Dinastija Tang

Dinastija Tang ili Carstvo Tang (kineski: 唐朝; 18. juni 618. - 4. juni 907.) bila je kineska carska dinastija koja je nasljedila dinastiju Sui. Period ove dinastije se smatra vrhuncem kineske civilizacije i zlatnim dobom kozmopolitske kineske kulture. Dinastiju je osnovala porodica Li koja je preuzela vlast tokom pada i kolapsa dinastije Sui. Dinastija je na kratko prekinuta za vrijeme Dinastije Zhou (16. septembar 690. - 3. mart 705.), kada je carica Vu Zetian preuzela prijestolje postavši tako jedina kineska carica koja je vladala samostalno.

Tang
618. - 907.
Prethodnice: ← Dinastija Sui Nasljednice: Wu (Deset kraljevstava) → Min (Deset kraljevstava) →
Položaj na karti
Glavni i najveći grad		{{{glavni_grad}}}
Religija		Budizam, Taoizam, Konfucijanizam, Maniheizam,Zoroastrizam
Državno uređenje		Monarhija
• 618. - 626.		Gaozu Tang (prvi)
• 904. - 907.		Ai Tang (posljednji)
Zakonodavstvo
Stanovništvo
• Ukupno (900.)		80.000.000

Teritorija Kine je tokom vladavine dinastije Tang postala veća nego za vrijeme dinastije Han, a populacija je (prema broju zabilježenih kućanstava) prešla 50 miliona stanovnika. Čak i kad je centralna vlast tokom 9. stoljeća potpuno oslabila i nije bila u mogućnosti napraviti tačan popis stanovništva, procjenjuje se da je broj stanovnika porastao na otprilike 80 miliona ljudi. Zahvaljujući velikom broju stanovnika, dinastija Tang je uspjela stvoriti profesionalnu i regrutovanu vojsku od stotinu hiljada vojnika kako bi se suočila sa nomadskim narodima za dominaciju nad centralnom Azijom i unosnim trgovačkim putevima duž Puta svile. To je dovelo do pokoravanja nekoliko susjednih pokrajina kojima su izravno upravljali putem protektorata, dok su im mnoge države i kraljevstva plaćali danak. Pored političke hegemonije, dinastija Tang je imala i snažan kulturološki uticaj na susjedne države na teritoriji današnjeg Vijetnama, Koreje i Japana.

Prva polovina vladavine dinastije Tang je bila poznata po periodu napretka i stabilnosti, dok je druga polovina vladavina bila poznata po pobuni Ana Lušana i padu centralne vlasti. Kao i prethodna dinastija Sui, dinastija Tang je održavala sistem državne uprave regrutovanjem naučnika i zvaničnika kroz standardizirane ispite i preporuke. Ovaj građanski poredak potkopavao je rast moći regionalnih vojnih guvernera tokom 9. stoljeća. Ovaj period se smatra najvećim dobom kineske poezije. Najpoznatiji pjesnici su bili Li Bai i Du Fu, dok su najpoznatiji slikari ovog doba bili Han Gan, Zhang Xuan i Zhou Fang. Nakon usvajanja naziva Tängri Qaghan od strane cara Tanga Taizonga, carstvo Tang je bila prva kraljevina istočne Azije.

Tokom perioda dinastije Tang došlo je do značajnih inovacija, uključujući i razvoj štampanja drvenih blokova. Budizam je postao glavna religija sa mnogim kineskim sektama. Iako je moć dinastije i centralne vlasti opadala tokom 9. stoljeća, umjetnost i kultura su nastavili rasti. Slabljenje centralne vlade nije dovelo do slabljenja ekonomije i trgovine do agrarne pobune u drugoj polovini 9. stoljeća koja je dovela do masakra u Guangdžouu.

Uspon dinastije Tang

Knjiga Diamond Sutra, je najranija štampana knjiga uz upotrebu drvoreza iz 868. godine.

Bas-reljef vojnika i konja s raskošnim sedlom iz grobnice cara Taizonga, oko 650. godine.

Dinastiju Tang je osnovala porodica Li (李), koja je preuzela vlast za vrijeme raspada dinastije Sui, koja je propala djelimično zbog tereta nametnutih javnim radovima, kao što je Veliki kanal, a djelimično zbog skupih pokušaja da se osvoji Koguryo (sjeverna Koreja).

Dinastija Tang je u tom početnom vremenu mnogobrojnih pobuna uspjela stvoriti snažno centralizirano carstvo s učinkovitim sistemom upravljanja. Njezinu vladavinu podržavao je Carski ispitni sistem, čiji je zadatak bio izabrati obrazovane građane da služe carstvu. Sistem se održao sve do početka 20. vijeka.

Nakon nekoliko godina unutrašnjeg jačanja dinastija Tang započela je širenje preko granica. Do 660-ih vojska dinastije Tang intervenirala je u Indiji, zauzela Tarim i Džungariju i nakratko uspostavila protektorate u Tuharistanu, Sogdijani i Fergani. U to vrijeme je konačno zauzet i Koguryo. Oko 660. godine Kinesko Carstvo je imalo najveću površinu do 18. vijeka. Kineska kultura i sistem upravljanja širili su se zajedno s vojnim osvajanjima te su uspostavili kinesko kulturno jedinstvo na Dalekom istoku, koje se održalo i dugo nakon propasti dinastije Tang.

Vrhunac Carstva

Velika Pagoda Divlje guske, izgrađena 652. i obnovljena od strane carice Wu Zetian 704. godine, Chang'an (današnji Xi'an).

Divovski Leshan Buda, visok 71 m; klesan je od 713. do 803. godine.

Carstvo je bilo povezano mrežom poštanskih puteva, dok je prijevoz između područja u dolini rijeke Yangtze, koja su se brzo razvijala, i sjevera bio omogućen učinkovitom mrežom kanala i plovnih puteva. Putna mreža je bila usmjerena prema glavnom gradu, Ch’ang-anu, koji je ostao političko i strateško središte carstva. No, privredna središta nalazila su se u sjevernoj ravnici oko donjeg toka Yangtzea. Većinu trgovine na Putu svile vodili su Kinezi i nomadski narodi srednje Azije.

U 8. vijeku, kao posljedica privrednog razvoja, došlo je i do znatnog povećanja broja stanovništva.

Vjerska i filozofska ideologija budizma je postala sastavnim dijelom kineske kulture, no nikada nije potisnula izvorna kineska vjerovanja, te će u 9. vijeku budizam biti proganjan od strane vlasti i izblijedit će njegov utjecaj. Uprkos silaznoj putanji dinastije Tang, umjetnost i kultura će nastaviti da se razvijaju. Dva kineska najslavnija pjesnika potiču iz ovog doba – Du Fu i Li Bai; kao i pjesnici Meng Haoran, Du Mu i Bai Juyi, ali i slikari Han Gan, Zhang Xuan i Zhou Fang.

Također cvjeta hitorijska literatura koju skupljaju historičari, ali nastaju i enciklopedije i knjige o geografiji i medicini. Mnoge nove inovacije su se također javile u dinastiji Tang, poput drvoreza, mehanizma pomaka u urarstvu, unapređenja kartografije, pa čak i primjena hidraulike kod pokretanja ventilatora.

Propast dinastije Tang

Graničarski general An Lu-shan dignuo je 755. godine An Shi bunu koja je znatno oslabila dinastiju Tang. U burnim godinama koje su uslijedile, Kina se povukla iz srednje Azije i postala zatvorenija, djelimično i zbog širenja islama, koji je do 8. vijeka došao do Fergana, a potom postao dominantan i u Turkestanu. Na unutrašnjem planu carska je vlast oslabila, moć je prešla na provincije, a mnogi su glavni gradovi prerasli u velike i bogate metropole. Istodobno dolazi do velikih premještanja stanovništva prema dolini rijeke Yangtze, gdje su se koristile nove metode zemljoradnje. Trgovina je cvjetala, a mreža malih trgovačkih gradova je rasla.

Krajem 9. vijeka veliki je seljački ustanak gotovo uništio centralnu vlast dinastije Tang. Kina je podijeljena na 10 država s malim ostatkom carstva kojim je vladalo pet dinastija u nizu (tzv. Vrijeme pet dinastija i deset kraljevstava). Tek 960. godine dolazi do ponovnog ujedinjenja zemlje pod dinastijom Sung.

Reference

• Povijest svijeta, The Times, Hena com, Zagreb, 2002. ISBN 953-6510-62-6

Vanjski linkovi

• Dinastija Tang u Metropolitan Muzeju u New Yorku.