Etničko čišćenje u Foči
Kampanja etničkog čišćenja u Foči niz je ratnih zločina kojeg su počinili vojni i civilni organi Republike Srpske za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini. Vojska, policija, i paravojne formacije sistematski su vršili zločine nad Bošnjacima i oko 21.000 njih je napustilo Foču nakon jula 1992.[1]
| Etničko čišćenje u Foči | |
|---|---|
 Mjesta gdje su vršene ekshumacije između 1996. i 2000. na teritoriji općine Foča. | |
| Lokacija | Foča |
| Datum | 7. april 1992 – januar 1994. |
| Meta | Bošnjaci |
| Vrsta napada | masovna ubistva, silovanje, prisilno raseljavanje |
| Mrtvih | 2.707 |
| Počinioci | VRS, policija RS |
Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) u više presuda je utvrdio etničko čišćenje Bošnjaka, ubijanje, masovna silovanja i namjerno uništavanje Bošnjačke imovine i kulturnog dobra. Istraživačko dokumentacioni centar Sarajevo procijenio je ukupan broj ubijenih i nestalih ljudi u općini Foča na 2.707, od toga je ubijenih 1.513 bošnjačkih civila i 155 srpskih civila.[2] Većina od 22.500 muslimanskih stanovnika je protjerana, uništeno 13 džamija, a među njima i spomenik svjetske baštine UNESCO-a, Aladža džamija.[3] Uz to su vlasti Republike Srpske uspostavile nekoliko lokacija gdje je stotine žena sistematski silovano, a neke su slate i na prisilni rad.[4][5] Za to su mnogi oficiri i vojnici Republike Srpske, i ostali učesnici bili optuženi i pred MKSJ-om bili osuđeni.
Etničko čišćenje
urediOd početka aprila do sredine jula 1992. srpske snage su sprovodile opširan napad usmjeren protiv bošnjačkih civila u području općina Foča, Gacko i Kalinovik. Prije samog napada, bošnjački civili su izbačeni sa posla, plate su im uskraćene, a potom im je uskraćena mogućnost slobodnog kretanja. Nakon što su okolna sela i grad Foča dopali u ruke srpskih snaga: vojske, policije, paravojnih formacija, a ponekad i samih Srba seljaka, primjenjivan je uvijek isti šablon: Kuće Bošnjaka su sistematski pretresane, pljačkane i spaljivane, a građani su hapšeni ili sakupljani na jednom mjestu, a ponekad tokom samog procesa, premlaćivani ili ubijani. Muškarci i žene su odvajani, a većina ih je zatvorena u KP dom u Foči. Žene su odvođene na razne lokacije zatočenja gdje su živjele u nepodnošljivim higijenskim uvjetima, a u tim centrima su zlostavljane na mnoge načine, dok ih je većina sistematski silovana. Srpski vojnici ili policajci su dolazili u zatočeničke centre, odabirali jednu ili više žena, izvodili ih i silovali. Neke od njih su odvođene u privatne apartmane i kuće gdje su silovane, a morale su također kuhati, čistiti i služiti rezidente, koji su bili srpski vojnici. Tokom pomenutog napada na bošnjačke civile, ogroman broj žena i djevojčica je silovan. Svi tragovi postojanja i kulturno naslijeđe muslimana Bošnjaka je zbrisano iz područja zahvaćenih napadom srpskih snaga. Skoro ni jedan Bošnjak nije ostao u Foči. Sve džamije su srušene.
Sistematska silovanja
urediU januaru 1994. godine, srpske vlasti su "okrunile" etničko čišćenje Foče preimenujući Foču u "Srbinje" (grad Srba). Gotovo svi preostali muslimani Bošnjaci, muškarci i žene iz sve tri općine su uhapšeni, sakupljeni na jednom mjestu, potom razdvojeni i zatvoreni u nekoliko sabirnih zatvoreničkih centara - logora: Buk Bijela, Srednja škola u Kalinoviku, Partizan, Srednja škola u Foči, KP dom u Foči po ustaljenom šablonu. Neki su odmah ubijeni, silovani ili surovo pretučeni.
Kazneno-popravni dom u Foči, jedan od najvećih zatvora u bivšoj Republici Jugoslaviji, bio je glavni pritvorski objekat za muškarce. Muslimanske žene, djeca i starci pritvarani su po kućama, stanovima i motelima u Foči i okolnim selima ili u centrima za duži ili kraći pritvor kao što su pomenuta Buk Bijela, gimnazija u Foči i sportska dvorana "Partizan".
Sportska dvorana "Partizan" služila je kao centar za pritvor žena, djece i staraca od 13. jula 1992. ili ranije, pa najmanje do 13. augusta 1992. U to vrijeme je u "Partizanu" bilo najmanje 72 zatočenika. Svi zatvorenici su bili civili, muslimanske žene, djeca i nekoliko starijih ljudi iz sela u općini Foča. Životni uslovi u "Partizanu" bili su okrutni. Pritvor je pratilo neljudsko postupanje, nehigijenski smještaj, prenatrpanost, izgladnjivanje, fizičko i psihološko mučenje, uključujući i seksualno zlostavljanje. Odmah pošto su žene prebačene u Partizan, uspostavljen je režim seksualnog zlostavljanja. U "Partizan" su, obično uveče, ulazili naoružani vojnici, uglavnom u grupama od po tri do pet i izvodili žene. Kad bi se žene opirale ili sakrivale, vojnici su ih tukli ili im prijetili da bi ih primorali na poslušnost. Vojnici su žene iz "Partizana" odvodili u kuće, stanove ili hotele, da bi ih tamo seksualno zlostavljali i silovali.
Miljevinski bataljon, Brigade za taktičke operacije iz Foče VRS-a u augustu 1992. godine je formirao logor za silovanje žena u tzv. Karamanovoj kući. Vojnici su pomenuti objekat nazivali "javna kuća". U logoru su bile zatvorene žene i djevojčice od kojih su neke imale 12 godina. Komandant Miljevinskog bataljona je bio Pero Elez, a Neđo Samardžić, Zoran Samardžić, Nikola Brčić, te Radovan Stanković su su bili zaduženi za ženski logor. Vojnici su prisiljavali zatočenice na oralni, vaginalni i analni seks. Žene su pored silovanja, također mučene i odvođene na prisilni rad. Radomir Kovač, kojeg je osudio MKSJ, držao je četiri bošnjačke djevojke u svom apartmanu koje je seksualno napastovao i silovao. On je te djevojke prodao, ali je prvo dvije predao drugim vojnicima RS-a koji su ih grupno silovile više od tri sedmice.[6]
Od sredine maja 1992. je počelo etničko čišćenje općine Kalinovik. Dok je muško nesrpsko stanovništvo zatočeno u vojnom skladištu Barotni, žene i djeca su zatočeni u Osnovnoj školi u Kalinoviku, koja se nalazi u centru Kalinovika, u blizini stanice milicije. Krajem juna i početkom jula, u Osnovnoj školi su bili zatočeni i stanovnici općine Gacko uhapšeni dok su prolazili kroz općinu Kalinovik bježeći u srednju Bosnu. Žene i djevojčice su bile podvrgnute silovanjima za vrijeme njihovog zatočeništva u Osnovnoj školi u Kalinoviku. Pored gore navedenih centara za pritvor, više žena je bilo zatvoreno u kućama i stanovima koji su korišteni kao javne kuće kojima su upravljale grupe srpskih vojnika.
Žrtve
urediU zločinima u Foči, prema podacima Istraživačko dokumentacionog centra prikupljenim do decembara 2006. godine, nestalo je 2752 građana nesrpske nacionalnosti, mahom Bošnjaka. Od tog broja je za 1899 ljudi potvrđeno da su ubijeni, a 853 se još uvijek vode kao nestali.[1]
Zločinci
urediOsuđeni
urediMeđunarodni tribunal za ratne zločine u Haagu osudio je pripadnike organa Republike Srpske za progon, mučenja, ubistva, silovanja i robovlasništvo kao i nečovječno postupanje i kršenje zakona i običaja ratovanja.
- Radovan Karadžić, bivši predsjednik Republike Srpske, osuđen na doživotni zatvor.[7]
- Dragoljub Kunarac (rođen 15. maja 1960;[8] 28 godina u zatvoru)[9]
- Radomir Kovač (rođen 31. marta 1961;[8] 20 godina u zatvoru)[9]
- Zoran Vuković (rođen 6. septembra 1955;[8] 12 godina u zatvoru); prijevremeno pušten nakon odsluženja trećine kazne.[10]
- Milorad Krnojelac (rođen 25. jula 1940;[11] 12 godina u zatvoru);[11] prijevremeno pušten 9. jula 2009.
- Dragan Zelenović (rođen 12 februara 1961;[12] 15 godina u zatvoru); prijevremeno pušten 28 augusta 2015. (efektivno 4 septembar 2015).[12]
- Biljana Plavšić (11 godina u zatvoru;[13] prijevremeno puštena 27 oktobra 2009)[14]
- Momčilo Krajišnik (20 godina u zatvoru; prijevremeno pušten u septembru 2013)[15] Dragan Gagović and Janko Janjić bili su optuženi ali su u međuvremenu umrli 1999 i 2000.[16]
- Radovan Stanković (20 godina u zatvoru;[17] pobjegao iz zatvora;[18] ponovo uhapšen pet godina kasnije[19])
- Neđo Samardžić (24 godina u zatvoru)[20]
- Gojko Janković (34 godina u zatvoru)[17]
- Savo Todorović (12 godina i 6 mjeseci u zatvoru)[21][22]
- Mitar Rašević (8 godina i 6 mjeseci u zatvoru)[23]
- Radmilo Vuković prvobitno osuđen na pet godina i šest mjeseci, oslobođen nakon žalbe.[24]
Oslobođeni
uredi- Momčilo Mandić, oslobođen svih optužbi.[25]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Blumenthal i McCormack 2008, str. 55.
- ^ Ivan Tučić (februar 2013). "Pojedinačan popis broja ratnih žrtava u svim općinama BiH". Prometej.ba. Pristupljeno 4. 8. 2014.
- ^ Charter, David (28. 5. 2009). "World Agenda: US hopes for Bosnia rest on town mayor's shoulders". The Times. Arhivirano s originala, 22. 3. 2021. Pristupljeno 18. 6. 2020.
- ^ "ICTY: Blagojevic and Jokic judgement" (PDF). Pristupljeno 5. 4. 2012.
- ^ "ICTY: Kunarac, Kovač and Vuković judgement" (PDF). Pristupljeno 5. 4. 2012.
- ^ "ICTY: Kunarac, Kovač and Vuković judgement" (PDF). Pristupljeno 5. 4. 2012.
- ^ "Bosnia-Herzegovina: Karadžić life sentence sends powerful message to the world". Amnesty International. 20. 3. 2019. Pristupljeno 10. 4. 2019.
- ^ a b c "Kunarac et al. Case Information Sheet" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
- ^ a b "ICTY: Kunarac, Kovač and Vuković judgement" (PDF). Pristupljeno 5. 4. 2012.
- ^ Vuković profile, icty.org; accessed 28 October 2016.
- ^ a b "Milorad Krnojelac Case Information Sheet" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
- ^ a b "Dragan Zelenović Case Information Sheet" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
- ^ "Prosecutor v. Biljana Plavšić judgement" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ "Biljana Plavšić Case Information Sheet" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia.
- ^ "Prosecutor v. Momcilo Krajisnik judgement" (PDF). International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ "Foča Confronts its Past". Human Rights Watch. 14. 10. 2004. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ a b "ICTY: Blagojevic and Jokic judgement" (PDF). Pristupljeno 5. 4. 2012.
- ^ "Search for Radovan Stanković Continues". Balkan Investigative Reporting Network. 25. 5. 2010. Arhivirano s originala, 17. 2. 2013. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ "Serb war criminal recaptured". Sky News. 21. 1. 2012. Pristupljeno 17. 7. 2015.[mrtav link]
- ^ "Final verdict handed down, sentencing Neđo Samardžić to 24 years' imprisonment". Court of Bosnia and Herzegovina. 13. 12. 2006. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ "Rašević Mitar and another". The Prosecutor's Office of Bosnia and Herzegovina.
- ^ Savo Todorović profile Arhivirano 28. 10. 2020. na Wayback Machine, icty.org; accessed 28 October 2016.
- ^ Mitar Rašević profile Arhivirano 28. 10. 2020. na Wayback Machine, icty.org; accessed 28 October 2016.
- ^ "Radmilo Vuković profile". The Prosecutor's Office of Bosnia and Herzegovina. Pristupljeno 17. 7. 2015.
- ^ "Momčilo Mandić acquitted of all charges". balkaninsight.com. Pristupljeno 28. 10. 2016.