Rajna

Gornja srednja dolina Rajne
Svjetska baština
Lokacija	Njemačka
Kriterij	ii, iv, v
Referenca	1066
Uvrštenje	2002. (26. sjednica)
Površina	27.250 ha
Tampon-zona	34.680 ha

	Rajna
	Rhein, Rhin, Rhine, Rijn
	Rijeka
	Stijena Loreley u Porajnju-Falačkoj
	Etimologija: iz kelt. Renos - koja teče
Država	Švicarska; Lihtenštajn; Austrija; Njemačka; Francuska; Nizozemska;
	Pritoke
- lijevo	Aare, Moselle
- desno	Neckar, Majna
Grad	Basel, Strasbourg, Karlsruhe, Mannheim, Bonn, Köln, Düsseldorf, Rotterdam
Izvor	Jezero Toma (Švicarska)
- Nadmorska visina	2.345 m
- Koordinate	46°37′57″N 8°40′20″E / 46.63250°N 8.67222°E
Ušće	u Sjeverno more, Hoek van Holland kod Rotterdama
- Nadmorska visina	0 m
- Koordinate	51°58′54″N 4°4′50″E / 51.98167°N 4.08056°E
Dužina	1.233 km
Pražnjenje
- Prosjek	2,300 m3/s
- Maksimum	13,000 m3/s
- Minimum	800 m3/s
Površina sliva	170.000 km²

Rajna (njemački: Rhein, francuski: Rhin, nizozemski: Rijn) jedna je od najprometnijih i najvažnijih vodenih saobraćajnica Evrope. Duga je oko 1230 km, od čega su plovna 833 km. Izvire u Švicarskim Alpama, a nastaje spajanjem dvaju manjih tokova: Prednje i Stražnje Rajne. Kao pogranična rijeka protječe kroz Švicarsku, Lihtenštajn, Austriju, Njemačku, Francusku i Nizozemsku, gdje se račva u više rukavaca i ulijeva u Sjeverno more.

51°58′54″N 4°4′50″E / 51.98167°N 4.08056°E

Ime

Varijante imena Rajne (latinski Rhenus; francuski Rhin, italijanski Reno, romanski Rain ili Rein? /i, holandski Rijn, alemanski Ry, Ripuarian Rhing)^[1] u modernim jezicima su sve izvedene od galskog imena Rēnos, koji je prilagođen geografiji rimskog doba (1. vijek p.n e.) kao grčki Ῥῆνος (Rhēnos), latinski Rhenus.

Pravopis sa Rh- u engleskom Rhine, kao i u njemačkom Rhein i francuskom Rhin je posljedica uticaja grčke ortografije, dok je vokalizacija -i- posljedica protogermanskog usvajanja galskog imena kao *Rīnaz, preko starog Franačkog dajući staroengleski Rín,^[2] starovisokonjemački Rīn, rano srednje holandski (oko 1200.) Rijn (tada se takođe piše Ryn ili Rin).^[3]

Savremeni njemački diftong Rhein (koji se također koristi u retoromskom) Rein, Rain je srednjonjemački razvoj iz ranog modernog perioda, s alemanskim imenom R(n) koji zadržava stariji vokalizam. U Alemanskom, brisanje završetka -n u pauzi je noviji razvoj; oblik Rn je uglavnom sačuvan u lucernskim dijalektima.^[4] Rhing na Ripuarianu je diftongiziran, kao i Rhei, Rhoi na Palatinu. Dok je španski usvojio germanski vokalizam Rin-, italijanski, oksitanski i portugalski su zadržali latinski Ren-.

Galsko ime Rēnos (protokeltsko ili prekeltsko [e] *Reinos) pripada klasi riječnih imena izgrađenih od PIE korijena *rei- "kretati se, teći, trčati", također se nalazi u drugim imenima kao što je Reno u Italiji. Na albansko/ilirskom "rrhedh" takođe znači "kretati se, teći, trčati", staroslavenski ima značenje rijeka.

Gramatički rod keltskog imena (kao i njegove grčke i latinske adaptacije) je muški, a ime ostaje muškog roda u njemačkom, holandskom, francuskom, španskom i italijanskom. Staroenglesko ime rijeke bilo je na različite načine u muškom ili ženskom rodu; i njegovo staroislandsko usvajanje bilo je izraženo kao žensko.^[5]

Svjetska baština

Dolina srednje Rajne u dužini 65 km, između Bingena na jugu i Koblenza na sjeveru, od 2002. nalazi se na UNESCO-ovoj listi Svjetske baštine pod nazivom Gornja srednja dolina Rajne. Sa svojim dvorcima, historijskim gradovima i vinogradima, slikovito prikazuje dugu historiju ljudskog djelovanja u okvirima različitih prirodnih pejzaža.

Na ovom dijelu toka Rajna prodire kroz planinske predjele, povezujući široku poplavnu ravnicu Oberrheingrabena s nizinskim bazenom Donje Rajne. Ovaj dio toka počinje od Bingenskih kapija (Binger Pforte), gdje Rajna počinje teći kroz klisuru, a djelomično i kroz kanjone široke ne više od 130 m, pri čemu je njena dubina oko 15 m.

Dio doline srednje Rajne između Bingena i Koblenza je transportna arterija. Od praistorije je služio kao veza između južne i sjeverne polovine kontinenta, omogućavajući trgovinu i kulturnu razmjenu, što je zauzvrat dovelo do osnivanja oko 60 naselja. Zgusnuti na uskom pojasu uz rijeku, ona su se kasnije spojila u lance sela i malih gradova. Već više od 1000 godina, zbog nedostatka obradivih površina, strme strane doline su pretvorene u terasaste vinograde.

Predio je isprekidan s oko 40 zamkova i tvrđava na vrhu brda, podignutih u periodu od oko 1.000 godina. Vremenom su mnogi napušteni, a kasniji ratovi u 17. stoljeća većinu su pretvorili u ruševine. U kasnom 18. i tokom 19.stoljeću, iz romantičarskih i nacionalnih razloga, veći broj tvrđava je rekonstruisan.^[6]

Prosječni mjesečni protok (u m³/s)
Hidrološka stanica: Ress (podaci izračunati za period 1930–1997^[7])

Fotografije iz Srednje Rajne

Klisura Srednje Rajne kod Loreleia
Dvorac Katz
Vinogradi
Rüdesheim
Rajna kod Oberwesela
Kruzer na Rajni

Reference

^ "Länge des Rheins (Update 2015) | Internationale Kommission fur die Hydrologie des Rheingebietes (KHR)". www.chr-khr.org.
^ Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799. Sió eá ðe man hǽt Rín Orosius (ed. J. Bosworth 1859) 1.1
^ Rijn, Vroegmiddelnederlands Woordenboek
^ [1] Schweizerisches Idiotikon s.v. Rī(n)] (6,994).
^ Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799: Rín; m.; f. The Rhine [...] O. H. Ger. Rín; m.: Icel. Rín; f.
^ "UNESCO - Gornja srednja dolina Rajne". whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 10. 2021.
^ "Rajna u Ressu".^{[mrtav link]}

Vanjski linkovi

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Rajna

[1] "Länge des Rheins (Update 2015) | Internationale Kommission fur die Hydrologie des Rheingebietes (KHR)". www.chr-khr.org.

[2] Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799. Sió eá ðe man hǽt Rín Orosius (ed. J. Bosworth 1859) 1.1

[3] Rijn, Vroegmiddelnederlands Woordenboek

[4] [1] Schweizerisches Idiotikon s.v. Rī(n)] (6,994).

[5] Bosworth and Toller, An Anglo-Saxon Dictionary (1898), p. 799: Rín; m.; f. The Rhine [...] O. H. Ger. Rín; m.: Icel. Rín; f.

[unesco-6] "UNESCO - Gornja srednja dolina Rajne". whc.unesco.org. Pristupljeno 9. 10. 2021.

[7] "Rajna u Ressu".^{[mrtav link]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]