Velika rasjedna dolina

Velika rasjedna dolina niz je susjednih geografskih rovova, ukupne dužine približno 7.000 km, koji se protežu iz doline Beqaa u Libanu do Mozambika.^[1] Iako se naziv i dalje ponegdje upotrebljava, rijetko se koristi u geologiji jer se smatra nepreciznim spajanjem odvojenih, iako povezanih sistema riftova i rasjeda.

Danas se termin najčešće koristi za dolinu Istočnoafričkog rifta, divergentne granice ploča, koja se proteže od Afarske trojne tačke pucanja prema jugu preko istočne Afrike i u procesu je podjele Afričke ploče na dvije nove. Geolozi ove početne ploče obično nazivaju Nubijska i Somalijska.

Teorijski opseg

Dijagram buduće evolucije rasjedne doline u more

Satelitska slika tektonskog rova u Afarskoj depresiji

Danas se ovi riftovi i rasjedi vide kao različiti, iako povezani, ali prvobitno se smatralo da je Velika rasjedna dolina jedan geološki sistem, koji se proteže od Libana na sjeveru do Mozambika na jugu, gdje čini jednu od dvije fiziografske provincije Istočnoafričkih planina. Obuhvatila je ono što se danas naziva libanskim dijelom Rifta Mrtvog mora, Jordansku rasjednu dolinu, Rift Crvenog mora i Istočnoafrički rift.^[2] Ovi riftovi i rasjedi nastali su prije približno 35 miliona godina.

Azija

Najsjeverniji dijelovi Velike rasjedne doline odgovaraju centralnoj sekciji onoga što se danas naziva Rift Mrtvog mora. Ova sekcija oblikuje dolinu Beqaa u Libanu, razdvajajući Libanske od Antilibanskih planina. Dalje na jugu poznata je kao dolina Hula, koja razdvaja galilejske planine i Golansku visoravan.^[3]

Rijeka Jordan izvire ovdje i teče prema jugu kroz jezero Hula, a zatim i kroz Galilejsko jezero u Izraelu. Rasjedna dolina zatim se nastavlja na jug kroz Jordansku rasjednu dolinu do Mrtvog mora na granici između Izraela i Jordana. Od Mrtvog mora prema jugu dolinu zauzimaju vadi Arabah, Akapski zaliv i Crveno more.^[3]

Uz južni vrh Sinaja u Crvenom moru Rift Mrtvog mora susreće se s Riftom Crvenog mora, koji prolazi cijelom dužinom tog mora, a zatim izbija na istočnu obalu Afrike, gdje se spaja s Istočnoafričkim riftom i Adenskim grebenom u Afarskoj depresiji. Taj spoj naziva se Afarska trojna tačka pucanja.^[3]

Afrika

Istočnoafrička rasjedna dolina

Istočna Afrika s aktivnim vulkanima (crveni trouglovi) i Afarskim trouglom (zasjenjeno, centar) – trojna tačka pucanja, gdje se tri ploče udaljavaju jedna od druge

Istočnoafrička pukotina ima dva kraka: Zapadni i Istočni.

Zapadni, koji se naziva i Albertinski rift, graniči s nekim od najviših planina u Africi, uključujući vulkanski lanac Virungu te planinske lance Mitumba i Ruwenzori. Obuhvata i jezera u Velikoj rasjednoj dolini, koja uključuju neka od najdubljih jezera na svijetu (do 1.470 m – Tanganjika).

Veći dio ovog područja u granicama je nacionalnih parkova, kao što su Nacionalni park Virunga u Demokratskoj Republici Kongo, Nacionalni park Rwenzori i Nacionalni park kraljice Elizabete u Ugandi te Nacionalni park vulkana u Ruandi. Viktorijino jezero smatra se dijelom sistema rasjedne doline iako je zapravo između dva njena kraka. Sva afrička velika jezera nastala su kao rezultat nastanka rifta, a većina ih je u rasjednoj dolini.

U Keniji, dolina je najdublja sjeverno od Nairobija. Budući da jezera u Istočnoafričkom riftu nemaju odvod do mora, a često su plitka, imaju visok sadržaj minerala jer isparavanje vode ostavlja soli iza sebe. Naprimjer, jezero Magadi ima visoku koncentraciju sode (natrij-karbonat), a jezera Elmenteita, Bogoria i Nakuru vrlo su alkalna, dok su izvori slatke vode koji opskrbljuju jezero Naivasha od suštinske važnosti za podršku sadašnjoj biološkoj raznolikosti.

Južni dio Velike rasjedne doline obuhvata Malawi, treće najdublje slatkovodno jezero na svijetu, koje doseže dubinu 706 m i razdvaja visoravan Nyassa u sjevernom Mozambiku od Malavija. Rasjedna dolina završava se u dolini Zambezija.

Paleontologija

Glavnina afričkih iskopina ranih i recentnih hominida smještena je duž Velike rasjedne doline

Duž Velike rasjedne doline, u otvorenim okomitim slojevima, postoje brojna nalazišta fosila prvih poznatih kičmenjaka, uključujući i porodicu Hominidae. Pronađeni ostaci uveliko su pomogli da se rekonstruira evolucijsko stablo čovjekolikih primata, od prethumane faze do pojave Homo sapiensa. Tu su otkriveni ostaci više od deset vrsta roda Australopithecus, kao i najraniji predstavnici vrsta Homo habilis, Homo erectus / ergaster, arhajski Homo sapiens i moderni čovjek (Homo sapiens sapiens). Najviše nalaza potječe s teritorije Etiopije, Kenije, Tanzanije, Zimbabvea i Južnoafričke Republike.

Reference

^ Merriam-Webster, Inc 편집부 (1997). Merriam Webster's Geographical Dictionary 3/E(H). Merriam-Webster. str. 444. ISBN 978-0-87779-546-9.
^ Philip Briggs; Brian Blatt (15. 7. 2009). Ethiopia: the Bradt travel guide. Bradt Travel Guides. str. 450. ISBN 978-1-84162-284-2.
^ ^a ^b ^c G. Yirgu; C. J. Ebinger; P. K. H. Maguire (2006). The Afar Volcanic Province within the East African Rift System: Special Publication No. 259. Geological Society. str. 306–307. ISBN 978-1-86239-196-3.

Dodatna literatura

Africa's Great Rift Valley, 2001; ISBN 0-8109-0602-3
Tribes of the Great Rift Valley, 2007; ISBN 978-0-8109-9411-9
East African Rift Valley lakes, 2006; OCLC 76876862
Photographic atlas of the Mid-Atlantic Ridge Rift Valley, 1977; ISBN 0-387-90247-3
Rift Valley fever : an emerging human and animal problem, 1982; ISBN 92-4-170063-7
Rift valley: definition and geologic significance, Giacomo Corti (Nacionalno vijeće Italije za istraživanja, Institut za geonauke i Zemljine resurse) – The Ethiopian Rift Valley, 2013 – [1]
Big crack is evidence that East Africa could be splitting in two, Lucía Pérez Díaz, CNN; ažurirano: 5. 4. 2018.

Vanjski linkovi

Commons ima datoteke na temu: Velika rasjedna dolina

Članak na geology.com
Geological Structure
"Great Rift Valley" . New International Encyclopedia. 1905.

[webster1997-1] Merriam-Webster, Inc 편집부 (1997). Merriam Webster's Geographical Dictionary 3/E(H). Merriam-Webster. str. 444. ISBN 978-0-87779-546-9.

[BriggsBlatt2009-2] Philip Briggs; Brian Blatt (15. 7. 2009). Ethiopia: the Bradt travel guide. Bradt Travel Guides. str. 450. ISBN 978-1-84162-284-2.

[YirguEbinger2006-3] G. Yirgu; C. J. Ebinger; P. K. H. Maguire (2006). The Afar Volcanic Province within the East African Rift System: Special Publication No. 259. Geological Society. str. 306–307. ISBN 978-1-86239-196-3.

[1]

[2]

[3]