Pseudomaurski stil
Pseudomaurski arhitektonski stil se pojavio na području Balkana i Bosne i Hercegovine krajem 19. vijeka sa dolaskom austrougarske vladavine. Najraniji primjeri ovog stila su Šerijatska sudačka škola (Muzej grada Sarajeva), podignuta 1888. a najreprezentativniji je Gradska vijećnica u Sarajevu (1892 - 1895).
Karakteristike
urediOvaj stil odlikuje karakteristikama helenističko-seldžučke i osmanske umjetnosti preuzetih sa područja mozarapske umjetnosti Španije, Magriba i Kaira. U pseudomaurskom stilu rađena je većina objekata što ih je u Sarajevu ostavila austrougarska vlast te je ostao kao sinonim za austrougarski period u BiH tj. zaštitni znak tog vremena. Formalne karakteristike najčešće ubrajaju potkovičaste lukove, ornamentiku u štuku, lukovičaste kupole i dekoraciju horizontalnih linija eksterijera u karakterističnim bojama.
Pseudomaurski stil se može smatrati eksperimentalnim stilom koji je nastao kao kontrapunkt secesijske arhitekture (Secesija) koja se također pojavila u ovo doba. Za razliku od secesije, pseudomaurski stil je bio baziran na historicizmu kao nastavak razvoja renesansne klasične arhitekture, te se može smatrati kao produžetak procesa koji je počeo sa renesansom krajem 15. vijeka a koji je relativno okončan sa pojavom moderne i postmoderne.
Novi način građenja podrazumijevao je izgradnju visokih zgrada u kojima je objedinjen poslovni prostor u prizemlju i stanovanje na spratu. Gradi se čvrstim materijalom (ciglom) po novim propisima, koji uvode regulaciju ulica i građevinsku liniju. Austrougarski period je period intezivne gradnje, čime nova uprava zadovoljava potrebe vlasti i potrebe stanovništva. Kulturni razvoj Bosne i Hercegovine nije zaostajao u odnosu na druge pokrajine Austro-Ugarske monarhije. Pseudomaurska arhitektura ili kako je historičari arhitekture još zovu - arhitektura eklektike u Bosni i Hercegovini je dala brojna i kvalitetna ostvarenja u smislu interpretacije evropskih stilova. Eklektička metoda formiranja arhitektonskog izraza u Bosni stvorila je interpretaciju potpuno nove teme, tzv. orijentalni slog, maurska athitektura ili pseudoorijentalni izraz. Što znači da je u suštini eklektička metoda usmjerena ka orijentalnoj građevinskoj baštini. Maursko doba u Španiji (VII-X vijek) postaje izvor ideja i inspiracije austrougarskim arhitektima koji su djelovali na prostorima Bosne i Hercegovine. Među svjetski poznatim spomenicima ovog razdoblja u Španiji najdominantnije mjesto zauzima Alhambra ili Crvena tvrđava u Granadi, La Mezquita u Córdobi, itd. Najznačajnije građevine pseudomaurskog izraza u Bosni i Hercegovini su:
- Zgrada Vijećnice u Sarajevu, izgrađena 1896. godine, projektanta Ćirila Ivekovića,[1]
- Zgrada Željezničke stanice u Bosanskom Brodu, projektanta Niemeczeka,
- Vijećnica u Brčkom (Aleksandar Vitek, 1892.)[2],
- Zgrada željezničke stanice Bistrik u Sarajevu,
- Zgrada Gimnazije u Mostaru (Franc Blažek, 1914. godine),
- Vijećnica u Novom Gradu[3],
- Administrativna zgrada "Beledija" u Odžaku iz 1903. godine,
- Stara gradska Vijećnica u Livnu,
- Varoška džamija u Travniku,
- Elči Ibrahim-pašina medresa u Travniku,
- Zgrada Suda u Travniku
- Vijećnica u Gračanici[4].
- Kuća Kočića u Brčkom
Pseudomaurski stil u Bosni i Hercegovini su prvenstveno razvijali naučnici, umjetnici i arhitekti austrougarske imigracije kao dio analize njihovog susreta sa evropsko-orijentalnom gradnjom u Bosni i Hercegovini. Historijska paralela sličnih kulturno historijskih uslova je pronađena u mozarapskoj umjetnosti iz Španije kao sličan primjer, gdje je došlo do miješanja evropske i orijentalne kulture. Iako je paralela između maurskog i pseudomaurskog stila otvorena za diskusiju i kritiku tj. zašto se upravo postojanje arapske kulture na evropskom kontinentu uzelo u obzir kad se razmišljalo o postojanju bosanske kulture u Evropi, ipak je pseudomaurski stil specifičan arhitektonski izraz i proizvod bosanskog kulturno-historijskog podneblja te se može smatrati izvornim arhitektonskim stilom u Bosni i Hercegovini.
Također pogledajte
urediLiteratura
uredi- Nedžad Kurto, Pseudomaurski slog, Arhitektura Bosne i Hercegovine – Razvoj bosanskog stila, Sarajevo, 1998.
Reference
uredi- ^ "Gradska vijećnica u Sarajevu" (PDF). Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2016.[mrtav link]
- ^ "Vijećnica u Brčkom" (PDF). kons.gov.ba. Pristupljeno 10. 9. 2017.[mrtav link]
- ^ "Vijećnica u Bosanskom Novom" (PDF). Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2017.[mrtav link]
- ^ "Vijećnica u Gračanici". Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Pristupljeno 9. 2. 2017.[mrtav link]
