Borbe na Vlašiću 1994.

Tokom 1994. vlašićko je bojište bilo izuzetno aktivno. Gotovo sve vrijeme, uz kratkotrajne predahe, jedinice Armije RBiH vršile su ofanzivna i odbrambena borbena djejstva. Zauzet je značajan dio teritorije, a Vojsci Republike Srpske naneseni su veliki gubici u živoj sili i materijalno-tehničkim sredstvima. Zauzimanje značajnih strateških objekata dovelo je VRS u znatno nepovoljniji položaj nego početkom 1994. čime su stvoreni uslovi za operaciju "Vlašić" u martu 1995.

Borbe na Vlašiću 1994.
Rat u Bosni i Hercegovini
Mapa borbenih djejstava na Vlašiću 1994.
Datum	1994.
Lokacija	Vlašić
Ishod	Ograničeni strateški uspjesi Armije RBiH
Sukobljene strane
Republika Bosna i Hercegovina Armija RBiH Republika Srpska Vojska RS
Vojne jedinice
7. korpus Operativna grupa Vlašić 1. krajiškog korpusa

Pozadina

Početkom 1994. prioritet Armije RBiH bio je završetak, sporazumno ili vojnim sredstvima, sukoba sa HVO. Potpisivanje Vašingtonskog sporazuma omogućilo je Armiji RBiH da sve snage usmjeri prema VRS, protiv koje je po prvi put u svom postojanju prešla u stratešku ofanzivu.

Strategija koju je osmislio general Rasim Delić, komandant Štaba Vrhovne komande, podrazumijevala je, osim uporne odbrane slobodnih teritorija, i niz manjih do srednjih borbenih dejstava bez jače artiljerijske podrške i oklopnih i motorizovanih jedinica. Takvi napadi imali su za cilj dugoročno iscrpljivanje protivnika, pri čemu se polazilo od pretpostavke da će Armija RBiH lakše apsorbirati gubitke u ljudstvu od VRS. Širom Bosne i Hercegovine započele su intenzivne borbe za istaknute kote, uzvišenja, položaje i manja naselja koje su iznenadile VRS i nanijele mu velike gubitke u ljudstvu koje je sve teže podnosio. U borbama na Vlašiću jedinicama je poslužilo iskustvo stečeno u izvođenju ofanzivnih dejstava tokom sukoba sa HVO. Moral je, zbog uspjeha u tom sukobu, također bio na nivou.

Mart–maj 1994: Prvi pokušaj oslobođenja Vlašića

U februaru 1994, po završetku sukoba sa HVO, došlo je do transformacije i razmještanja jedinica Armije RBiH sa ciljem stvaranja preduslova za ofanzivna dejstva. I tokom sukoba sa HVO, dijelovi brigada iz sastava Operativne grupe Bosanska krajina (17. slavne krajiške brdske brigade, 27. brdske brigade i 306. brdske brigade) bili su angažovani na vlašićkom platou. Prve jedinice koje su u potpunosti izvučene na vlašićki plato bile su 17. krajiška i 27. brdska brigada.

U martu su započela dugo iščekivana ofanzivna dejjstva Armije RBiH napadom elemenata 3. korpusa (od aprila 7. korpusa), predvođenih 370. slavnom brdskom brigadom, prema Donjem Vakufu. Krajem marta vršena su i borbena dejstva na Vlašiću, kao sekundarni napad s ciljem podrške ofanzivi ka Donjem Vakufu. 27. brigada dobila je zadatak da izvrši napad na pravcu Meokrnje - Usko brdo, a 17. krajiška brigada trebala je napasti pravcem Meupić - Svinjska glava. Napad je, nakon izvršenih priprema, zakazan za 27. mart, ali je zbog loših vremenskih uslova izvršen tek 31. marta. Tog dana pripadnici 27. brigade izvršili su svoj zadatak i ovladali linijom Vučja glava - Kosine - Bezimeni vis, ali je očekivani napad na drugom pravcu izostao. Uporedo sa ovim aktivnostima, 7. korpus formiran je 7. aprila 1994, a u njegov sastav ušle su jedinice OG Bosanska krajina i OG Zapad.

Samostalni diverzantski bataljon 3. korpusa povukao se 10. aprila 1994. sa linije koju je držao, čime je dio snaga 727. brigade, njegovog desnog susjeda, ostao u poluokruženju u rejonu Bezimenog visa. Nakon artiljerijsko-pješadijskih napada VRS, pripadnici 727. brigade bili su primorani povući se za oko kilometar u odnosu na liniju Vučja glava - Karanovice i uspostaviti rezervni položaj Šadištorine - Torovi - Jasenica. Koristeći uspavanost jedinica Armije RBiH, VRS je 24. aprila, nakon jake artiljerijske pripreme, izvela tenkovsko-pješadijski napad na liniju odbrane 727. brigade iz pravca Jezero - Vučja planina, te je uspjela zauzeti širi rejon Meokrnja i Šadištorina. Gubici 727. brigade bili su: dva poginula, tri nestala i devet ranjenih boraca.

Ovaj događaj poslužio je kao povod da jedinice tek formiranog 7. korpusa odmah krenu u zauzimanje zauzetih teritorija vlašićkog platoa. Vršena su intenzivna izviđanja i druge pripreme. Napad je počeo 27. aprila oko 6:45 sa ciljem zauzimanja Meokrnja, te zauzimanja što veće teritorije na ostalim pravcima djelovanja. Jedinice 727. brdske i 737. muslimanske lahke brigade napadale su u rejonu Meokrnja, Šadištorina i Glavice, te su nakon žestokih borbi uspjele ovladati objektima koje je VRS zauzela nekoliko dana ranije, ponovo uspostavivši liniju odbrane Šadištorine (tt. 1398) - Meokrnje (tt. 1425) - Glavica (tt. 1400) - Kik (tt. 1200) - Pašinac - Četnička greda. Gubici su bili: tri poginula i 15 ranjenih. 17. krajiška brigada zauzela je objekat Kvrkuša, dok su borci 706. brigade zauzeli objekte Hrust (tt. 1641) i Tvrda ravan. Narednog dana VRS je uspjela zaustaviti napad, a preko naredne dvije sedmice i povratiti neka od izgubljenih područja. U ovim je borbama znatno povećana teritorija pod kontrolom Armije RBiH, a sve jedinice u potpunosti su izvršile dobijene zadatke. Po okončanju ovih dejstava, na vlašićki plato uvedene su jedinice 725. brdske brigade iz Viteza, koje su preuzele dio linije odbrane 727. brigade (Šadištorine - Meokrnje - Glavica).

Istom dinamikom nastavilo se i u maju. Napad na pravcu Usko brdo - Meupić - Svinjska glava - Vijenac izvršen je 3. maja u 6:15. U početnom dijelu akcije zauzeti su Meupić i Svinjska glava, ali su jedinice Armije RBiH primorane na povlačenje nakon uvođenja rezervi VRS u borbu. Na desnoj strani djejstva su vršile jedinice 3. korpusa koje su uspjele zauzeti i zadržati objekat Velike Karanovice. Gubici su bili: dva poginula, dva nestala i tri ranjena. Pripadnici 706. brigade zauzeli su 7. maja objekat Kraljevo guvno, što će biti od velikog značaja za nastavak borbenih dejstava na Vlašiću. Jedinice su nakon toga dobile zadatak da odmore ljudstvo, ali i da aktivno vrše izviđanja i pripreme za nova borbena djejstva koja će uslijediti nakon kraćeg prekida.

Maj 1994: Drugi pokušaj zauzimanja Vlašića

Borci Izviđačko-diverzantskog voda 727. brigade izvršili su u ranim jutarnjim satima 18. maja napad na tt. 1407, dok su ostale jedinice brigade napadale na objekat Bijeljik (tt. 1488). Oba zadatka uspješno su izvršena, a VRS su naneseni znatni gubici u živoj sili i MTS-u. Borbena djejstva na ovom području trajala su cijeli dan. Padom mraka, borci IDV-a povukli su se na početne položaje usljed gubitaka (jedan poginuli i četiri ranjena borca), dok je objekat Bijeljik zadržan, te je po završetku borbenih dejstava izvršeno inžinjerijsko utvrđivanje istog. Borci 17. krajiške brigade uspjeli su istog dana ovladati linijom objekat Javorak (raskrsnica puteva Srneća brda - Javorak) - 500 m sjeveroistočno od k. 1529 – 250 m sjeverno od tt. 1597 - duž puta Dolaš i Perle - k. 1578 - Žderin potok. Gubici su bili: jedan poginuli i 15 ranjenih. Jedinice 706. brigade u popodnevnim satima izvršile su izviđanje i zauzimanje objekta Stojanovac i važnog prostora doline Ugra, čime je presječena komunikacija Javorak - Babanovac. Narednog dana nastavljene su borbe u rejonu Bijeljika, gdje su jedinice 17. i 727. brigade izvršile pomjeranje linije zapadno od Bijeljika za oko 750 m. Nakon toga izvršeno je pregrupisavanje i zauzimanje povoljnijih taktičkih pozicija za nastavak dejstava. U borbama je ranjeno pet boraca.

Pored ofanzivnih dejstava, jedinice 7. korpusa uspješno su izvodile i odbrambena djejstva. U zoni odgovornosti 706. brigade 27. maja osujećen je iznenadni napad pješadijske čete na Kraljevo guvno i Stojanovac, koji je započeo u 7:00 iz pravca Polica. Do povlačenja na početne položaje u 14:00, borci VRS pokušali su u više navrata ovladati ovim objektima. Gubici 706. brigade bili su: dva poginula i četiri ranjena borca.

Po završetku ovih borbi uslijedilo je zatišje. Borbena djejstva prenijela su se na Komar, na koji je upućen dio slobodnih jedinica sa vlašićkog platoa. Ostatak jedinica dobio je zadatak da dodatno utvrdi linije odbrane, odmori dio ljudstva i čuva dostignutu liniju, te da osmatra, prati i izviđa teren ispred svog prednjeg kraja kako bi se pripremio za nastavak borbenih dejstava.

Juli i august 1994: Napadi VRS i zauzimanje Srnećih brda

Na vlašićki plato 1. jula 1994. izmještena je busovačka 733. brdska brigada koja je preuzela cjelokupnu z/o 712. slavne brdske i dio z/o 17. krajiške brigade. Jedinice VRS stalno su vršile izviđanja i procjene snaga Armije RBiH na vlašićkom platou, te su napadom 8. jula 1994. pokušale iskoristiti priliku dok se nova jedinica u potpunosti ne upozna sa terenom i položajima. Ipak, 733. brigada uspjela je u više navrata odbiti pješadijske napade, pri čemu su ranjena tri pripadnika brigade.

VRS je u narednim danima nastavila sa napadnim djejstvima. Posebno jaki pješadijski napadi izvršeni su 12. jula na k. 1407 (z/o 733. brigade) i Javorak (z/o 17. krajiške brigade), ali su završili neuspjehom.

U ofanzivnim djejstvima koja su započela 25. jula u 13:50 u z/o 17. i 727. brigade, Armija RBiH uspjela je ovladati linijom: južno Prelivode - jugoistočno Jasen (tt. 1492) - Kujin do - jugoistočno Srneća brda. Na dostignutim položajima izvršeno je inžinjerijsko uređenje, čime su stvoreni uslovi za zauzimanje Srnećih brda (tt. 1502) koje su izvršili pripadnici 17. krajiške brigade narednog dana. Gubici su bili: dva poginula i 36 ranjenih boraca.

VRS je 30. jula izvršila neuspješne napade na k. 1578 u z/o 733. brigade i Srneća brda u z/o 706. brigade. Linije odbrane ostale su nepromijenjene, a Armija RBiH je u tim borbama imala 10 ranjenih boraca. Novi napad na Srneća brda uslijedio je 2. augusta, ali je opet završio neuspjehom, te su linije odbrane dodatno utvrđene. Jedinice Armije RBiH odbile su 11. augusta još jedan napad na Srneća brda, ali uz gubitke od tri poginula i tri ranjena borca.

Borci 727. brigade 16. augusta zauzimaju Bezimeni vis (tt. 1221) i objekat Prelivode, a borci 737. brigade djelimično zauzimaju tt. 1407, neposredno uz objekat Zmajevac. Zbog slabog sadjejstva sa drugim jedinicama i nepovoljnog taktičkog položaja, padom mraka jedinice se povlače na polazne položaje. Gubici su bili: četiri poginula i 31 ranjen borac.

Septembar 1994: Treći pokušaj zauzimanja Vlašića

Početkom septembra jedinice Armije RBiH pokrenule su posljednju ofanzivu s ciljem zauzimanja Vlašića tokom 1994.

Pripadnici 17. krajiške brigade zauzeli su u poslijepodnevnim satima 6. septembra objekat tt. 1390, a tom prilikom ranjeno je 17 boraca. Borbe su se nastavile narednog dana s ciljem zauzimanja k. 1485. Taj cilj je djelimično ispunjen nakon cjelodnevnih borbi, u kojima je Armija RBiH imala gubitke od dva poginula i 10 ranjenih boraca. Dva dana kasnije, VRS je oko 17:30, uz jaku artiljerijsku pripremu, otpočela uspješan napad s ciljem vraćanja izgubljenih objekata. Gubici Armije RBiH bili su: jedan poginuli, jedan nestali i 23 ranjena borca.

Najveći izazov na vlašićkom platou jedinicama 7. korpusa, poslije Opaljenika, predstavljao je objekat Police. Zadatak zauzimanja tog objekta povjeren je 706. brigadi, čiji je napad započeo 24. septembra u 17:00. Za nekoliko desetina minuta Police su ozauzete, a VRS su naneseni veliki gubici u živoj sili i MTS-u. Nepostizanje uspjeha na drugim pravcima i nedostatak svježih snaga za eksploataciju postignutih uspjeha omogućili su VRS da se pribere i organizuje kontranapad svim raspoloživim sredstvima. Napad VRS započeo je 26. septembra uz artiljerijsku pripremu koja je trajala pet sati i pri kojoj je na položaje 706. brigade ispaljeno oko 2.000 granata različitih kalibara. Zbog situacije u kojoj se brigada našla i velikog broja ranjenih, komandant 706. brigade izdao je naređenje za povlačenje, što su borci u prva dva navrata odbili. Ranjeni borci su se po previjanju rana vraćali u borbu. Tek nakon trećeg naređenja borci se nevoljno povlače. Gubici su bili: šest poginulih i 78 ranjenih boraca.

Približavanjem zime, nevoljno je napuštena ideja zauzimanja Vlašića tokom 1994. Do kraja godine uslijedilo je uglavnom zatišje, te nisu vršena značajnija borbena djejstva. Težište borbi u z/o 7. korpusa prebačeno je na kupreško bojište na koje je upućen dio jedinica sa vlašićkog platoa. Linije odbrane na Vlašiću čuvale su 706, 725. i 733. brigada. VRS se uglavnom ograničila na granatiranje Travnika i okoline, mada je često vršila provokativna djejstva i napade duž linije na vlašićkom platou. Najznačajniji od tih napada desio se 3. novembra kad je pokušan pješadijski napad u dva pravca. U z/o 706. brigade napad je izvršen u 11:30 u pravcu Ledenica - Čardakov, a u z/o 733. brigade u 13:00 iz pravca Šepirice. Jedinice VRS su nakon žestokih borbi vraćene na početni položaj.

Literatura

• Centralna obavještajna agencija (2002). Balkan Battlegrounds: A Military History of the Yugoslav Conflict, 1990–1995. Washington D.C: Centralna obavještajna agencija.
• Grupa autora (2014). Ratna 1994. – 1995. godina: Srednja Bosna od Washingtona do Daytona. Sarajevo: Udruženje za zaštitu tekovina borbe za Bosnu i Hercegovinu.