Jordan (rijeka)
Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Jordan (hebrejski: נהר הירדן nehar hayarden, arapski: نهر الأردن nahr al-urdun) je 251 kilometar duga rijeka na Arapskom poluotoku koja teče kroz Izrael, Palestinu i Jordan. Počinje tamo gdje se spajaju rijeka Hasbani iz Libana i Banias iz Sirije, blizu planine Hermon. Jordan se smatra jednom od najsvetijih rijeka.
| Jordan | |
|---|---|
 | |
| Države | Izrael, Jordan Zapadna obala |
| Dužina | 251 km |
| Izvor | Hermon |
| Ušće | Mrtvo more |
| Pritoke | Hasbani, Banias, Dan |
Geografija
uredi
Jordan je jedna od važnijih rijeka Bliskog istoka. Galilejsko jezero je dio jordanskog sistema, a rijeka Yamuk iz Sirije je važna pritoka nizvodno. Jordan se ne ulijeva u more, nego u jezero, Mrtvo more. Udaljenost Galilejskog jezera i Mrtvog mora je 250 km te se sastoji uglavnom od dilne Ghawr. Glavne pritoke rijeke su;
- 1. Hasbani, čiji izvor je u Libanu
- 2. Banias, čiji izvor je pokraj planine Hermon
- 3. Dan, čiji izvor je pokraj planine Hermon
- 4. Ayoun, čiji izvor je u Libanu
Te četiri rijeke se spajaju u Jordan na sjeveru Izraela, kraj kibuca Sede Nehemya. Jordan se spušta 75 km do močvarnog jezera Hula, koje je neznatno ispod nivoa mora. Potom izlazi iz tog jezera te se spušta još niže oko 25 km Galilejskog jezera. Nakon tog jezera ide sve do Mrtvog mora. Rijeke Yarmouk i Jabbok sa istoka su zadnje pritoke u Jordan. Galilejsko jezero čini granicu sa Golanskom visoravni, a Jordan na jugu granicu između Jordana i Zapadne obale. Kroz svoj tok Jordan se spušta oko 800 metara od nivoa svog izvora.
Dolina Jordana je većinom pustinjska, no zahvaljujući rijeci u blizini buja vegetacija. To je ujedno mjesto u kojem su česti potresi. Prepostavlja se da je jedan od razloga toga što Izrael odbija vratiti Golansku visoravan Siriji veliki broj pritoka u Galilejsko jezero i Jordan.
Biblijsko značenje
uredi
Jordan se spominje oko 175 puta u Starom zavjetu, te oko 15 puta u Novom zavjetu. Za Kršćane mjesto gdje Jordan ističe iz Galilejskog jezera je sveto jer označava lokaciju gdje je Isus Krist bio kršten od Svetog Ivana Krstitelja. Mnogi hodočasnici i turisti dolaze tamo te se i sami krste. U hebrejskoj Bibliji nema izravnog opisa rijeke – umjesto toga daju se samo oskudne reference. Spominje se da ju je prešao Jakov kako bi stigao u Haran, te kao granica koja dijeli „dva plemena i pola plemena“ na istoku i „devet plemena i pola plemena Manasseha“ koje je vodio Jošua na zapadu. I Solomon se spominje u kontekstu te rijeke.
U Bibliskoj historiji Jordan se javlja i kao mjesto nekoliko čuda. Ilija i Elizej su navodno osušili Jordan kako bi ga prešli. Elizej je izveo još dva čuda na Jordanu; izliječio je Naamana tako što ga je okupao u rijeci, te je učinio da sjekira djece proroka pluta.
Opasnost od isušivanja
uredi1964. Izrael je počeo graditi branu koja preusmjerava vodu iz Galilejskog jezera u državni rezervoar vode. Iste te godine država Jordan je konstruisala kanal koji skreče vodu iz Yarmouk rijeke, važnog pritoka rijeke Jordana. To je prouzročilo velike štete ekosistemu. Sirija je također izgradila rezervoare koji crpe vodu iz Yarmouka.
Količina vode koju nosi rijeka se smanjivala tokom nekoliko godina, zbog eksploatacije vode iz Galilejskog jezera i Yarmuk rijeke iz Sirije. Danas se oko 70 do 90 % rijeke iskorištava za ljudske potrebe pa je pritok smanjen. Ekonomski rast, povećanje stanovništva i mirovni sporazum između Izraela i Jordana će vjerovatno povećati potrebu za vodom, što će još više smanjiti pritok rijeke u budućnosti. Zbog toga i brzog isparavanja vode, Mrtvom moru prijeti isušivanje. Uz to, zagađenje rijeke je dodatni problem.
U posljednjih 50 godina rijeka Jordan je izgubila više od 90% svog godišnjeg vodenog toka - godišnji protok od 1.3 milijarde kubnih metara vode, smanjio se na samo 100 miliona kubnih metara. Nivo vode u Galilejskom jezeru najniži je u posljednjih sto godina, i od 1993. godine spustio se za četiri metra. Nivo vode u Mrtvom more posljednjih 15-ak godina se smanjuje za jedan metar godišnje. Sve je to dijelom zbog globalnih klimatskih poremećaja, a dijelom zbog pretjerane lokalne eksploatacije riječnog toka
Vanjski linkovi
uredi