Ferhadija džamija (Banja Luka)
Ferhad-pašina džamija, ili bolje znana kao Ferhadija, džamija je u Banjoj Luci. Izgrađena je 1579. godine u klasičnom osmanlijskom stilu i predstavlja jedno od najuspješnijih arhitektonskih ostvarenja bosanske arhitekture 16. vijeka. Njen arhitekta je nepoznat, ali je poznato da je bio učenik osmanlijskog arhitekte Mimara Sinana. Izgradnju džamije je finansirao Gazi Ferhad-paša Sokolović, bosanski sandžak-beg.
| Ferhad-pašina džamija (Ferhadija) | |
|---|---|
 Vanjski izgled Ferhad-pašine džamije | |
  Položaj Ferhadije džamije u Bosni i Hercegovini | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Banja Luka |
| Geografske koordinate | 44°46′03″N 17°11′14″E / 44.767418°N 17.187272°E |
| Religija | Islam |
| Općina | Banja Luka |
| Entitet | Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Oznaka baštine | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Arhitektonski opis | |
| Arhitektonski stil | osmanski stil |
| Osnivač | Gazi Ferhad-paša Sokolović |
| Kamen temeljac | 7. maj 2001. (obnova) |
| Dovršeno | 1579.[1] |
| Specifikacije | |
| Kapacitet | 250 |
| Dužina | 14,47 m[1] |
| Širina | 18,33 m[1] |
| Kupole | 1 |
| Visina kupole (vanjska) | 18m |
| Munare | 1 |
| Visina munare | 43m |
U kompleksu Ferhadije su se također nalazila i 3 turbeta: Ferhad-paše, njegove unuke Safikadune i njegovih bajraktara, željezna i kamena ograda sa česmom na ćošku, šadrvan i staro mezarje u bašti. Kasnije je kompleks dopunjen sa sahat-kulom izgrađenom nedaleko od Ferhadije. Džamija je široka 18 m, a dugačka 14 m, a vrh kupole je 18 m visok. Munara je visoka 43 metra.
Ferhadija je 1950. uvrštena u kulturnu baštinu Bosne i Hercegovine, a 2003. odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine proglašena nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Srušena je 1993. tokom rata u Bosni i Hercegovini, a 15 godina nakon polaganja kamena temeljca za obnovu džamije, 7. maja 2016. godine, na dan kada je i srušena, obnovljena je i svečano otvorena.[2] Dan rušenja, odnosno obnove Ferhadije uzet je kao Dan džamija u Bosni i Hercegovini.[3]
Rušenje
Džamija je djelimično bila uništena ekplozivom, detoniranim 7. maja 1993. od strane nepoznatih srpskih nacionalista potpomaganih od vlasti Republike Srpske, kao dio sprovođenja politike etničkog čišćenja Bošnjaka. Nakon prvog rušenja, vlasti Republike Srpske su organizovale potpuno rušenje i čišćenje terena na kojem se nalazio cjelokupni kompleks džamije. Ostaci ruševina su odvezeni na gradsku deponiju. Kratko nakon rušenja Ferhadije srušena je i obližnja sahat-kula. Rušenje ove džamije je među prvima javno osudio poznati beogradski rok muzičar Milan Mladenović, koji je tada iz protesta otkazao svoj zakazani nastup u Banjaluci.
Ferhadija je bila jedna od 16 džamija srušenih u Banjaluci tokom rata u BiH od 1992. do 1995. godine. Dan rušenja Ferhadije - 7. maj je u Bosni i Hercegovini proglašen kao zvanični Dan džamija.[1]
Rekonstrukcija
Islamska zajednica Banjaluke je 2001. godine dobila urbanističku saglasnost za ponovnu izgradnju džamije. Ipak pri polaganju kamena temeljca 7. maja 2001. godine došlo je do nereda i protesta od strane srpskih nacionalista. 4000 protestanata je kamenovalo i tuklo 300 Bošnjaka koji su prisustvovali ceremoniji postavljanja kamena temeljca. Mnogi su sa povredama primljeni u Banjalučku bolnicu, a jedan Bošnjak (Murat Badić)[4] je nakon povreda preminuo 26. maja 2001. Ceremonija je kasnije obavljena u tajnosti i pod velikim osiguranjem. Rekonstrukcija džamije je i dalje kontroverzna tema u Banjaluci zbog svoje prominentne lokacije u gradu, a rekonstrukcija je dalje otežana zbog problematike njene autentične rekostrukcije. Preliminarne studije o autentičnoj rekonstrukciji džamije je pripremio Arhitektonski fakultet u Sarajevu.
Kamen temeljac za obnovu džamije postavljen je 7. maja 2001. godine, 8 godina nakon njenog rušenja. Nakon nekoliko godina izvođenja radova i utrošenih oko 10 miliona KM na njenoj obnovi, banjalučka džamija Ferhadija je svečano otvorena 7. maja 2016. godine.[2][5]
Galerija
-
Kupola sa unutrašnje strane -
Ostaci prethodne srušene džamije na sofama ispred glavnog ulaza -
Ferhadija, 1912. godine -
Munara Ferhadije -
Glavni ulaz za džamiju -
Ferhadija za vrijeme rekonstrukcije -
Sahat kula pored džamije -
Džamija u 1962. -
Džamija u 1898. -
Ferhadija 1993. godine -
Pogled sa mahfila prema haremu
.jpg)
_2.jpg)
_4.jpg)
.jpg)
_(14781131781).jpg)
.jpg)
Literatura
- Antun Hangi, "Banjaluka i okolica", Školski vjesnik br. 10, strana 56-57,Sarajevo 1903,
- Dr. Petar Knoll, O muslimanskoj umjetnosti u Bosni, Književnik II, Zagreb, 1929.
- A. Muftić, "Moshee und Stiftung Ferhad Pasa´s in Banja Luka", Leipzig 1941.
- Alija Bejtić, Banja Luka pod turskom vladavinom, Naše starine I, str. 91-121, Sarajevo 1953.
- Mladen Fučić, "Konzervatorski zahvat na Ferhad- pašinoj dzamiji u Banjoj Luci", Nase starine I, strana 117-121, Sarajevo, 1953.
- Mato Biško, " Konzervacija objekata u kompleksu Ferhadije džamije u Banjoj Luci", Naše starine VII, str. 81-89, Sarajevo, 1960.
- Hamdija Kreševljaković, "Esnafi i obrti u Bosni i Hercegovini, III dio- Banja Luka i manji obrtni centri, strana 30, Sarajevo, 1961.
- Evlija Čelebija, "Putopis" strana 212- 213., Sarajevo 1967.
- Džemal Ćelić, "Ferhadija u Banjaluci", ed. Društvo konzervatora Bosne i Hercegovine, serija D, br. 143, Sarajevo, 1968.
- Mehmed Mujezinović, "Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine" strana 503-504, Sarajevo, 1977.
- Ekrem Hakki Ayverdi, Ferhadija džamija u Banja Luci, Ayrupa da Osmanli mimari esse Istanbul, 1981.
- Andrej Andrejević, "Islamska monumentalna umjetnost 16 vijeka", Institut za historiju umjetnosti, studije 6, Beograd, 1984.
- Bedrudin Gušić, "Okupacija Banjaluke", Oslobođenje, 16-23. mart strana 16-17, 1995.
- Selman. prof. Mehmed, "Banjaluka - Uspomena i stvarnost sa Mejdana", Travnik, 1997. Dzaja, M, "Banja Luka u putopisima i zapisima", Banja Luka, strana 13.
- Arhitektonski fakultet Sarajevo, Studija, Principi i metodološki postupak za obnovu Ferhad-pašine džamije u Banja Luci, Sarajevo, 2002.
Također pogledajte
Reference
- ^ a b c d "Ferhad-pašina džamija (Ferhadija)". KONS.gov.ba. Arhivirano s originala, 4. 5. 2018. Pristupljeno 4. 5. 2017.
- ^ a b "Svečano otvorena džamija Ferhadija". klix.ba. 7. 5. 2016. Pristupljeno 9. 6. 2016.
- ^ "Dan džamija u Bosni i Hercegovini: Sjećanje na 07.05.1993. i banjalučku Ferhadiju…". Federalna. Pristupljeno 10. 5. 2024.
- ^ "Badić usmrćen kamenjem, ubice i danas na slobodi". AVAZ.ba. Arhivirano s originala, 4. 2. 2016. Pristupljeno 4. 5. 2017.
- ^ "Ferhat — pašina džamija". bosnafolk.com. Pristupljeno 4. 5. 2017.
Vanjski linkovi
