Anemija srpastih eritrocita
Anemija srpastih eritrocita ili drepanocitoza je jedan od oblika hemolitskih anemija, odnosno hemoglobinopatija. Obilježena je pojavom nenormalnog hemoglobina HbS, zbog zamjene jedne aminokiseline u beta lancu hemoglobina. Za razliku od normalnog hemoglobina A (HbA), na šestoj poziciji tog lanca, umjesto glutaminske kiseline, pojavljuje se valin:
Val – His – Leu – Thr – Pro – Glu – Glu ..... 146
Val – His – Leu – Thr – Pro – Val – Glu ..... 146.
| Anemija srpastih eritrocita | |
|---|---|
 Slika (A) pokazuje normalna crvena krvna zrnca koja se slobodno kreću kroz vene. U donjem desnom uglu je prikazan poprečni presek normalnog eritrocita sa normalnim hemoglobinom HbA. Slika B prikazuje abnormalna srpasta crvena krvna zrnca koja se nagomilavaju na mjestu grananja vena. Uvećani prikaz sadrži počrečni presjek srpaste ćelije sa dugačkim polimeriziranim HbS nitima koja deformiraju ćeliju. | |
| Klasifikacija i vanjski resursi | |
| ICD-10 | D57 |
| ICD-9 | 282.6 |
| OMIM | 603903 |
| DiseasesDB | 12069 |
| MedlinePlus | 000527 |
| eMedicine | med/2126 oph/490 ped/2096 emerg/26 emerg/406 |
| MeSH | C15.378.071.141.150.150 |
| GeneReviews | Sickle-cell disease |
Mutacija je na aminokiselinskoj poziciji 6
Fiziologija
urediKada padne koncentracija kiseonika u krvi , odnosno pH vrijednost, Hemoglobin S se (u eritrocitima) taloži u vidu kristala (taktoida). Eritrociti dobijaju srpast oblik i postaju veoma podložni hemolizi. Taj proces je reverzibilan jer, kada se poveća parcijalni pritisak kiseonika u krvi, eritrociti se vraćaju u prvobitno stanje. Bolesnici sa ovom anemijom ulaze u začarani krug (circuluc vitiosus), jer nizak parcijalni pritisak kiseonika izaziva pojavu srpastih eritrocita i njihovo prskanje, što povratno izaziva još veći pad koncentracije kiseonika u krvi i anemiju. To može izazvati trombozu i infarkt raznih organa (koža, slezena, pluća, kosti, bubrezi), poremećaja u cirkulaciji i nervnom sistemu, uvećanja jetre, hipoksije, kardiogenog šoka, i u krajnjem slučaju do smrti pacijenta.[1][2]
Budući da novorođenčad u eritrocitima posjeduju fetalni hemoglobin F (HbF), koji ima zaštitnu ulogu jer spriječava taloženje HbS. Zato novorođeni ne ispoljavaju znake bolesti, sve dok se hemoglobin F potpuno ne zamijeni adultnim formama, u ovom slučaju hemoglobinom S, kada se počinju javljati prvi simptomi anemije srpastih eritrocita. Anemija srpastih eritrocita ima hroničan razvoj, sa povremenim krizama bolova i hemolize, a većina bolesnika umire već u mladalačkom dobu. Smrt izaziva infekcija, insuficijencija srca i drugih organa, te hipoksija i sl.
Genetika
urediSinteza beta lanca hemoglobina je pod kontrolom genskog kokusa Hb, na kojem se pojavljuje nekoliko mutacija. Jedna od njih je ona koja izaziva ugradnju pogrešne aminokiseline na 6. poziciji nastajućeg beta lanca. Samo ta jedna izmjena, izaziva mnoštvo morfoloških i funkcionalnih promjena u organizmu. Ova mala mutacija je jedan od najilustrativnijih primjera širine plejotropije gena.
Homozigotnost Hbs/Hbs je subletalna, jer novorođenčad umire čim se fetalni hemoglobin zamijeni adultnim. Heterozigoti (HbA/HbS) imaju normalno diskoidne eritrocite, ali u njima su obje forme hemoglobina: HbA i HbS. Oni normalno funkcionišu, jer im oblik spriječava hemolizu
Ova anemija se javlja se kod 0,3 do 1% stanovništva Zapadne Afrike i kod Afroamerikanaca.[3][4]
Argumentirano je pokazano da heterozigotni nosioci hemoglobina (HbA/Hbs) , koji imaju normalan oblik eritrocita, ispoljavaju veću otpornost na malariju nego homozigoti HbA/HbA. Time su dovedena u međusobnu vezu povećana frekvencija HbS alela i malarična područja.[5][6] Smatra se da je selekcijski pritisak na nositelje alela HbS, u malaričnim područjima bio manji nego u onima bez malarije. Ovo se uzima kao argument da je, u apsolutnim kategorijama, diskutabilno govoriti o "dobrim" i "lošim" genima.
Hemoglobin S je javljao i u delti Neretve i u makedonskim močvarnim područjima, gdje se malarija javljala sve do 50-tih godina 20. vijeka.[7][8]
 |
 |
| Komparacija normalnih i srpastih eritrocita i moguće posljedice ispoljavanja mutacije HbS | Distribucija malarije i hemoglobina HbS |
Reference
uredi- ^ Platt O. S., Brambilla D. J., Rosse W. F. et al. ( 1994): Mortality in sickle cell disease. Life expectancy and risk factors for early death. N. Engl. J. Med., 330 (23): 1639-1644.
- ^ http://content.nejm.org/cgi/content/full/330/23/1639 Arhivirano 5. 1. 2010. na Wayback Machine |doi=10.1056/NEJM199406093302303.
- ^ Wellems T. E., Hayton K., Fairhurst R. M. (2009): The impact of malaria parasitism: from corpuscles to communities. J. Clin. Invest., 119 (9): 2496-505.
- ^ http://www.jci.org/articles/view/38307}}[mrtav link]
- ^ Hadžiselimović R. (2005): Bioantropologija – Biodiverzitet recentnog čovjeka. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ Efremov G. D. (2007): Thalassemias and other hemoglobinopathies in the Republic of Macedonia.Hemoglobin, 31(1):1-15.
- ^ Efremov G. (2008): Thalassemias and other hemoglobinopathies in Former Yugoslavia. Balkan Journal of Medical Genetics, 11 (1): 11–26.
Također pogledajte
urediVanjski linkovi
uredi
- Health/Conditions_and_Diseases/Blood_Disorders/Sickle_Cell|Sickle cell}}
- Sickle Cell Anaemia OER Project Arhivirano 11. 2. 2021. na Wayback Machine