Java (ostrvo)

Java ili zastarjelo Jawa je jedan od četiri glavna ostrva Indonezije (pored Sumatre, Kalimantana i Sulawesija, a sva četiri zajedno čine Velika sundska ostrva.

Položaj Jave

Geografija

Karta Jave

Centar Džakarte

Java se nalazi u Indijskom okeanu, južno od Kalimantana (Borneo), a istočno od Sumatre. Ostrvo ima 126.650 km² a s malim okolnim ostrvima i ostrvom Madura površina mu je 132.107 km²

Java ima oko 127 miliona (stanje 2004. godine) stanovnika, više od bilo kojeg drugog ostrva na svijetu. Sa gotovo 1.000 stanovnika po kvadratnom kilometru, Java je jedno od najgušće naseljenih područja na svijetu. Na Javi se nalazi i glavni grad Indonezije, Jakarta. To je grad s više od deset miliona stanovnika koji se i dalje širi prema susjednim gradovima Bogor, Tangerang i Bekasi, tako da su mu stanovnici skovali od početnih slogova novo ime, "Jabotabek", koje sve učestalo koristi.

Ostrvo je izuzetno plodano. Na zapadnom dijelu su još samo male površine pokrivene džunglom, a prema istoku postaje sve suhlje. Sve slobodne površine su kultivirane i uzgaja se čitav niz poljoprivrednih kultura. No, prevladava uzgajanje riže.

Priroda je na Javi vrlo raznolika. Od džungle, preko savana i močvara s mangrovama do niza vulkana od kojih su neki još aktivni i kraterskih jezera. Brojni hramovi dokaz su vrlo raznolike kulturne historije iz pretkolonijalnog vremena. Najznačajniji su budistički hram u Borobuduru i hinduistički u Prambananu.

Java je administrativno podijeljena na četiri provincije: Batan i Jawa Barat (zapadna Java), Jawa Tengah (središnja Java) i Jawa Timur (istočna Java). Pored toga, Jakarta je izdvojena i pod direktnom je upravom centralne vlasti, a Yogyakarta je autonomna kneževina.

Pored Jakarte koja ima oko 11 miliona stanovnika, na Javi još tri grada imaju više od milion stanovnika. To su Surabaya sa oko 2,5 miliona, Bandung oko 1,7 miliona i Semarang oko 1,3 miliona.

Geologija

Vulkan Bromo

Java se, zajedno sa susjednim sjeverozapadno smještenim većim ostrvom Sumatrom i nizom manjih ostrva istočno od Jave nalazi uz rub jarka Sunda koji je dio subdukcijske zone sjevernog dijela australske tektonske ploče. To će područje - s gledišta zemljine historije - relativno brzo nestati sa zemljine površine.

Java, koja je gotovo u cijelosti vulkanskog porijekla, je dio tako zvanog pacifičkog vatrenog prstena koji se nalazi uz rub čitavog Pacifika. Na ostrvu se nalazi 38 dijelom ugaslih a dijelom aktivnih vulkana. Broj aktivnih vulkana u Indoneziji je oko 130.

Među najpoznatije vulkane na Javi spadaju Bormo (2.329 m) i Merapi (oko 2.985 m). Merapi se smatra jednim od najopasnijih vulkana na svijetu.

Pored vulkanizma, temeljem geoloških datosti često dolazi do zemljotresa. Zadnji težak zemljotres dogodio se 27. maja 2006. Centar se nalazio oko 25 km jugozapadno od Yogyakarte u dubini od oko 10 km. Glavni zemljotres, nakon kojeg je slijedilo još oko 1.000 manjih, prema podacima OUNa od 5. juna 2006. poginulo je oko 5.8oo a ranjeno je oko 57.800. Uništeno je ili teško oštećeno više od 130.000 kuća, a do 650.000 ljudi je ostalo bez krova nad glavom. Vulkan Merapi koji je u blizini najteže pogođenog grada Bantul, je tjednima prije potresa pojačao svoju aktivnost, a kratko nakon prvog potresa izbacio je oblak plinova i pepela visok 3,5 km. U danima nakon potresa, vulkan je najmanje udvostručio svoju aktivnost.

Historija

Predhistorijsko doba

Dokaz da je Java bila naseljena još u predhistorijskom razdoblju je javanski čovjek, podvrsta Homo erectusa, koga je još 1891. našao holandski antropolog Eugen Dubois u provinciji Java Timur.

Pretkolonijalno razdoblje

Borobudur, budistički hram

U prvom milenijumu nove ere na Javi su se učvrstili budizam i hinduizam i stopili se s od ranije postojećim vjerovanjima tamošnjeg stanovništva. Oblikovalo se više kraljevina, od kojih su neka bila vrlo snažna. Tako je u nekom dužem razdoblju, od polovine 14. vijeka pa sve do početka 16. vijeka kraljevina Majapahit proširila svoj uticaj na cijelu Javu, Sumatru, Borneo, veći dio malajskog poluostrva pa sve do Timora i današnjih Filipina. Glavni grad je bio u istočnoj Javi, u okolini današnjeg grada Surabaya.

Java je imala velike koristi od kontroliranja važnih morskih puteva prema Kini, no kulturni uticaj su imale prije svega zasade koje su došle iz Indije. Slični procesi odvijali su se i na susjednoj Sumatri.

Početkom 15. vijeka iz indijske pokrajine Gudjarat na ostrvo dolaze muslimanski trgovci, i počinje islamizacija.

Razdoblje kolonijalizma

Prve trgovinske veze su 1597. uspostavili Portugalci, ali su ih uskoro istisnuli Holanđani koji su stigli na ostrvo 1594. Polovinom 1619. Holanđani osvajaju Jakartu i pod imenom Batavia pretvaraju ju u centar svog kolonijalnog carstva u Aziji. Na Javi se Holanđani u početku zadovoljavaju samo vladavinom tim gradom. U svojim međusobnim razmiricama, neki javanski vladari su prihvatili pomoć tehnološki nadmoćnijih Holanđana, ali su za uzvrat morali dozvoliti djelovanje Holandskoj istočnoindijskoj kompaniji. Tako je Kompanija tokom 17. vijeka preuzela kontrolu nad cijelim ostrvom. Java se nalazila na čvorištu azijskih morskih puteva, što je omogućilo Holanđanima kontrolu trgovine izvan Indije kojom su dominirali Englezi.

Istovremeno sa utvrđivanjem kolonijalne vlasti, na Javi se širi islam. Domaće stanovništvo ga je doživjelo kao protutežu evropskoj kulturi kolonizatora, što je pomoglo njegovom populariziranju. S druge strane, Holanđani se nisu pretjerano trudili da kristijaniziraju Javance.

Holanđani su kao porezne izvršioce zapošljavali Kineze, što ih je učinilo vrlo omraženim kod domaćeg stanovništva. Napetost je rasla i između kolonijalne vlasti i Kineza, jer su vlasti doživljavale nekontrolirano useljavanje Kineza kao opasnost za svoju vlast. Rezultat takvih odnosa je bio pogrom hiljada Kineza koji se 1740. dogodio u Bataviji.

Početkom 19. vijeka holandska država preuzima direktnu kontrolu nad kolonijom bez posredovanja svoje Istočnoindijske kompanije, i u saradnji sa mjesnim plemstvom pojačava privredno izrabljivanje domaćeg stanovništva.

1825.-1830. dolazi do narodnog ustanka protiv Holanđana zbog uvođenja novih davanja koju su domaći stanovnici trebali plaćati na žetvu riže. Borbe su životom platili više od 200.000 Javanaca i oko 8.000 Evropljana.

1830. kolonijalna vlast umjesto najma, određuje seljacima obvezu, da 1/5 svoje zemlje stave na raspolaganje vlastima i da na tom dijelu uzgajaju ono što im vlast propiše. Uz to, bili su obvezni 66 dana godišnje raditi za račun vlasti. U praksi, ova je obaveza seljaka prema vlasti često značajno nadilazila zvanično propisanu obvezu. Proizvodi su kasnije prevoženi u Evropi i tamo prodavani uz vrlo visok profit.

Jezik

Pored službenog indonezijskog jezika, u središnjem i istočnom dijelu Jave govori se javanski jezik. Na zapadnom dijelu Jave prevladava sundski.

Religija

Kao na Sumatri (90%), i na Javi su muslimani ogromna većina. Tokom 15. i 16. vijeka Java je islamizirana, tako da danas čine 91% Javanaca.

Oko 1815. Holanđani šalju po prvi put misionare na Javu. Kao posljedica tih napora, mnogi Kinezi prelaze na hrišćanstvo, a uz njih i mali dio Javanaca koji u međuvremenu nisu prešli na islam.

Na jugu centralnog dijela Jave postoji nekoliko hrišćanskih zajednica, koji su većinom pripadnici kineske manjine.

I na Javi postoje konflikti između muslimana i hrišćanske manjine. 58% javanskih muslimana izjašnjava se abanganima, što znači da šeriju razumiju simbolično-mistično, a ne kao neposredno važeći zakon.