Teja
Teja (grč. Θεία, Theía; Θέα, Théa; Αἴθρα, Aíthra) je Titanida, djece boginje zemlje Geje i boga neba Urana je kojoj samo ime znači "božica". Poznata je i kao Eurifesa ("sjajna"). Bila je božica vida i vizije, a time i boginja koja je obdarila zlato, srebro i dragulje svojim sjajem i suštinskom vrijednošću.[2] Njen muž i brat bio je Hiperion, titan i bog sunca sa kojim je imala troje djece - Helija (Sunce), Eje (Zora) i Selenu (Mjesec).
| Teja | |
|---|---|
 Na frizu Velikog oltara u Pergamonu (Berlin), boginja koja se bori na Helijevim leđima pretpostavlja se da je Teja[1] | |
| Grupe | Titani |
| Roditelji | Uran i Geja |
| Suprug(a) | Tetija |
| Braća | Titani, Centimani, Kiklopi,Giganti, Nerej, Fork, Pont, Piton, Taumant, Tifon, Uran |
| Sestre | Melijade, Erinije, Afrodita, Euribija, Keta |
| Mitologija | Grčka mitologija |
Čini se da je jedno s Etrom, suprugom Hiperiona i majkom njegove djece u nekim izvještajima.[3] Poput njenog supruga, Teja se rijetko pojavljuje u mitu, uglavnom je važna zbog djece koju je rodila, iako se pojavljuje u nekim tekstovima i rijetkim tradicijama.
Mitologija uredi
Najraniji spomen uredi
Uobičajeno se smatra da je najstarija kćerka Geje (Zemlje) i Urana (Neba).[4] Sestra je Titana (Okeana, Krija, Hiperiona, Japeta, Keja, Temide, Reje, Febe, Tetije, Mnemozine, Krona i ponekad Diona), Kiklopa, Centimana, Giganata, Melijade, Erinije, i polusestra Afrodite (u nekim verzijama), Tifona, Pitona, Ponta, Taumanta, Forka, Nereja, Euribije i Kete. Po bratu-mužu Hiperionu ona je majka Helija, Selene i Eje.[5] Robert Graves također navodi da se kasnije Teja spominje kao Eurifesa s kravljim očima koja je rodila Helija u mitovima koji datiraju iz klasične antike.[6][7]
Kasniji mitovi uredi
Spojena u kasnijim mitovima sa svojim bratom Titanom Hiperionom kao njenim mužem, "Eurifesa blagih očiju, ona daleko sjajna" iz Homerove Himne Heliju, za koju se kaže da je majka Helija (Sunca), Selene (Mjeseca ), i Eje (Zora).[8] Gaj Valerije Katul je opisao ta tri nebeska svetla kao "Tejino slavno potomstvo" u šezdeset i šestoj svojoj karmini.[9]
Pindar hvali Teju u svojoj Petoj istmijskoj odi:
Majko Sunca, Teja mnogih imena, za tvoje dobro ljudi poštuju zlato kao moćnije od bilo čega drugog; i kroz vrijednost koju im poklanjaš, o kraljice, brodovi koji se bore na moru i zaprege konja u jarmovima u takmičenjima u brzom kovitlanju postaju čuda.[10]
Ona se ovdje čini boginjom blještavila posebno i slave općenito, Teja se smatrala boginjom od koje je potekla sva svjetlost.[11]
Plutarh je napisao priču nalik na bajku (koja se ponekad kategoriše kao Ezopova bajka) u kojoj je Tejina kćerka Selena zamolila svoju majku da joj satka odjeću po njenoj mjeri; majka, koja ostaje neimenovana, tada je odgovorila da to nije mogla učiniti, jer je Selene stalno mijenjala oblik i veličinu, ponekad punu, zatim u obliku polumjeseca, a druge upola njene veličine, nikada nije ostala ista.[12]
Prema lirskom pesniku Stezihoru iz šestog veka pre nove ere, Teja živi sa sinom u njegovoj palati.[13] Na istočnom Gigantomahijskom frizu Pergamonskog oltara, sačuvana figura boginje koja se bori protiv mladog diva pored Helija pretpostavlja se da je njegova majka Teja.[1]
Literatura uredi
- Homerske himne
- Pindar: Istmianinska oda
Reference uredi
- ^ a b LIMC 617 (Theia 1); Kunze, str. 916–917; Honan, str. 20.
- ^ Daly, Kathleen N.; Rengel, Marian (1992). Greek and Roman Mythology, A to Z. Chelsea House Publishers. ISBN 978-1-60413-412-4, str. 153.
- ^ Higin, Fabulae Preface.
- ^ Hesiod, Teogonija 132–138; Apollodorus, 1.1.3; Gantz, str. 10; Hard, str. 37; Caldwell, str. 37 on lines 133–137; Tripp, s.v. Theia; Grimal, s.v. Theia; Smith, s.v. Theia.
- ^ Hesiod, Teogonija 371–374; Apollodorus, 1.2.2; Scholia on Pindar, Isthmian 5.2 (Drachmann, str. 242–243); Gantz, str. 30; Hard str. 43; Morford, str. 40; Kerenyi, str. 22; Tripp, s.v. Theia; Grimal, s.v. Theia; Smith, s.v. Theia.
- ^ Graves, Robert (1960). The Greek Myths. Harmondsworth, London, England: Penguin Books. str. 42a. ISBN 978-0143106715.
- ^ Hesiod, Teogonija 371-374; of "cow-eyed", Károly Kerényi observes, "these names recall such names as Europa and Pasiphae, or Pasiphaessa—names of moon-goddesses who were associated with bulls. In the mother of Helios we can recognize the moon-goddess, just as in his father Hyperion we can recognise the sun-god himself" (Kerényi, The Gods of the Greeks, 1951, str. 192).
- ^ Homeric Hymn to Helios 1-8; Gantz, str. 30; Tripp, s.v. Theia.
- ^ Catullus, Odes 66.44
- ^ Pindar, Isthmian Odes 5.1 ff
- ^ Smith, s.v. Theia
- ^ Plutarch, Septem Sapientium Convivium 14.1
- ^ Athenaeus, Scholars at Dinner 11.38