Grupa objekata Gazi Husrev-begovog vakufa

Grupa objekata Gazi Husrev-begovog vakufa nalazi se na području općine Stari Grad i malim dijelom u općini Centar, Sarajevo. Najveći broj ovih objekata nalazi se oko Gazi Husrev-begove džamije, koja je sastavni dio ove graditeljske cjeline. Zajedno sa pokretnom imovinom proglašena je za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Odluku donijela je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na sjednici održanoj od 12. do 18. maja 2009. godine u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović) i Ljiljana Ševo (predsjedavajuća).

Bezistan u Sarajevu

Gazi Husrev-begov vakuf u Sarajevu osnovan je 1531. godine i predstavlja jednu od najstarijih institucija koje djeluju u kontinuitetu u jugoistočnoj Evropi. Osnivač ovog vakufa je Gazi Husrev-beg, tada na dužnosti bosanskog sandžak-bega, koji je svoje veliko bogatstvo uložio u gradnju kapitalnih objekata u Sarajevu, koji ovom gradu daju status važnog privrednog i kulturnog centra. Gazi Husrev-beg je sa tri vakufname uvakufio svu svoju imovinu iz Bosne koju je sam stekao, i Rumelije u Grčkoj koju je naslijedio od oca. Prva Gazi Husrev-begova vakufnama iz 1531. godine je pisana za džamiju, imaret i hanikah. Druga vakufnama iz 1537. godine pisana je za Kuršumliju medresu. Od ostatka novčanih sredstava nakon izgradnje medrese nabavljene su tada najpoznatije knjige i osnovana biblioteka. Trećom vakufnamom iz 1537. godine uvakufljena je dodatna imovina za izdržavanje džamije. Originali ovih vakufnama nisu sačuvani, ali su sačuvani prijepisi koji su uz svjedoke ovjereni po šerijatskom sudu tako da odgovaraju originalu. Gazi Husrev-begov vakuf danas u velikoj mjeri egzistira na principima ustanovljenim vakufnamama iz prve polovine XVI vijeka.

Spisak objekata

1. Objekti ili graditeljske cjeline nastale tokom osmanskog perioda ranije proglašene nacionalnim spomenicima:

• Kompleks Gazi Husrev-begove džamije sa haremom
• Kompleks Kuršumli medrese i Hanikah
• Gazi Husrev-begov bezistan
• Tašlihan
• Dio objekta Daire
• Sahat-kula
• Nekadašnja Hastahana

Graditeljski kompleksi ili objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata (izdržavani objekti), ili hajrati od izuzetne kulturno-historijske vrijednosti nastali tokom osmanskog perioda koji ranije nisu bili proglašeni nacionalnim spomenicima

• Gazi Husrev-begov hamam
• Morića han

Ostali graditeljski kompleksi ili objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata, nastali tokom osmanskog perioda:

• Nekadašnji „Veliki han“:
• Dućani južno od Gazi Husrev-begove džamije
• Dućani sjeveroistočno od Gazi Husrev-begove džamije
• Dućani zapadno od Gazi Husrev-begove džamije
• Dućani koji se nalaze istočno od Gazi Husrev-begove džamije sa obje strane ulice Čizmedžiluk
• Dućani u ulici Kazazi
• Dućani na sjevernoj strani ulice Sarači
• Dućani na istočnoj strani Gazi Husrev-begove ulice

Objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata nastali tokom austrougarskog perioda koji su ranije proglašeni nacionalnim spomenicima:

• Nekadašnji hotel „Stari Grad“

Ostali objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata nastali tokom austrougarskog perioda:

• Stambeni objekat u ulici Sime Milutinovića 8
• Historijska građevina na Obali Kulina bana (bivša zgrada policije)
• Stambeno-poslovni objekat u ulici Edhema Mulabdića
• Stambeno-poslovni objekat u Kulovića ulici

Objekti konačno oblikovani tokom austrougarskog perioda koji su vremenom dograđivani i mijenjali namjenu:

• Đulagin dvor

Izdržavani objekti (hajrati) nastali u periodu između dva svjetska rata:

• Zgrada nekadašnjeg Gazi Husrev-begovog mekteba u ulici Ćemerlina

Objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata nastali u periodu između dva svjetska rata:

• Građevine i zemljište u ulici Tekija čikma

Objekti poslovnog karaktera namijenjeni ostvarivanju prihoda za izdržavanje hajrata nastali tokom osmanskog perioda čija je historijska vrijednost značajno umanjena:

• Dućani u ulici Safet-bega Bašagića i Tahčića sokaku

Parcele na kojima su se nalazili objekti ili graditeljske cjeline od ambijentalnog značaja za historijsko jezgro Sarajeva, a danas su srušene ili parcele vezane uz značajne graditeljske cjeline nastale tokom osmanskog ili austrougarskog perioda:

Literatura

• Ahmed Mehmedović, Gazi Husrev-beg i njegove zadužbine, Sarajevo 2005.
• Behija Zlatar, Zlatni period Sarajeva: Prilozi historiji Sarajeva, Institut za istoriju, 1997
• Alija Bejtić, Ulice i trgovi starog Sarajeva, Sarajevo 1973.