Bogotá
Bogotá (španski: Bogotá; zvanično: Bogotá, Distrito Capital), ranije Santa Fe de Bogotá, jest glavni grad Kolumbije i najveći grad u toj zemlji.
Bogotá | |
|---|---|
 Panorama Bogote | |
 Grb | |
.svg) | |
| Država |  Kolumbija |
| Distrikt | Bogotá, D. C. |
| • Gradonačelnica | Claudia López Hernández |
| Površina | |
| • Grad | 1.587 km2 |
| Nadmorska visina | 2.640 m |
| Stanovništvo (2022) | |
| • Grad | 8,034,649[3][4] |
| • Metro | 12,772,828[1][2] |
| Poštanski broj | 11XXXX |
| Pozivni broj | +57 601 |
| Veb-sajt | www |
Po površini područja Bogotá je također najveće područje u Kolumbiji, a s nadmorskom visinom od 2.640 metara zauzima treće mjesto među svim svjetskim glavnim gradovima, nakon La Paza (Bolivija) i Quita (Ekvador).[5] Zbog brojnih univerziteta i biblioteka, Bogotu je 1802. njemački istraživač Alexander von Humboldt prozvao Atinom Južne Amerike.
Historija
urediBogotá je ranije nosila naziv Bacatá, što na jeziku Muiscas indijanaca znači zasijana polja.[6] Područje današnje Bogote je bilo središte njihove civilizacije sve do dolaska konkvistadora, nakon čega je počeo nagli rast broja stanovnika. Moderno naselje iz kojeg se razvila Bogotá osnovao je Gonzalo Jiménez de Quesada 6. augusta 1538 godine. Naselje je nazvao Santa Fé de Bacatá, po svom rodnom gradu Santa Fé te lokalnom nazivu Bacatá. Iz naziva Bacatá nastalo je današnje Bogotá, u periodu kada se ovdje nalazio glavni grad Novog kraljevstva Granade u sastavu Vicekraljevstva Peru, a kasnije je ono postalo Vicekraljevstvo Nova Granada. Grad veoma brzo postaje jedno od glavnih središte španske kolonijalne moći i civilizacije u južnoj Americi.
Godine 1810–1811. građani Bogote podižu ustanak protiv španske vlasti i organizuju vlastitu vlast. Međutim, nekoliko godina su se međusobno borili, a 1816. vlast u gradu nakratko preuzimaju španski vojnici. Napokon, 1819 godine grad oslobađaju ustanici na čelu sa Simón Bolívarom, nakon pobjede u bitci kod Boyacá. Bogotá tada postaje glavni grad Gran Columbije, federalne države u čiji su sastav ulazile današnje Panama, Kolumbija, Venecuela i Ekvador. Kada se Gran Columbia raspala, Bogotá i dalje ostaje glavni grad države Nova Granada, što će kasnije postati Republika Kolumbija.
Godine 1956. Bogoti se priključuju druge susjedne općine te formiraju posebni distrikt (Distrito Especial).[7] Ustav Kolumbije iz 1991. potvrdio je status Bogote kao glavnog grada države s punim imenom "Santa Fe de Bogotá",[8] te izmijenio naziv distrikta u Distrito Capital (Distrikt glavnog grada). Od augusta 2000. grad se ponovo zove samo Bogotá.
Geografija
uredi
Bogotá je gotovo u geografskom središtu Kolumbije, istočno od platoa Sabana de Bogotá, na nadmorskoj visini od 2.640 metara.[9] Iako se nalazi na visoravni nazvanoj sabana (doslovno savana), to je ustvari visoki plato u sklopu planinskog masiva Anda. Šire područje je nazvano Altiplano Cundiboyacense što doslovno znači "visoki plato Cundinamarca i Boyacá". Rijeka Bogotá protiče preko platoa praveći vodopade Tequendama na jugu. Pritoke rijeke su formirale blage doline gdje se nalaze prelijepa sela, sa jako razvijenom poljoprivredom i stočarstvom.
Na istoku platoa se nalaze istočni Cordillera (Kordiljeri). Okolna brda, koja ograničavaju širenje grada, prostiru se u pravcu jug-sjever, paralelno planinama Guadalupe i Monserrate. Zapadnu granicu grada predstavlja rijeka Bogotá. Na jugu su močvare Sumapaz, dok se na sjeveru nalaze prigradske općine Chía i Sopó.
Klima
urediProsječna temperatura na platou sabana iznosi 14,0 °C,[10] uz varijacije u toku godine između 3 °C i 25 °C. U toku godine se smjenjuju kišne i sušne sezone. Najsušniji mjeseci su od decembra do marta, dok najviše kiše pada u aprilu i maju te od septembra do novembra. Tokom kišne sezone veoma česte su i oluje, naročito u oktobru.
Klimatski uslovi su veoma neujednačeni i dosta promjenjivi zbog efekata El Niño i La Niña, koji su naročito izraženi u području Tihog okeana a za koje se smatra da su odgovorne za nagle klimatske promjene. Čak i pored ove činjenice, tokom cijele godine je relativno hladno tokom dana, dok je noću veoma hladno zbog čestog vjetra.
| Podaci o klimi u Bogoti | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun. | Jul. | Aug. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | |
| Najviša temperatura °C | 19,4 | 19,4 | 19,4 | 18,9 | 18,9 | 17,8 | 17,8 | 17,2 | 17,2 | 17,2 | 18,3 | 18,9 |
| Najniža temperatura °C | 5 | 7 | 7,2 | 7,8 | 8,3 | 7,8 | 7,2 | 6,7 | 6,7 | 7,2 | 7,2 | 7 |
| Količina padavina mm | 41 | 52 | 80 | 117 | 102 | 60 | 43 | 46 | 67 | 167 | 112 | 59 |
Urbani izgled
urediBogotá ima više od hiljadu lokalnih zajednica i naselja, veoma različitih po izgledu i razvijenosti. Područja višeg ekonomskog statusa su većinom locirana na sjeveru i sjeveroistoku grada, bliže obroncima istočnih Kordiljera. Siromašnije četvrti se većinom nalaze na jugu i jugoistoku, dok su u centru grada te na zapadu i sjeverozapadu zajednice u kojima živi pretežno stanovništvo iz srednje klase.[nedostaje referenca] Uži centar grada je organizovan sa tipičnom središnom tačkom u vidu trga, što je karakteristično za mnoga naselja koja su osnovali Španci. Kasnije se grad postepeno se razvijao, dobijajući današnji moderni izgled. Glavne ulice u Bogoti se uglavnom pružaju u smjeru sjever-jug, a nedavno je promijenjen i način imenovanja i numerisanja zgrada, tako da su sve ulice dobile imena i brojeve u skladu s veličinom ulice, od glavnih avenija do lokalnih cesti.
Od brojnih manjih gradova u blizini Bogote, najznačajniji su Chía, La Calera, Choachí, Chipaque, Soacha, San Antonio del Tequendama, Mosquera i Cota.
Stanovništvo
uredi| Godina | Stanovništvo |
|---|---|
| 1775 | 16.233 |
| 1800 | 21.964 |
| 1832 | 28.341 |
| 1870 | 40.883 |
| 1912 | 121.257 |
| 1918 | 143.994 |
| 1928 | 235.702 |
| 1938 | 325.650 |
| 1951 | 715.250 |
| 1964 | 1.697.311 |
| 1973 | 2.855.065 |
| 1985 | 4.236.490 |
| 1993 | 5.484.244 |
| 1999 | 6.276.428 |
| 2005 | 7.185.889 |
| Izvor: Biblioteca Luis Angel Arango[11] | |
Najveći grad i grad s najvećim brojem stanovnika u Kolumbiji, Bogotá ima 7.881.156 stanovnika u gradskom području (popis 2005),[12] s gustoćom naseljenosti od oko 3912 stanovnika po kvadratnom kilometru. Danas se broj stanovnika procjenjuje da je oko 7.362.520 u užem i 8.566.926 stanovnika u širem gradskom području. Samo 15.810 ljudi nalazi se u ruralnim područjima Capital distrikta. 47,5% stanovništva su muškarci a 52,5% žene. Grad ima najnižu stopu nepismenosti u zemlji koja iznosi samo 4,6% stanovništva starijeg od 5 godina.
Javne usluge imaju visoku pokrivenost, jer 99,5% domaćinstava ima električnu energiju, dok je 98,7% spojeno na gradski vodovod i 87,9% ima telefonski priključak. Međutim, u izradi je projekat strategije za smanjenje siromaštva i nejednakosti stanovništva, a podaci iz 2005 godine pokazuju da je grad imao 32,6% siromašnih (ljudi koji žive sa manje od 2,0 US$ dnevno).
U Bogoti, kao i u ostatku države, ubrzava se proces urbanizacije, ne samo zbog industrijalizacije, budući da su složeni politički i društveni razlozi, poput siromaštva i povećane stope kriminala doveli do migracija iz ruralnih u urbana područja tokom 20. vijeka. To je dovelo do eksponencijalnog rasta stanovništva u urbanim područjima i širenja gradskih područja gdje žive siromašni u svojoj okolini. Dramatični primjer za to je broj raseljenih osoba koje su stigle u Bogotu. Prema podacima kolumbijskog Biroa za ljudska prava (CODHES), od 1999. do 2005. godine 265.921 osoba[13] došla je u Bogotu kao rezultat raseljavanja, što čini oko 3,8% ukupnog stanovništva Bogote. Većina raseljenog stanovništva živi u naseljima Ciudad Bolivar, Kennedy, Usme, i Bosa.
Sastav gradskog stanovništva je dosta mješovit, uz najveći udio stanovništva meleza (mješavine evropskih doseljenika i domorodačkog indijanskog stanovništva) te brojnih bijelaca španskog, italijanskog, francuskog, njemačkog porijekla i drugih. Ima vrlo veliki broj stanovništva, porijekom sa Bliskog istoka, uglavnom od Libanaca i sirijskih imigranata. Crnačkog stanovništva, porijeklom od afričkih robova je dosta manje u odnosu na gradove na obali gdje je u prošlosti dolazilo veliki broj robova iz Afrike.
Ranije su čelnici grada vodili javne kampanje s ciljem smanjenja visoke stope kriminala u gradu. Po službenim podacima administracije distrikta, u posljednjih 10 godina smanjen je broj nasilnih smrti sa 89,4 na 100.000 stanovnika u toku 1996 godine na 37,9 u 2005 godini[nedostaje referenca], što iznosi smanjenje od 57,6% a broj stanovnika je u istom periodu porastao za više od 25%. Od svih nasilnih smrti, 62,8% su bila ubistva, 20,5% su bila uzrokovana saobraćajnim nesrećama, a od svih ubijenih i poginulih osoba 85,1% su muškarci a 14,9% žene.[nedostaje referenca]
Sredinom 1990-ih Bogotá je bila grad s gotovo najviše kriminalnih djela u svijetu.[14] Samo u 1993 godini imala je 4.352 ubistava i stopu od 80 ubistava na 100.000 stanovnika.[15] Međutim, provedbom mjera sigurnosne politike, usvojene 1995 godine pod nazivom Communidad Segura (špan. Sigurna zajednica) značajno je smanjen broj kriminalnih djela, tako da je danas Bogotá daleko ispred Caracasa i Rio de Janeira po broju ubistava, a može se mjeriti s gradovima poput Atlante i Philadelphije u SAD-u.
Vlada
uredi
Bogotá je glavni grad Republike Kolumbije i sjedište zakonodavnih tijela države, Vrhovnog suda Kolumbije, središte izvršne Vlade i rezidencija predsjednika Republike.[16] Gradonačelnik i Općinsko vijeće se biraju na izborima, a trenutni gradonačelnik je Samuel Moreno Rojas izabran na izborima 2007 godine na period 2008 - 2011 godine.
Grad je podijeljen na 20 lokalnih zajednica: Usaquén, Chapinero, Santa Fe, San Cristóbal, Usme, Tunjuelito, Bosa, Kennedy, Fontibón, Engativá, Suba, Barrios Unidos, Teusaquillo, Los Mártires, Antonio Nariño, Puente Aranda, La Candelaria, Rafael Uribe Uribe, Ciudad Bolívar i Sumapaz. Svaka od njih ima vlastitu administraciju koja se također bira na izborima, a čini je lokalno vijeće sa ne manje od sedam članova. Gradonačelnik postavlja lokalne načelnike na prijedlog nadležnih lokalnih upravnih odbora.
Privreda
urediBogotá je najveći ekonomski centar u Kolumbiji (slijede Medellín, Cali i Barranquilla), a jedan je i od najvažnijih u Latinskoj Americi. Bruto domaći proizvod Bogote iznosi 86 milijardi US$, gotovo četvrtina ukupnog BDP-a države[17], te je na petom mjestu od svih gradova u Južnoj Americi. Većina kompanija u državi ima sjedište u Bogoti, a ovdje se nalazi i sjedište glavne berze.[18] Bogotá je također i jedno od glavnih središta za uvoz i izvoz robe za Kolumbiji i Andsku zajednicu u Latinskoj Americi.
Gradovi partneri
uredi
Reference
uredi- ^ Duncan Smith. "World City Populations 1950–2030". Arhivirano s originala, 13. 12. 2015. Pristupljeno 18. 12. 2015.
- ^ "Bright lights, big cities. Urbanisation and the rise of the megacity". The Economist. economist.com. Arhivirano s originala, 14. 12. 2015. Pristupljeno 23. 12. 2015.
- ^ "Hay más de 7 millones de habitantes en Bogotá, según cifras del censo". El Tiempo. 4. 7. 2019. Arhivirano s originala, 6. 7. 2019. Pristupljeno 6. 7. 2019.
- ^ "Information" (PDF). www.dane.gov.co. 2019. Pristupljeno 26. 3. 2020.
- ^ "Elevation of major cities, 2747.com, 2008". Arhivirano s originala, 1. 8. 2017. Pristupljeno 1. 7. 2009.
- ^ Arias, S., Meléndez, M. (2002): Mapping Colonial Spanish America: Places and Commonplaces of Identity, Culture and Experience, Bucknell University Press, ISBN 0-8387-5509-7
- ^ Programa Ciudades hermanas, stranica grada Miami Arhivirano 26. 9. 2007. na Wayback Machine (es)
- ^ "Los Nombres de Santafé y Bogotá, Alcaldía Mayor de Bogotá, 2008". Arhivirano s originala, 27. 9. 2007. Pristupljeno 1. 7. 2009.
- ^ "Bogotá Distrito Capital, CORFERIAS". Arhivirano s originala, 27. 9. 2014. Pristupljeno 1. 7. 2009.
- ^ Respuestas fisiológicas de los niños al ejercicio ante las variaciones climáticas en Bogotá[mrtav link], Universidad Pedagógica Nacional, 2008
- ^ http://www.banrep.gov.co/blaavirtual/revistas/credencial/enero2001/colmundo.htm[mrtav link] Algunos datos históricos, Biblioteca Luis Angel Arango]
- ^ "Censo general (2005)", DANE, 2005
- ^ Municipios de llegada (1999 - 2005), CODHES Arhivirano 29. 4. 2009. na Wayback Machine (es)
- ^ Bogotá's lesson in crime fighting" Arhivirano 27. 11. 2018. na Wayback Machine, Comunidad Segura. 2005.
- ^ Seguridad, ciudadanía y políticas públicas en Bogotá Arhivirano 22. 6. 2009. na Wayback Machine, IRG
- ^ Bogotá se consolida como centro para la inversión extranjera Arhivirano 27. 7. 2011. na Wayback Machine, Alcaldía Mayor de Bogotá, 2007.
- ^ Corportamiento del comercio, SDP, 2007.
- ^ El modelo de la ciudad de Bogotá, DC, Alcaldia Mayor de Bogotá, 2007.
