom najširem dijelu Andromeda se proteže 220.000 s.g.

Masa Andromede je procijenjena na 1.23x1012 sunčevih masa. Andromeda je manje masivna od Mliječnog puta ali pogreške u procjenjivanju još uvijek su prevelike da bi se to uzelo za konačan podatak.

Broj zvijezda u Andromedi je znatno veći nego u našoj galaksiji. Rezultat toga je dvostruko veći ukupan sjaj cijele galaksije od našeg Mliječnog puta. Treba napomenuti da je brzina stvaranja zvijezda u našoj galaksiji višestruko veća nego u Andromedi. U budućnosti, broj zvijezda u Andromedi i Mliječnom putu će biti podjednak[potreban citat].

Struktura Andromede je detaljno proučavana. Andromeda je klasificirana kao SA(s)b galaksija. Posmatranja iz projekta 2MASS otkrila su da središnje izbočenje ima kockasti oblik ukazujući na mogućnost postojanja prečke.

Andromeda je prema nama nagnuta 77° (gdje bi 90° bio pogled sa strane). Analize presjeka Andromede otkrile su uvijanje galaksije u obliku slova "S". Uzrok tome su vjerovatno sudari sa satelitskim galaksijama. Spiralni krakovi Andromede su veoma uvrnuti ali i šire razmješteni nego u Mliječnom putu. Prosječan razmak između krakova je 13.000 s.g. i mogu se pratiti do udaljenosti od 1.600 s.g. od jezgre. Zanimljiva pojava je prsten prašine na udaljenosti do 32.000 s.g. od središta Andromede. Prsten je hladan pa nije vidljiv na snimkama u vidljivom svjetlu.

Brzina rotacije galaksije se mijenja, u zavisnosti od udaljenosti. Na udaljenosti od 1.300 s.g. od jezgre brzina rotacije iznosi 225 km/s, a na 7.000 s.g. pada na samo 50 km/s. Nakon toga se brzina rotacije penje do 250 km/s na udaljenosti od 33.000 s.g. da bi na udaljenosti od 80.000 s.g. pala na 200 km/s. Na osnovu ovih podataka je izračunato da Andromeda ima u središtu koncentriranu masu od 6x109 sunčevih masa.

U vanjskim djelovima Andromede se nalazi 460 kuglastih skupova. Najsjajniji od njih, nazvan Mayall II, najsjajniji je kuglasti skup u Lokalnom jatu galaksija. Mayall II je premasivan za kuglasti skup i posjeduje nekoliko generacija zvijezda. Smatra se da je Mayall II ostatak jezgre eliptične galaksije.

Jezgro

uredi

Jezgro Andromede je veoma kompaktan objekt okružen nakupinom starih zvijezda. Centralni dio galaksije donekle podsjeća na kuglasti skup, mada je višestruko sjajniji. HST je sa svojim snimkama otkrio da se jezgra Andromede sastoji od dvostrukog objekta razmaknutih tek 5 s.g. Na osnovu toga je izračunata masa središnje crne rupe. Masa iznosi 10E8 sunčevih masa.

Sateliti

uredi

U satelitske galaksije Andromede pripadaju Messier 32 i Messier 110, vidljive na fotografijama. Nešto dalje nalaze se još dvije satelitske galaksije, NGC 147 i NGC 185. Postoji mogućnost da se i Messier 33 nalazi pod snažnim gravitacijskim uticajem Andromede.

Amaterska posmatranja

uredi

Andromeda je jedan od zahvalnijih objekata za posmatranje. Njen prividni sjaj iznosi +3.5 magnituda i u umjereno tamnim noćima moguće ju je vidjeti golim okom kao oblačak. Dvogled će Andromedu pokazati kao elipsasti oblak dimenzija 3°x1° sa sjajnim jezgrom. Maleni teleskop sa malim povećanjem će lijepo uokviriti Andromedu sa njenim pratiljama, M32 i M110. Veći teleskop, od 150 mm, može u tamnim noćima pokazati pruge prašine. Uz pomoć teleskopa sa promjerima objektiva iznad 250 mm, može se pronaći i nekoliko najsjajnijih kuglastih skupova ili NGC 206, golemi zvjezdani oblak.

Najbliži NGC/IC objekti

uredi

Sljedeći spisak sadrži deset najbližih NGC/IC objekata.[a]

Ime Udaljenost od NGC 224
(uglovnih minuta)[3][a] 		Rektascenzija (J2000)[3] Deklinacija (astronomija) (J2000)[3] Tip[3]
NGC 221 0,4 0sat. 42m 41,8s +40° 51' 57'' eliptična galaksija (E2)
NGC 205 0,72 0sat. 40m 22,1s +41° 41' 7'' eliptična galaksija (E5)
NGC 206 0,76 0sat. 40m 32,3s +40° 44' 18'' dio galaksije (GxyP)
NGC 317A 4,51 0sat. 57m 39,0s +43° 48' 5'' spiralna galaksija (S0)
NGC 317B 4,51 0sat. 57m 40,5s +43° 47' 31'' prečkasta spiralna galaksija (SBbc)
NGC 218 5,03 0sat. 46m 32,0s +36° 19' 32'' spiralna galaksija (Sc)
IC 1550 5,51 0sat. 24m 27,8s +38° 11' 7'' spiralna galaksija (S0)
NGC 272 5,86 0sat. 51m 26,0s +35° 49' 18'' grupa zvijezda (*Grp)
NGC 389 6,63 1sat. 8m 29,8s +39° 41' 42'' spiralna galaksija (S0-a)
NGC 393 6,67 1sat. 8m 36,9s +39° 38' 38'' eliptična galaksija (E-S0)

Također pogledajte

uredi

Bilješke

uredi

Reference

uredi
  1. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom seds
  2. ^ a b c d e f g h i Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom klima
  3. ^ a b c d e f Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom ned
  4. ^ "Andromeda Galaxy". Encyclopedia Britannica. Pristupljeno 18. 2. 2016.
  5. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom klima-posmatrači
  6. ^ Greška kod citiranja: Nevaljana oznaka <ref>; nije naveden tekst za reference s imenom klima-ref

[1] [2] [3] [4] [5]

Literatura

uredi

Vanjski linkovi

uredi

NGC 224

uredi

NGC katalog

uredi


 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Andromeda (galaksija)

Koordinate:   0h 42m 44.3s, +41° 16′ 8″

  1. ^ (en) seds.org
  2. ^ (en)(de) Entdeckung und Katalogisierung von Nebeln und Sternhaufen. "Revidirani katalog W. Steinickea NGC i IC objekata". Arhivirano s originala, 18. 7. 2013. Pristupljeno 7. 2. 2014.
  3. ^ (en) Rezultati za NGC 224. "NASA/IPAC Extragalactic Database".
  4. ^ Spisak posmatrača na Wolfgang Steinicke-om sajtu.
  5. ^ Roberts, I., Photograph of the Nebula H IV 75 Cephei, MNRAS 56, 380 (1896).
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Andromeda_(galaksija)&oldid=3469324"