Stane Belak
Stane Belak (Ljubljana, 13 novembra 1940. - Mala Mojstrovka, 24. decembra 1995.), bio je jedan od najboljih jugoslavenskih i slovenskih alpinista svoga vremena. Poznat je po prvom usponu jednog alpiniste u Jugoslaviji na vrh visine preko 8.000 m. Belak je i jedan od četvorice alpinista (ostala trojica su:Andrej Štremfelj, Jernej Zaplotnik i Stipe Božić) članova jugoslavenske ekspedicije na Mount Everest 1979. god. koji su se popeli na vrh. Njegovi brojni usponi svrstavali su ga među najpoznatije slovenske alpiniste.
Stane Belak - Šrauf | |
|---|---|
 | |
| Rođenje | 13. novembar 1940. |
| Smrt | 24. decembar 1995 (55 godina) |
| Nacionalnost | Slovenac |
| Zanimanje | mašinski tehničar, alpinista, planinarski vodič, Gorska služba spašavanja |
| Poznat(a) po | Prvi jugoslavenski (slovenski) uspon na vrh preko 8.000 m. Uspon na Mount Everest 1979.[1] |
Po zanimanju je bio mašinski tehničar, vođa razvoja bolničke opreme u Zavodu za rehabilitaciju invalida Soča u Ljubljani. Živio je u Kamniku, kasnije u Gmajnici kod Komende. Planinariti je počeo 1960. god. Ispenjao je preko hiljadu alpinističkih smjerova, od toga preko 60 prvenstvenih, u različitim vremenskim uslovima, na planinama Slovenije i inostranstva. Bio je i vodič nekoliko uspona, od kojih je poznat prvi jugoslavenski uspon 1985. god na sjevernoj stijeni Eigerja. Godine 1992. doživio je težak pad na triglavskoj sjevernoj stijeni.
Belak je učestvovao u 18 ekspedicija ili izvidnica kao član ili vođa u Himalajima, Karakorumu, Hindukušu i Andama: Hindukuš 1968 i 1970, Makalu 1972, Kangbačen 1974 (vrh), Makalu 1975 (vrh), Everest izvidnica 1978, Everest 1979 (vrh), škola v Manangu 1980, Daulagiri - izvidnica 1981, Daulagiri 1981 (južna stijena), Gangapurna 1983 (vrh), Daulagiri 1985 i 1986, Aconcagua 1986, Daulagiri 1987, K2 1988, Šiša Pangma 1989, Ganeš – izvidnica 1994.[2]
Stane Belak smrtno je stradao pod Malom Mojstrovkom pod udarom lavine.[3] Posthumno je 1997. izašlo njegovo autobiografsko djelo Veliki dani.
Himalaji
urediBio je član šeste jugoslavenske alpinistične ekspedicije na Himalaje u periodu od 11. avgusta do 12. novembra 1975. Cilj ekspedicije je bio 8.462 metra visoki Makalu, dio lanca Himalaja. Ekspedicija je predstavljala do tada najveći uspjeh jugoslavenskog alpinizma u Himalajima.[4] Stane Belak i Marjan Manfreda (bez dodatnog kisika, što je tada bio svjetski visinski rekord) 6. oktobra 1975, po južnoj stijeni i prvenstvenom smjeru, izveli su uspon na vrh u prvom pokušaju i time ostvarili cilj ekspedicije. Bio je to prvi uspon na vrh preko 8.000 m. jugoslavenskih alpinista.[5]
Učestvovao je u Jugoslavenskoj ekspediciji na Mount Everest 1979. god. Navez u kojem su bili Stane Belak, Stipe Božić i Šerpas Ang Phu na vrh su izašli negdje oko 14:30h. Kako su bila trojica u navezu, pa time i nešto sporiji, nije bilo dovoljno vremena za siguran silazak do Logora 4. i ostali su na otvorenom, na visini od 8.400 metara. To je inače bio i najviši bivak kojeg je čovjek preživio bez šatora i spavaće vreće. Pri povratku Ang Phu je poginuo.
Priznanja
uredi- Zlatna značka Planinskog saveza Jugoslavije (1969),
- Zlatni znak Planinskog saveza Slovenije (1975, 1978, 1979),
- Ziherlova plaketa 1974. kao priznanje za vrhunska dostignuća u području sporta
- Ordenom zasluga za narod, sa zlatnom zvijezdom, za uspjehe ekspedicije na Makalu
- Bloudkova nagrada za članove ekspedicije na Makalu, najveće republičko priznanje iz oblasti sporta
- Bloudkova nagrada za članove ekspedicije na Mount Everest
Reference
uredi- ^ Lista Everest penjača u 20-om stoljeću - Himal Mandap
- ^ Stane Belak - gore- ljuđe Arhivirano 2. 10. 2023. na Wayback Machine(sl)
- ^ Stane Belak - Šrauf - Kamniško-Komendski biografski leksikon(sl)
- ^ "SEDAM JUGOSLAVENSKIH HIMALAJSKIH EKSPEDICIJA". HRVATSKI PLANINAR. Pristupljeno 15. 9. 2020.