Lawrence od Arabije (film)

Lawrence od Arabije britanski je epski film snimljen 1962, zasnovan na životu Thomasa Edwarda Lawrencea. Film je režirao David Lean, producent je bio Sam Spiegel zajedno sa svojom britanskom producentskom kompanijom Horizon Pictures, scenario su napisali Robert Bolt i Michael Wilson. U glavnoj ulozi je Peter O'Toole. Film se smatra jednim od najvećih i najutjecajnijih u historiji kinematografije. Filmska muzika Mauricea Jarrea i kinematografija Freddieja Younga vrlo su cijenjeni. Osvojio je sedam Oscara, među kojima su i oni za najbolji film i režiju.

Lawrence od Arabije
Originalni poster za film
Režiser	David Lean
Producent	David Lean Sam Spiegel
Scenarist(i)	Robert Bolt Michael Wilson
Uloge	Peter O'Toole Alec Guinness Anthony Quinn Omar Sharif Jack Hawkins Jose Ferrer Anthony Quayle
Muzika	Maurice Jarre
Žanr	Avanturistički, biografija, drama
Kinematografija	Freddie Young
Montaža	Anne V. Coates
Produkcija	Columbia Pictures Horizon Pictures
Distributer	Columbia Pictures
Premijera	10. decembar 1962.
Trajanje	216 minuta
Zemlja	Ujedinjeno Kraljevstvo
Jezik	Engleski
Budžet	15 miliona $
Zarada	70 miliona $

Radnja

Peter O'Toole u sceni iz filma

Godine 1916. britanska obavještajna služba podržava arapski ustanak protiv tursko-njemačke alijanse. Dryden, civilni član arapskog biroa, odabire narednika T. E. Lawrencea, zagonetnog 29-godišnjeg učenjaka, da analizira razvoj arapskog ustanka. Preuzimajući tu dužnost s entuzijazmom, oficir kontaktira s princom Fejsalom, vođom pobune, i uvjerava ga da mu povjeri jedinicu od 50 vojnika. S tom jedinicom, u društvu sa Sherifom Alijem, Lawrence prelazi pustinju Nefud. Međutim, na kraju putovanja otkriva da jedan od njegovih vojnika nedostaje. Nepokoleban arapskim uvjeravanjima da je smrt vojnika koji nedostaje Božija volja, vraća se u pustinju i spašava ga, stječući tako Alijevo prijateljstvo i poštovanje njegovih podređenih. Na izvoru se sukobljava sa šeikom Audom Ebu-Tayijem, koga najzad uvjerava da mu se pridruži u napadu na Aqabu, tursko središte na kraju pustinje. Turci, iznenađeni kopnenim napadom, bježe i pobjeda ohrabruje arapsku pobunu. Međutim, arapsko jedinstvo poljuljano je međusobnim sukobima. Kad jedan od njegovih vojnika ubija Ebu-Tayijevog pristalicu, Lawrence pogubljuje ubicu i time dokazuje da je na njihovoj strani. Umorni Lawrence vraća se u Kairo. Osokoljen Lawrenceovim vojnim uspjehom, general Allenby opskrbljuje ga oružjem i novcem za buduće pobjede. Lawrence pokreće serije uspješnih gerilskih akcija koje, zahvaljujući izvještajima američkog novinara Jacksona Bentleyja, trasiraju njegovu međunarodnu reputaciju. Dok je bio u izviđačkoj misiji s Alijem, Lawrence biva uhvaćen i mučen od Turaka. Vraća se u Kairo, gdje ga Allenby uvjerava da napadne Damask. Nakon bitke Lawrence predvodi svoje ljude u masakru nad turskim vojnicima koji su se povlačili. Nakon ulaska u Damask britanska armija spaja se s pobjedničkim arapskim snagama. Lawrence predaje kontrolu nad gradom arapskom vijeću, ali ubrzo sektaške razmirice prijete da ga unište. Dana 19. maja 1935. Lawrence gine u motociklističkoj nesreći u Dorsetu i sahranjen je u Crkvi svetog Pavla.

Uloge

• Peter O'Toole – T. E. Lawrence
• Alec Guinness – princ Fejsal
• Anthony Quinn – Auda Ebu-Tayi
• Jack Hawkins – general Allenby
• Omar Sharif – Sherif Ali
• José Ferrer – turski beg
• Anthony Quayle – pukovnik Brighton
• Claude Rains – g. Dryden
• Arthur Kennedy – Jackson Bentley
• Donald Wolfit – general Murray

Muzika

Muziku za film komponirao je Maurice Jarre, malo poznat u to vrijeme i odabran tek nakon što se ispostavilo da su i William Walton i Malcolm Arnold nedostupni. Jarreu je dato samo šest sedmica da komponira dva sata orkestralne muzike za Lawrencea. Muziku je izveo Londonski filharmonijski orkestar. Adrian Boult naveden je kao dirigent u odjavnoj špici filma, ali nije mogao dirigirati većinu kompozicija, djelomično zbog toga što se nije uspio prilagoditi komplikovanom tajmingu svakog pasaža, pa ga je Jarre zamijenio. Muzika za film donijela je Jarreu prvi Oscar i danas se smatra jednom od najboljih svih vremena, zauzevši treće mjesto na spisku 25 najboljih filmskih muzika po izboru Američkog filmskog instituta.

Spiegel je želio kreirati muziku s dvije teme kako bi prikazao "istočnjačku" i britansku stranu u filmu. Bilo je planirano da sovjetski (armenski) kompozitor Aram Hačaturjan napiše jednu polovinu, a britanski kompozitor Benjamin Britten drugu.

Originalnu muziku za film najprije je izdao Colpix Records, diskografska filijala Columbia Picturesa, 1962. godine. Remasterirano izdanje pojavilo se u Castle Musicu, filijali Sanctuary Recordsa, 28. augusta 2006.

Marš Kennetha Alforda The Voice of the Guns (1917) vrlo je istaknut u okviru muzike za film. Jedna druga Alfordova kompozicija, Colonel Bogey March, bila je muzička tema za Leanov prethodni film, Most na rijeci Kwai.

Kompletan snimak nije poslušan do 2010, kad je Tadlow Music producirao CD s muzikom za film u izvođenju Praške filharmonije pod dirigentskom palicom Nica Rainea prema kompozicijama koje je rekonstruirao Leigh Phillips.

Nagrade

Oscari

• Oscar za najbolji film
• David Lean - Oscar za najbolju režiju
• John Box, John Stoll i Dario Simoni - Oscar za najbolju scenografiju
• Frederick A. Young - Oscar za najbolju fotografiju
• Anne V. Coates - Oscar za najbolju montažu
• John Cox - Oscar za najbolji zvuk
• Maurice Jarre - Oscar za najbolju originalnu muziku

BAFTA

• Najbolji film
• Peter O'Toole - najbolji glumac
• Robert Bolt - najbolji scenarista

Zlatni globus

• Najbolji film - drama
• David Lean - najbolji režiser
• Freddie Young - najbolji fotograf
• Omar Sharif - najbolji sporedni glumac

Ostale nagrade

• Freddie Young - najbolji fotograf - nagrada Udruženja britanskih fotografa
• Peter O'Toole - najbolji strani glumac - nagrada David di Donatello
• Najbolji strani film - nagrada David di Donatello
• David Lean - najbolji režiser - nagrada Udruženja režisera Amerike
• David Lean - najbolji režiser - nagrada Sindikata filmskih novinara Italije
• Najbolji strani film - nagrada Kinema Junpo
• Robert Bolt - najbolji scenarij - nagrada Udruženja pisaca Velike britanije

Zanimljivosti

• Uloga Sherifa Alija isprva je bila dodijeljena Horstu Buchholzu, ali ovaj ju je odbio zato što je već imao angažman u filmu Billyja Wildera Jedan, dva, tri. Drugi izbor pao je na Alaina Delona, koji je uspješno prošao audiciju, ali je imao probleme sa smeđim kontaktnim sočivima, koja su bila obavezna za ulogu. Maurice Ronet dobio je ponudu, ali je kasnije zamijenjen zbog njegovog problema s francuskim naglaskom i arapskom nošnjom (Lean se žalio "da je on izgledao kao da je nosio žensku haljinu na sebi").
• Iako traje 227 minuta, ovaj film nema nijednu ženu u glavnoj ulozi. Ovo je najduži film u kojem nijedan dijalog nije vođen od strane žena.
• Marlon Brando bio je potpisao za ulogu T. E. Lawrencea 1960, ali je odustao da bi prihvatio ulogu Fletchera Christiana u Pobuni na brodu Bounty. Nakon toga, Anthony Perkins također je nakratko bio u konkurenciji.
• Scene uništavanja voza snimljene su u Španiji.
• T. E. Lawrence je odbio ponudu da se snimi film po njegovom rukopisu još davne 1926, nakon što je Rex Ingram to predložio. Kasnije je Alexander Korda pokušao napraviti verziju s Lesliejem Howardom, po scenariju Johna Monka Saundersa i u režiji Lewisa Milestonea. Tokom godina, zvijezde poput Roberta Donata, Laurencea Oliviera, Caryja Granta, Burgessa Mereditha i Alana Ladda bile su u konkurenciji za glavnu ulogu. Scenarista Michael Wilson konačno je uvjerio Lawrenceovog brata da proda prava na snimanje filma Samu Spiegelu, koji je odmah podnio scenario za odobrenje 1960.
• Snimanje je bilo obustavljeno 3 mjeseca zato što je scenarista Robert Bolt bio pritvoren zbog učestvovanja u demonstracijama protiv nuklearnog naoružanja. Bio je oslobođen tek pošto ga je Sam Spiegel uvjerio da potpiše ugovor o dobrom ponašanju.
• Da bi snimio Sharifov prolaz kroz halucinacije, Freddie Young koristio je specijalnu kameru od 482 mm iz Panavisiona. Panavision još posjeduje tu kameru i poznata je među snimateljima kao "Leanova kamera". Bila je specijalno napravljena za ovaj snimak i više nije nikako korištena do danas.

Kritike

Evo šta je Omar Sharif, tada mladi glumac koji je samo snimao u Egiptu, mislio kad mu je ponuđena uloga u Lawrenceu od Arabije: "Ja sam pomislio da je to bila pomalo glupa ideja", poručuje on iz Pariza. "Mislim, nema tu uopće žena. Većina glumaca, uključujući i mene, bili su nepoznati. Bilo je malo akcije i mnogo pustinje. Publika neće platiti da vidi to!" On se smije kako je bio u krivu. 50 godina kasnije Lawrence od Arabije postao je jedan od najvećih filmova ikad snimljenih.

– Roger Moore, rogermooresmovienation.blogspot.com

Za publiku željnu heroja on je bio genije za gerilu, Galahad Prvog svjetskog rata. Za svoje pretpostavljene bio je pričalica. Za Arape je bio "Dinamit Šeik", duh vjetra koji ih je vodio ka pobjedi nad omraženim Turcima. Za Winstona Churchilla bio je "jedan od najvećih ljudi koji su živjeli u našem vremenu".

– Time

Spiegel, Lean, i Bolt pokrenuli su neka intrigantna pitanja o ovom čovjeku i njegovoj legendi. Jasno je da su se filmaši odlučili za novu vrstu historijskog epa, i to onaj koji je znatno drugačiji od Deset zapovijedi Cecila B. DeMillea i Ben Hura sa Charltonom Hestonom. Da bi to postigli, oni su rizikovali i dodijelili su glavnu ulogu nepoznatom glumcu, tadašnjem mladom pozorišnom glumcu Peteru O'Tooleu, koji je preko noći postao senzacija nakon filma. Naracija je ambiciozna, ali manjkava u onome što uključuje, i onome što isključuje. Tu postoji sukob između cilja da se istinito prikaže složena i zagonetna ličnost, a da se kreira popularni, zabavni film koji bi bio masovno prihvaćen. Selektivan kao što jest, mi dobijamo ključne elemente Lawrenceovog života: njegov dolazak u arapske pustinje kao predstavnik Engleske tokom Prvog svjetskog rata, njegova sposobnost da pridobije skeptične arapske snage u uvjerenju da se njihova budućnost podudara s britanskom, njegova sposobnost u organiziranju plemena u snagu koja bi mogla napasti kao gerilska vojska; njegova koncepcija Ujedinjenih Arapskih Država bila bi proširena u budućnosti i njegovo gubljenje interesa za cijelu situaciju nakon završetka borbi kad profesionalni političari dolaze na scenu. Zanimljivo, filmaši izbjegavaju zaključke o njihovom heroju ili da pruže površno objašnjenje motivacije za njegov čin, što je frustriralo mnoge značajnije kritičare, npr., među njima je bio i srednje obrazovani recenzent The New York Timesa Bosley Crowther. Cijeli film je vizualno zapanjujući, a neke određene scene se posebno ističu. Posebno se sjećam kako Lean uvodi Sherifa, najprije kao sitnu tačku na horizontu pustinje koja se stalno proširuje dok ne dođe u fokus. Ugledni snimatelj briljantno snima vidike velikih nenaseljenih pustinja, karavane deva, pripadnike plemena, elemente koji se nisu vidjeli prije. Scene Lawrencea i njegove pratnje su očaravajuće: njegovo buđenje, gotovo kao Kristovo, u svojim bijelim haljinama obučen kao i njegovi ljudi, šetnja niz padinu s njegovim brojnim sljedbenicima, koji ga okružuju sa svih strana. U svojoj ulozi karijere, savršeni glumac za ovu ulogu Peter O'Toole je uvijek fascinantan za gledanje; izvedba mu je radikalna, čak i subverzivna. Uloga je bila ponuđena Brandu, ali ju je odbio i umjesto toga pojavio se u rimejku iz 1962. Pobuna na brodu "Bounty", što je bilo neuspjeh.

– Emanuel Levy

Prethodi:	Oscar za najbolji film 1962.	Slijedi:
Priča sa zapadne strane		Tom Jones

Reference

Vanjski linkovi

• Lawrence od Arabije na IMDb-ju