Edwin Hubble
Ovaj članak nije preveden ili je djelimično preveden. |
Ovaj članak zahtijeva čišćenje. |
Edwin Powell Hubble[1] (Marshfield, Missouri, SAD, 20. novembar 1889 - San Marino, Kalifornija 28. septembar 1953), američki astronom, poznat po otkriću širenja svemira.[2][3]
.JPG)
Edwin Hubble je bio jedan od prvih naučnik koji su tvrdili da crveni pomak u spektrima dalekih galaksija potiče od dopplerovog efekta koji nastaje usljed širenja svemira. Hubble je bio jedan od vodećih astronoma modernog doba i zaslužan je za stvaranje temelja na kojima danas leži fizikalna kosmologija.
Biografija
urediHubble je rođen u mjestu Marshfield (Missouri, SAD), a kao 9-godišnjak (1898.) se preselio u Wheaton, Illinois. U mladosti je pokazivao više talenta na polju sporta nego nauke - godine 1906. odnio je 7 pobjeda na školskom takmičenju u atletici, a iste je godine postavio i rekord Illinoisa u skoku u dalj.
Tokom studiranja na Univerzitetu u Chicagu se posebno posvetio matematici i astronomiji. Diplomirao je 1910. godine. Sljedeće 3 godine je bio jedan od prvih korisnika Rhodesove stipendije na Oxfordu, gdje je magistrirao pravo, nakon čega se vraća u SAD gdje se zapošljava kao učitelj i školski košarkaški trener u mjestu New Albany, Indiana.
Služio je u 1. svjetskom ratu i ubrzo postao Major. Nakon rata, Hubble se vratio astronomiji. Radio je u zvjezdarnici Yerkes (Yerkes Observatory) univerziteta u Chicagu, gdje je i doktorirao 1917. godine.
Godine 1919., George Ellery Hale, osnivač i upravnik zvjezdarnice Mount Wilson (pored grada Pasadena, Kalifornija) ponudio mu je mjesto u svojoj zvjezdarnici, gdje je Hubble radio do kraja svog života. Kratko prije Huubleove smrti, dovršen je teleskop Hale (Hale Telescope), a Hubble je bio njegov prvi korisnik.
Edwin Hubble umro je od srčanog udara 28. septembra 1953 u mjestu San Marino, Kalifornija. Njegova supruga, Grace, nije organizirala sprovod i nikad nije otkrila gdje se nalazi njegovo tijelo. Čini se da je Hubbleova želja bila da ga se pokopa u neoznačenom grobu ili je htio da bude kremiran. Njegovo posljednje počivalište ni danas (2005) nije poznato.
Otkrića
urediGalaksije se nalaze izvan Mliječnog puta
urediHubbleov dolazak na Monut Wilson vremenski se poklopio sa dovršenjem 2.5-metarskog (100-inčnog) teleskopa Hooker (Hooker telescope), tadašnjeg najjačeg svjetskog teleskopa. Huubleova posmatranja 1923. i 1924. otklonila su sve sumnje u tvrdnje da magličaste nebule, ranije viđene kroz manje teleskope kao nejasne maglice, nisu dijelovi Mliječnog puta (kako se do tada mislilo), već se radi o zasebnim galaktikama, izvan Mliječnog puta. Hubble je ovo otkriće objavio 30. decembra 1924.
Hubble je zaslužan i za klasifikaciju galaksija (Hubbleova viljuška), grupirajući ih po njihovom sadržaju, udaljenosti, obliku, veličini i sjaju.
Svemir se širi
uredi
Hubbleu se pripusuje otkriće crvenog pomaka u spektru galaktika (iako je pojavu zapravo prvi uočio Vesto Slipher. Hubble je zajedno sa Miltonom Humasonom 1929. formulirao zakon crvenog pomaka, empirički zakon između brzine udaljavanja galaksija i njihove udaljenosti, danas poznat kao Hubbleov zakon, po kojem je brzina udaljavanja galaktike proporcionalna njenoj udaljenosti. Hubbleov zakon, uz pretpostavku da je crveni pomak uzrokovan udaljavanjem galaktika, u skladu je sa Einsteinovim jednadžinama iz opće teorije relativnosti za homogeni izotropni svemir koji se širi.
Ovim je u astronomiju uveden koncept širenja svemira, što je kasnije dovelo do teorije "velikog praska".
Nešto ranije, 1917. godine, Einstein je shvatio da njegova opća teorija relativnosti zahtijeva da se svemir mora ili širiti ili skupljati. Nespreman povjerovati vlastitim formulama i prihvatiti takvu ideju, Einstein uvodi kosmološku konstantu (faktor odbijanja) u jednačine, čime zaobilazi ovaj "problem". Čuvši za Hubbleovo otkriće, Einstein je mijenjanje svojih formula nazvao "najvećom zabludom u svom životu".
Ostala otkrića
urediHubble je 30. augusta 1935. otkrio asteroid 1373 Cincinnati. U tom je razdoblju napisao i dvije knjige - "Posmatrački pristup kosmologiji" (The Observational Approach to Cosmology) i "Kraljevstvo Maglica" (The Realm of the Nebulae).
Hubble je proveo veći dio kasnijeg dijela svoje karijere pokušavajući astronomiju svrstati pod fiziku, a ne da bude smatrana kao zasebna nauka. Motiv za ove težnje je pokušaj da se astronomima dade šansa da dobiju Nobelovu nagradu zbog njihovih značajnih doprinosa astrofizici.
Komitet za dodjelu Nobelove nagrade, ovaj je prijedlog usvojio tek 1953., kratko nakon Hubbleove smrti, pa Hubble nikad nije saznao da li su njegova nastojanja urodila plodom. Hubble je iste godine bio nominiran za Nobelovu nagradu za fiziku koju bi bio i dobio da nije umro (samo žive osobe mogu primiti Nobelovu nagradu), o čemu je obavještena njegova udovica.
Počasti
urediNagrade
- Bruce Medal, 1938.
- Gold Medal (Royal Astronomical Society, 1940).
- Medal of Merit za izvanredna dostignuća u balistici, 1946--ARP
Imenovano po njemu
Fusnote
uredi- Crveni pomak je zapravo otkrio Vesto Slipher 1910ih. godina, no otkriće je uglavnom prošlo nezapaženo.
- PBSArhivirano 20. 9. 2011. na Wayback Machine Cosmological Constant.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ "Biography of Edwin Powell Hubble (1889 - 1953)". asd.gsfc.nasa.gov. Pristupljeno 2. 8. 2023.
- ^ "Edwin Hubble | Biography, Discoveries, Education, & Facts | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 25. 7. 2023. Pristupljeno 31. 7. 2023.
- ^ Vogel, Tracy (27. 4. 2021). "About - Story | Edwin Hubble". NASA. Pristupljeno 2. 8. 2023.
- ^ "Hubble's Nobel". lilith.fisica.ufmg.br. Pristupljeno 2. 8. 2023.
Bibliografija
uredi- Hubble E.P., The Observational Approach to Cosmology (Oxford, 1937).
- Hubble E.P., The Realm of the Nebulae (New Haven, 1936).
Vanjski linkovi
uredi- Time 100 Profile Arhivirano 21. 4. 2009. na Wayback Machine
- Hubble u Louisvilleu - Fotografije Edwina Hubblea u New Albany High School.
- Edwin Hubble bio - autor je Allan Sandage
