Giovanni Pierluigi da Palestrina

Giovanni Pierluigi da Palestrina (4. mart 1525 – 2. februar 1594) bio je italijanski kompozitor renesansne muzike i najpoznatiji predstavnik Rimske škole muzičke kompozicije tokom 16. vijeka. Żivio je u vrijeme katoličke protivreformacije. Svojim konzervativnim pristupom imao je ogroman utjecaj na razvoj Rimske katoličke crkvene muzike, a njegov rad je imao trajni utjecaj na renesansnu polifoniju.

Giovanni Pierluigi da Palestrina
Rođenje	4. mart 1525. Palestrina, Papinska država
Smrt	2. februar 1594. Rim, Papinska država
Era	Renesansa
Značajna djela	Missa Papae Marcelli, Canticum canticorum (moteti)

Biografija

Palestrina je rođen u Palestrini, gradiću u blizini Rima koji je u to vrijeme pripadao Papinskoj državi. Dokumenti navode da je od 1537. godine bio član hora dječaka u bazilici Santa Maria Maggiore u Rimu. U tom gradu će i provesti najveći dio svoje muzičke karijere. Od 1544-1551 Palestrina je bio orguljaš u katedrali St. Agapito u svom rodnom gradu. Osim sviranja crkvenih orgulja njegove dužnosti su bile da pomaže djelovanje crkvenog hora, da podučava muziku i komponuje kanone, a naknada je bila u novcu i naturi. Njegova vještina u poslovima vezanim za crkvenu muziku privukla je pažnju biskupa Giovannija Maria Ciocchija del Monte, koji je kasnije postao Papa Julije III. Za vrijeme svog radnog boravka u rodnom gradu, Palestrina je 1547. godine oženio Lucreziju Gori. Sa njom je imao tri sina Rodolfo, Angelo i najmlađi Iginio koji ga je jedini i nadživio.

Pročelje prvog misala Giovannija Pierluigija da Palestrine, na kojem on predstavlja papi Juliju III svoj prvi rad posvećen njemu.

Godine 1551. vratio se u Rim gdje je preuzeo prvo od svojih papskih imenovanja, kao muzički direktor (maestro di cappella) hora Julijanske Kapele (Cappella Giulia) pri Bazilici svetog Petra. Tu je komponovao i svoju prvu knjigu crkvenih misa 1554. godine, koja je bila posvećena papi Juliju III u znak zahvalnosti za njegovu novčanu podršku. Naredne godine bio je unaprijeđen u pjevača "Pontifskog hora." Ipak, on nije zanemario ni sekularnu stranu njegove umjetnosti, te je 1555. godine objavio svoju prvu knjigu madrigala (sekularne i duhovne višeglasne pjesme). Međutim, u vrijeme kada je blaži režim Julije III zamijenjen oštrijom disciplinom pape Pavla IV. Odlukom novog pape bilo je zabranjeno oženjenim muškarcima da služe u papskom horu. Palestrina je zajedno sa dvojicom svojih kolega dobio malu penziju kao nadoknadu zbog njihovog otpuštanja sa posla. Ubrzo nakon toga postao je horovođa u Bazilici svetog Ivana Lateranskog (posao koji je ranije radio Orlando di Lasso). 1560-te su bile vrijeme velikog stručnog usavršavanja za Palestrinu. Radio je u bazilici Santa Maria Maggiore, u Papskom univerzitetu (Seminario Romano) i za bogatog kardinala Ippolita d'Estea, te je objavio četiri knjige svoje muzike.

Bazilika svetog Ivana Lateranskog u kojoj je Palestrina radio kao muzički direktor

Godine 1568. zbog niske novčane nadoknade i njegove želje da ostane u Rimu Palestrina je odbio ponudu da postane kapelmajstor za Maksimilijana II, cara Svetog Rimskog Carstva u Beču. Nakon smrti kompozitora Giovannija Animuccija 1571. godine koji je bio muzički direktor u Vatikanu od 1555. godine, Palestrina je bio pozvan da se vrati na svoje staro radno mjesto kao muzički direktor Julijanskog hora u Vatikanskoj bazilici. Vratio se i odmah nastavio sa svojim uspješnim kompozitorskim djelovanjem, a dobio je viŝe puta i povećanje plate. Kako mu je rasla kompozitorska slava 1578. godine kao priznanje njegovog položaja najslavnijeg rimskog muzičara dobio je zvanje magistra muzike u Vatikanskoj bazilici. Ovo njegovo posljednje profesionalno imenovanje je bilo dugog mandata od 1571-1594 kao glavni odgovorni za muzičke aktivnosti u Kapeli Jiulija pri Bazilici svetog Petra. Osim toga, obavljao je samostalni muzički rad za najmanje 12 drugih rimskih crkava i institucija, te je bio uspješan u poslovanju sa krznom u vlasništvu njegove druge žene, a ulagao je i u tadašnje tržište rimskim nekretninama. Niz epidemija kuge koje su bile zahvatile središnju Italiju tokom kasnih 1570-ih uzrokovale su smrt njegove žene i dva starija sina, koji su u to vrijeme pokazivali veliku muzičku nadarenost. Sam Palestrina se ozbiljno razbolio tokom tog vremena. Tugujući zbog smrti njegove žene, objavio je svoju namjeru da postane sveštenik, na radost pape, Grgura XIII. Nakon što je bio kanoniziran, ubrzo nakon toga odrekao se zavjeta kako bi oženio Virginiju Dormoli 1581. godine, udovicu bogatog trgovca. Iako je dosta vremena proveo upravljajući njenim bogatstvom, on je zadržao svoj posao u bazilici Svetog Petra i nastavio da komponuje. Bio je smatran zvaničnim kompozitorom za hor od strane svih papa za koje je radio, a zabilježeno je i da je marširao na čelu papinskih pjevača povodom podizanja velikog egipatskog obeliska na Trgu svetog Petra.

Muzička baština i stil

Notni zapis prvih taktova Mise za papu Marcella, Kyrie dio Pierluigija da Palestrine.

Giovanni Pierluigi da Palestrina je svoje ogromno kompozitorsko stvaralaštvo objavio u gotovo 30 zbirki tokom svog života. Više od 700 njegovih muzičkih djela sačuvano je u rukopisima. Ostao je najpoznatiji po 104 mise, iako je komponovao u svakom drugom liturgijskom žanru iz svog vremena, uključujući i gotovo 100 madrigala.

Njegovo muzičko stvaralaštvo, iako ogromno, održalo je izuzetno visok standard kako u sakralnim tako i u sekularnim radovima. Njegova tehnika korištenja cantus firmusa (već postojeće melodije koja je namijenjena za jedan glas) kao i majstorstvo u upotrebi polifonije može se u najvećoj mogućoj mjeri uočiti kod nekih njegovih kanonskih misa (u kojima su jedan ili više dijelova za glas izvedeni iz drugog dijela za glas). Njegova sposobnost se ogleda i u ukrašavanju svečanog liturgijskog horskog pjevanja, čineći je sastavnim dijelom teksture. Ponekad se gotovo i ne razlikuje od drugih slobodno komponovanih dijelova, što je uočljivo iz nekih njegovih misa zasnovanih na melodijama himne. Giovanni Pierluigi da Palestrina je pri komponiranju najvećeg broja njegovih misa koristio tehniku poznatu kao muzička parodija, pri čemu je kompozitor koristio vlastitu muziku ili muziku od drugih kompozitora kao polaznu tačku za novo muzičko djelo. Mnoge druge mise proizašle su iz muzičkih ideja njegovih prethodnika ili savremenika. Palestrina je komponirao još jednu vrstu mise koja je uočljiva u devet radova napisanih za Mantovu. U ovim djelima, Gloria i Credo sekcije su tako raspoređene da se melodijska linija za jedan glas (lat. cantus planus) i polifonija naizmjenično pojavljuju. Tu je i mala, ali važna grupa misa koje su bile komponirane u slobodnom stilu, gdje je muzički materijal bio u potpunosti originalan. Možda najpoznatiji primjer ove vrste je Missa brevis (bos. Kratka misa) za četiri glasa.

Moteti Giovannija Pierluigija da Palestrine, od čega ih je više od 250 sačuvano, pokazuju gotovo istu raznolikost oblika i vrsta kao i kod misa. Većina njih su u nekim jasno definisanim oblicima, povremeno odražavajući oblik liturgijskog teksta, iako se relativno malo zasnivaju na melodijama za jedan glas. Mnogi od njih parafraziraju pojanje, ali sa umijećem koje je podjednako uspješno kao i kod misa. Na istom nivou kao i kanonske mise su moteti poput Cum ortus fuerit i Accepit Isus calicem. Ovaj drugi navedeni motet je očito bio kompozitorov miljenik - pretpostavka zasnovana na portretu Palestrine gdje je prikazan kako rukama drži kopiju ovog djela. Ovaj portret se danas čuva u Vatikanu. Njegovih 29 moteta zasnovano je na tekstovima iz jedne od knjiga iz Starog zavjeta pod nazivom Pjesma nad pjesmama. Tu se mogu primijetiti brojni primjeri "madrigalizama": korištenje sugestivnih muzičkih fraza evocirajući slikovite muzičke dijelove, očigledno bilo za uhu ili oko, a ponekad za oboje. U dijelu euharistijske službe (ofertorium), Palestrina potpuno odustaje od stare tehnike cantus firmus i piše muziku u slobodnom stilu, dok u himnama on parafrazira tradicionalne melodije, obično u najvišem glasu. U biblijskoj poetskoj tužaljci povodom babilonskog uništenja Jerusalema pod nazivom Jeremijin plač, on donosi uspješan kontrast u odnosu na muzičke dijelove sa hebrejskim i latinskim tekstovima. Muzički dio sa hebrejskim tekstovima je stilski melizmatičan (bogato okićen), a drugi dio sa latinskim tekstovima je jednostavniji i svečaniji. Njegovi Magnificat hvalospjevi su uglavnom organizovani u četiri grupe po osam hvalospjeva, a svaka grupa se sastoji od Magnificata zasnovanom na jednom od osam "tonova": alternatim struktura se ovdje koristi kao kod misa pisanih za Mantovu.

Također pogledajte

• Starocrkveni modusi
• Léonin

Vanjski linkovi

• Palestrina Foundation