Operacija "Pauk"

Operacija Pauk je naziv za združenu vojnu operaciju snaga Narodne odbrane Zapadne Bosne, Republike Srpske Krajine, Republike Srpske, Savezne Republike Jugoslavije i srpskih paravojnih formacija koja je imala za cilj da Fikret Abdić ponovno dođe na vlast u Velikoj Kladuši i slamanje snaga Petog korpusa Armije RBiH.

Operacija Pauk
Rat u Bosni i Hercegovini
Datum	novembar 1994 - 4. august 1995.
Lokacija	Cazinska Krajina, Bosna i Hercegovina
Ishod	Operacija nije uspjela, prekinuta zbog operacije "Oluja"
Sukobljene strane
Autonomna pokrajina Zapadna Bosna Republika Srpska Krajina Republika Srpska Savezna Republika Jugoslavija Republika Bosna i Hercegovina
Komandanti
Fikret Abdić Slobodan Milošević Franko Simatović Jovica Stanišić Milorad Ulemek Legija Radojica Božović Milan Martić Mile Novaković Radovan Karadžić Ratko Mladić Manojlo Milovanović Atif Dudaković Izet Nanić
Vojne jedinice
Narodna odbrana Zapadne Bosne Srpska Vojska Krajine Vojska Republike Srpske Crvene beretke Srpska dobrovoljačka garda Škorpioni 5. korpus Armije RBIH

Uvod u operaciju

Nakon što je 5. korpus u augustu 1994. godine zauzeo Veliku Kladušu, Autonomna pokrajina Zapadna Bosna je doživjela poraz, dio snaga NO APZB se predao 5. korpusu, a dio prebjegao na teritorij Republike Srpske Krajine, dok je Fikret Abdić pobjegao u Hrvatsku. Nakon vojnog poraza Fikret Abdić se želi vratiti pod svaku cijenu na vlast u Velikoj Kladuši, kako je za ovakav pothvat trebao vojnu snagu koje nije više imao, Fikret Abdić je sklopio dogovor s Slobodanom MIloševićem. Rezultat ovog dogovora je bio formiranje operativne grupe poznate pod nazivom "Pauk". Prema ovome dogovoru paravojne formacije Fikreta Abdića su obučavane od strane instruktora Crvenih beretki u vojnim kampovima u Slunju. Obuka je trajala 45 dana, a snage su bile uvježbane za ulazak i zauzimanje Velike Kladuše, te za daljnje napredovanje prema Cazinu i Bužimu. Milošević je trebao Abdiću obezbjediti oružje za vojna djelovanja i obuku, te pomoć srpskih paravojnih formacija, a zauzvrat Fikreta Abdić je trebao osigurati gorivo koje dobivao trgovinom s Hrvatskom, te novčana sredstva koja je Abdić obezbjeđivao na osnovu trgovine i šverca sa Bihaćkim okrugom. Politička korist Slobodana Miloševića i srpske strane u ovoj operaciji je bilo pokazivanje svjetskoj javnosti da ni Bošnjaci kao narod nisu jedinstveni u stavu za cjelovitu državu Bosnu i Hercegovinu. Komandni kadar operacije Pauk je bio: rukovodeći general SVK Mile Novaković, kojeg je kasnije trebao zamijeniti načelnik GŠ VRS Manojlo Milovanović koji je trebao primati naređenja od Jovice Stanišića, šefa SDB iz Beograda, također u komandi operacije bio je Franko Simatović, na terenu su postojale tri taktičke grupe od kojih je prva bila pod komandom Fikreta Abdića, druga pod komandom Milorada Ulemeka-Legije i treća pod komandom Radojice Božovića poznatog kao Kobac. Sjedište komande operacije je bilo na Petrovoj Gori.

Tok operacije

Komanda operacije Pauk se uspostavlja 6. novembra 1994. godine na Petrovoj gori, nakon čega do kraja 1994. srpske i Abdićeve snage zauzimaju Veliku Kladušu. Jedinice 5. korpusa na čelu sa 505. bužimskom brigadom uslijed nepovoljne vojne situacije u decembru napuštaju gradsku jezgru Velike Kladuše. Jedinice 5. korpusa iz gradskih borbi prelazi u borbe brdskoj sredini u selima južno od Velike Kladuše, što je bilo otežavajuća oklonost borbe jer su srpske snage konačno mogli intenzivno koristiti artiljeriju, što nisu mogli upotrijebiti tokom gradskih borbi. Tokom daljnih borbi na brdu Prokres je poginuo komadant IDČ-a 5. korpusa Armije RBIH Jasmin Kulenović. Snage 5. korpusa zaustavljaju daljnje napredovanje srpskih i Abdićevih snaga na liniji Johovica-Donja Lučka-Podzvizd. Daljnjo težište napada je bilo prema linijama 505. bužimske brigade kojom je komandovao Izet Nanić koja je imala pod kontrolom putnu komunikaciju Velika Kladuša-Vrnograč-Bužim. Do marta 1995. vode se borbe za sela Podzvizd i Kumarica koje se nalaze u zoni odgovornosti 505. brigade. U martu 1995. 505. brigada probija liniju prema Velikoj Kladuši i ulazi duboko prema selu prigardskom mjestu Polje gdje se nalazio nalazio štab NO APZB. Ovaj plan biva osujećen, te snage 505. brigade potpomognute jedinicama 502. i 1. bosansko-oslobodilačke brigade upadaju u okruženje. NO APZB potpomognute srpskim snagama zauzimaju selo Kumarice i dovode pomenute jedinice u okruženje. Snage 5. korpusa se povlače prema selu Kumarice, probijaju linije Fikreta Abdića i izvlače se iz okruženja u pravcu Vrnograča. krajem proljeća 1995. Fikret Abdić i njegovi saveznici zauzimaju Vrnograč te se približavaju Bužimu. Tijekom ovih borbi, linija Johovica-Gornja Vidovska-Donja Lučka miruje, te na ovoj liniji nije bilo izvođenja operativnih dejstava niti s jedne strane. kako je težište operacije bilo prema Bužimu snage se koncentrišu na liniji Bosanska Bojna-Zborište-Crvarevac-Šestanovac, a najveće borbe na ovoj linije se izvode u mjestu Žuta Zemlja. Abdićeve i srpske snage probijaju ove linije i potiskivaju 505. brigadu na zadnju liniju odbrane Bužima kod brda Pehovo gdje se vode odlučujuće borbe za Bužim. Krajem jula 1995. Abdićeve snage probijaju liniju kod Johovice i prodiru prema Cazinu. Do 4. augusta 1995. izbijaju na liniju Tržac-Krivaja-Čajići-Skokovi i dolaze pred grad Cazin. U noći s 4. na 5. august s ovih područja se povlače srpske paravojne formacije kojima je komandovao Franko Simatović, te snage Fikreta Abdića ostaju same u borbi protiv 5. korpusa Armije RBIH.

Rezultat operacije

Fikret Abdić ponovno uspostavlja Autonomnu pokrajinu Zapadnu Bosnu u Velikoj Kladuši, nakon čega zauzima teritoriju gotovo do Bužima i Cazina. Cijena ovoga su bili veliki gubici s obje strane, raseljavanje stanovništva i pričinjena materijalna šteta. Operacija je obustavljena uslijed početka operacije Oluja koju je izvela Hrvatska vojska.