Sablja

Sablja je naziv za hladno oružje slično maču koje ima zakrivljenu oštricu. Sablja je nastala kao oružje konjice kod evroazijskih naroda stepe. Na Balkan je dospjela na samom početku osmanlijskih osvajanja. Sablja je jedno od rijetkih dugih hladnih oružja iz Srednjeg vijeka koje se zadržala sve do današnjih dana u brojnim armijama kao paradno oružje. Jedan od najranijih prikaza sablje predstavlja kompozicije ratnika na freskama u manastiru Lesnovo 1341. godine, u današnjoj Republici Makedoniji. Prikazana je također i na fresci ratnika u manastiru Manasija iz 1418. godine kao i na stećcima u Tobutu s kraja 16. i početka 17. vijeka. Jedna od reprezentivnijih ručno rađenih i dekoriranih starih sablji čuva se danas na odsjeku za metal i nakit Muzeja primijenjene umjetnosti u Beogradu a datirana je u vrijeme osvajanja sultana Sulejmana Beograda 1521. godine.

Sablje "klč" u Topkapi saraju (sultanov dvor) u Istanbulu.

Pojava i upotreba

Borba berberskih pirata i britanskih mornara početkom 19. vijeka.

Kovači sabljari iz Damaska, oko 1900. godine.

Sablja oficira francuske mornarice iz 19. vijeka

Upotreba sablje kod Italijana prvi put je zabilježena 1444. godine a kod Nijemaca također u 15. vijeku. Isto oružje Francuzi su koristili početkom 17. vijeka a Engleza krajem istog vijeka, tačnije 1680. godine. Najzastupljenije sablje su sa turskim "klč" i persijskim "šamšir" tipom sječiva. Od turske sablje krivošije, s njenom izvijenom jednostranom oštricom, na Zapadu nastala je moderna konjička sablja u 18. vijeku. Sablja kao hladno oružje bila je veoma popularna među piratima kako u Sredozemlju tako i na Karibima. Sablja postaje sastavni dio oružja lahke mađarske, poljske i litvanske konjice – husara, kao i ruskih kozaka. Početkom 19. vijeka sa formiranjem prvih profesionalnih vojski, a kasnije i zbog pojave brzometnog oružja, sablja predstavlja sastavno oružje konjičkih jedinica kao i oficira kada počinju sve više dobijati statusni i dekorativni značaj. Zanimljiv primjerak modernog tipa sablje predstavlja počasna sablja generala Koste Protića iz 1878. godine čiju dekoraciju i balčak u obliku zmaja je uradio bečki juvelir, a danas se čuva u muzeju u Čačku. Sablja je bila čest primjer darivanja, tako je zabilježeno da je sultan Mahmud II poklonio sablju optočenu dragim kamenjem knezu Milošu tokom njegove posjete Istanbulu 1835. godine. Još jedan primjer darivanja zabilježen je 1900. godine tokom boravka u Beogradu persijskog šaha Musaref el Dina koji je poklonio sablju kralju Aleksandru Obrenoviću. Ova dragocjena sablja danas se čuva u Vojnom muzeju na Kalemegdanu. U Sabljarskoj čaršiji u Sarajevu od 1477. pa sve do 1878. godine postojale su brojne kovačke radnje u kojima su se iskivale sablje, jatagani, handžari kao i čuvene sablje i noževi dimiskije. Osim Sarajeva glavni zanatski centri za izradu oružja na Balkanu bili su Foča, Užice, Konjic, Prizren, Skoplje i gradovi Boke Kotorske. U konjičkim jedinicama i među oficirima i podoficirima u Jugoslavenskoj vojsci između dva svjetska rata zadržala se sablja model M1895. Ovaj isti model sablje sa neznatnom razlikom (grb SFRJ na štitniku rukohvata) nalazio se u konjici JNA sve do rasformiranja ove jedinice krajem 1950-ih a zadržao se jedino u Gardi. Pojedine sablje danas predstavljaju pravo bogatstvo zbog svoje historijske vrijednosti i ornamentike – dekoracije. Jedna takva sablja optočena zlatom i dragim kamenjem nalazi se u palati rumunskog predsjednika. Sablja predstavlja poklon kneza Mihajla prvom rumunskom knezu Kuzi 1863. godine. Zavidnu kolekciju bogato ukrašenih sablji imao je maršal Josip Broz Tito. Danas se uglavnom koristi u simboličke i ceremonijalne svrhe, ali i za sportsku disciplinu mačevanja.

Također pogledajte

• Kovač
• Mač
• Jatagan

Vanjski linkovi

• Konjička sablja M1895 (Oružje Online, Branko Bogdanović, 2021)
• Hladno oružje iz osmansko-turskog perioda (XV-XIX vijek), Bratislav Tainović, Banja Luka, 2008.
• Hladno oružje iz osmanskog perioda iz historijske zbirke Muzeja Tešanj Arhivirano 26. 4. 2018. na Wayback Machine
• Konjička brigada (sa isukanim sabljama) Jugoslavenske armije na taktičkoj vježbi 1948. (Fotogalerija MORS)
• Freska ratnika Manasija 1418.
• Sablja na Wikimedia Commonsu