Galeb G-2

G-2 Galeb (N-60)
G-2 Galeb (N-60)
Model	Školski
Proizvođač	SOKO
Prvi let	1961.
Glavni korisnik	Jugoslavija; Libija
Proizveden	1965–1983.
Broj napravljenih	248
Cijena	150.000 $ (1968)
Varijante	J-21 Jastreb

Soko N-60 Galeb G-2 je jugoslavenski vojni školski jednomotorni mlazni avion metalne konstrukcije sa tandem sjedištima i tank krilima koji se proizvodio po projektu VTI u fabrici SOKO u Mostaru od 1964. do 1983. godine.

Na čelu projekta nalazio se aerodinamičar Zlatko Rendulić. Zanimljivo da je član grupe konstruktora bio i vazduhoplovni inženjer Milivoj Jugin, koji će kasnije postati najveći jugoslavenski autoritet za oblast kosmonautike i popularizator istraživanja u svemiru. Ovo je bio prvi mlazni avion koji se serijski proizvodio u Jugoslaviji i na Balkanu. Prvi probni let je izveden 3. jula 1961. godine, a uvođenje u službu je započelo u julu 1965. godine čime je ujedno i otpočela postepena zamjena Lockheed T-33 kome su polahko isticali resursi i koji je do tada bio osnovni mlazni avion za obuku u sastavu JRV.

Galeb je mogao da polijeće i slijeće na travnatno-poletne staze a bio je opremljen sa streljačkim naoružanjem u trupu čime je omogućavao borbenu obuku pilotima. Svjetskoj javnosti je prvi put prikazan na aeromitingu u Le Bourgetu 1963. godine kada je proglašen za jedan od najboljih mlaznih aviona za obuku pilota u svijetu. Proizvodio se u tri varijante od koje je pored standardne G-2A najznačajnija bila sa oznakom G-2AE namjenjena za izvoz u Zambiju i Libiju. Ukupno je napravljeno 248 primjeraka od čega se u službenoj upotrebi u JRV nalazilo 132 Galeba dok ostatak predstavljaju izvozne partije čime je postignut veliki poslovni uspjeh. Tehnologija za izradu prvog podzvučnog mlaznog aviona u Jugoslaviji osvojena je zahvaljući saradnji sa Ujedinjenim Kraljevstvom od koje je otkupljena licenca za turbo mlazni motor oznake Armstrong Siddeley Viper Mark II 22/6 kao i druge opreme poput izbacivog sjedišta marke Folland. Ovo je ujedno značio veliki tehnološki iskorak u Jugoslaviji, a Mostar i SR BiH su postali sjedište jedne od najnaprednijih tehnologija u zemlji. Najveći broj Galeba G-2 bio je lociran u Vazduhoplovnoj Vojnoj Akademiji u Zadru i pilotskoj akademiji u libijskoj bazi Misurata, a od 1992. godine u Podgorici gde je bila premeštena VVA. Galeb G-2 je bio naoružan sa dva fiksna mitraljeza u nosu aviona Colt-Browning M-3 kalibra 12,7 mm (.50"). Postizao je maksimalnu brzinu od 780 km/h na 6200 metara visine. Plafon let je izosio 11000 metara visine, a dolet 980 kilometara.

Iz razvojnog projekta Galeba G-2 nastao je derivat, mlazni avion Soko Jastreb J-21 lahki jurišnik jednosjed namjenjen za blisku vatrenu podršku i izviđanje. U prosjeku tokom službe većina aviona je imala oko 5.000 sati naleta. Galeb G-2 je za svoje vrijeme imao dobre karakteristike nastavnog aviona i bio je zahvalan za pilote-učenike jer je tolerisao greške početnika. Upravo na ovom avionu je odškolovan najveći broj jugoslavenskih vojnih pilota. Tokom 1980-tih dolazi do postepene zamjene Galeba G-2 sa novom generacijom školsko-borbenim avionom G-4 Super Galeb. Veći broj Galeba G-2 uništen je na zemlji tokom vazdušnih udara i bombardovanja NATO alijanse SR Jugoslavije 1999. godine dok je preostali manji broj rashodovan do kraja iste godine. U inostranoj službi Galeb G-2 zadržao se i na početku druge decenije 21. vijeka. Sve do marta 2011. godine kada Udružena zapadnjačka koalicija pod komandom NATO-a uništava na zemlji značajan broj libijiskih Galeba G-2 tokom vazdušnih udara u Misurati. Nakon 2000. godine u Srbiji pojedini ljubitelji avijacije revitalizuju određen broj otpisanih aviona čime su produžili letački vijek u civilnoj avijaciji ovom mlaznom avionu. Zanimljivo da je vlasnik jednog Galeba G-2 bio holivudski glumac John Travolta.^{[nedostaje referenca]}

Korisnici uredi

Sadašnji uredi

Civilni uredi

YU-YAE Aero klub Galeb Beograd
YU-YAB privatni Čakovec Hrvatska (prodan iz AK Galeb)
YU-YAK akro gupa STARS
YU-YAG akro grupa STARS
YU-YAD akro grupa STARS
YU-YAF akro grupa STARS
YU-YAI akro grupa STARS
PK-XGS Indonesian Aerospace
VH-YUE Privatni Australia
N102PP Ljubljana Slovenia Aquila air adventures
N196SG privatni USA - Minnesota
N109PP privatni USA - Washington
N90SR imao nesreću 2018 god. prilikom slijetanja na aerodrom Elko Regional (KEKO), Elko, NV SAD