Wikipedia

New York (savezna država)

savezna država Sjedinjenih Američkih Država
42°39′1″N 73°45′29″W / 42.65028°N 73.75806°W / 42.65028; -73.75806

New York (izgovorⓘ; fonološki: njujork; skraćeno NY) jedna je od saveznih država SAD-a. Pripada Sjeveroistočnoj i Srednjeatlantskoj regiji SAD. New York je 27. savezna država po veličini, treća po broju stanovnika i 7. po gustoći naseljenosti među 50 saveznih američkih država. On se graniči sa New Jerseyem i Pennsylvanijom na jugu, te Connecticutom, Massachusettsom i Vermontom na istoku. Država ima i morsku granicu sa saveznom državom Rhode Island istočno od Long Islanda, kao i međunarodnu granicu sa kanadskim provincijama Québec na sjeveru i Ontario na zapadu i sjeveru. Savezna država New York se na engleskom jeziku često naglašava kao New York State kako bi se razgraničila od New York Citya, njenog najvećeg grada.

New York
State of New York (en)
Savezna država
Zastava
Grb
Uzrečica: Excelsior
Uvijek prema gore
Nadimak: The Empire State
Empire država
Država  Sjedinjene Američke Države
Graniči sa
Glavni grad Albany
 - Koordinate 42°39′1″N 73°45′29″W / 42.65028°N 73.75806°W / 42.65028; -73.75806
Najviša tačka
 - Položaj Mount Marcy
 - Nadmorska visina 1.628,8 m
Najniža tačka
 - Položaj Atlantski okean
 - Nadmorska visina 0 m
Dužina 530 km
Širina 455 km
Površina 141.300 km2
 - Voda 13,5%
Stanovništvo 19.746.227 (procjena 2014)
Gustoća 139,7 /km2 
Osnovan 11. savezna država
Datum 26. juli 1788.
Vlada
 - Guverner Kathy Hochul (D)
Vremenska zona UTC-5, UTC-4
Poštanski broj NY
Kod US-NY
Položaj New Yorka na karti Sjedinjenih Američkih Država
Veb-sajt: www.ny.gov

New York City, za koji je Popisni biro SAD procijenio da ima preko 8,4 miliona stanovnika u 2013,[1] je najveći američki grad i jedno od prvih odredišta legalnog useljavanja u Sjedinjene Američke Države.[2][3][4]. On je i jezgro metropolske regije New York Citya, jedne od najvećih gradskih aglomeracija na svijetu.[5] New York City je poznat i kao mjesto gdje se nalazi ostrvo Ellis, najveći historijski centar kroz koji su prošli milioni useljenika u SAD. Ovaj grad ima i status globalnog grada,[6] a na svjetskom nivou ima značajnog utjecaja na trgovinu, finansije, medije, umjetnost, modu, istraživanje, tehnologiju, obrazovanje i zabavu. U njemu se nalazi i sjedište Ujedinjenih naroda,[7] te je New York City važan centar međunarodne diplomatije[8] i često se opisuje kao kulturna i finansijska prijestolnica svijeta.[9][10][11][12][13] U samom gradu živi gotovo 40% ukupnog stanovništva cijele države New York, dok dvije trećine stanovništva živi u granicama metropolske regije New York Citya, dok je Long Island dom za gotovo 40% stanovništva države.[14][15][16][17] I država i grad New York dobili su ime po vojvodi od Yorka iz 17. vijeka, koji je kasnije postao engleski kralj Jakov II.

Prvi evropski naseljenici na području današnje države New York bili su francuski kolonisti i jezuitski misionari koji su tamo došli iz naselja u okolini Montreala radi trgovine i preobraćenja domorodaca u kršćanstvo. New York su prvobitno naseljavala razna plemena domorodaca koji su govorili jezike Algonquian i Iroquoian, a početkom 17. vijeka u ovo područje počinju se naseljavati holandski naseljenici, kada Henry Hudson 1609. godine proglašava ovo područje holandskom kolonijom. Oni prvo osnivaju tvrđavu Fort Nassau 1614. na ušću rijeka Hudson i Mohawk, gdje se danas nalazi glavni grad države New York, Albany. Vrlo brzo, Holanđani su osnovali i Novi Amsterdam te naselili i dijelove doline rijeke Hudson, čime je nastala kolonija Nova Holandija, zasnovana na trgovini i ostvarenju profita. Bila je to multikulturna zajednica od prvih dana njenog postojanja, te središte trgovine i useljavanja. Kraljevina Velika Britanija anektirala je ovu koloniju od Holanđana 1664. godine. Granice britanske kolonije, Provincije New York, bile su dosta slične današnjim granicama savezne države New York. I Holanđani, kao i Britanci, uvozili su afričke robove kao radnu snagu za gradove i koloniju. Afroamerikanci su tako integralni dio razvoja i nastanka New Yorka. New York je imao drugu najveću populaciju robova, nakon Charlestona (Južna Karolina)

Oko trećine svih bitki tokom Američkog rata za nezavisnost odigrao se na teritoriji New Yorka. Državni ustav proglašen je 1777. godine. New York je bio 11. savezna država koja je ratificirala Ustav SAD 26. jula 1788. godine. Robovlasništvo je bilo vrlo rašireno u New York Cityu i nekim poljoprivrednim područjima. Ubrzo nakon Američke revolucije, država je donijela zakon o postepenom ukidanju ropstva, međutim posljednji robovi u New Yorku nisu oslobođeni sve do 1827. godine.

Geografija

uredi

Površina države New York iznosi 141.300 km2, te je po površini 27. savezna država SAD.[18] Dolina Velikih Apalača dominira istočnim dijelom New Yorka, a sadrži i dolinu jezera Champlain u svom sjevernom dijelu te dolinu Hudson u svom južnom dijelu, u granicama države. Slabo prohodne planine Adirondack, po kojima se pružaju veliki dijelovi divljine, nalaze se zapadno od doline jezera Champlain. Rijeka Hudson izvire u blizini jezera Tear of the Clouds (bos. suze oblaka) i teče prema jugu kroz istočni dio države, bez prihvatanja vode iz jezera George i Champlain. Jezero George se prazni na svom sjevernom dijelu u jezero Champlain, čiji se dalje sjeverni dio produžava sve do Kanade, gdje se prazni u rijeku Richelieu, a ona dalje u rijeku Saint Lawrence. Pet naselja New York Cityja nalaze se na tri ostrva na ušću rijeke Hudson: ostrvo Manhattan, Staten Island i Long Island. Na Long Islandu, na njegovom zapadnom kraju nalaze se kvartovi Brooklyn i Queens.

Većina južnog dijela države nalazi se na platou Allegheny, koji se uzdiže od jugoistoka do planina Catskill. Zapadna sekcija države je uglavnom u slivu rijeke Allegheny, te sistema rijeka Susquehanna i Delaware. Sporazum o bazenu rijeke Delaware, potpisan 1961. između saveznih država New York, Pennsylvania, Delaware te savezne vlade, regulira korištenje vode iz sistema ove rijeke. Najviša tačka na teritoriji države New York je Mount Marcy na planini.[19]

Granice države New York u smijeru kazaljke na satu od zapada izlaze na dva Velika jezera (jezero Erie i Ontario), a koji su spojeni rijekom Nijagarom, zatim graniči sa kanadskim provincijama Ontario i Québec, jezerom Champlain, zatim tri države Nove Engleske: Vermont, Massachusetts i Connecticut; dalje granica izlazi na Atlantski okean, te se nastavljaju dvije srednjeatlantske države New Jersey i Pennsylvania. Osim toga, država Rhode Island dijeli vodenu granicu sa New Yorkom. New York je jedina savezna država koja izlazi i na Atlantski okean i Velika jezera. Ona je i druga najveća država među prvobitnih Trinaest kolonija.

U suprotnosti sa urbanim okruženjem metropole New York Cityja, na većem dijelu geografskog područja države domiraju farme, šume, rijeke, planine i jezera. Park Adirondack je najveći državi park u SAD. Veći je od nacionalnih parkova Yellowstone, Yosemite, Grand Canyon, Glacier i Olimpijskog nacionalnog parka, zajedno.[20] Prvi državni nacionalni park u SAD bili su vodopadi na Nijagari 1885. godine. Nijagarini vodopadi, na istoimenoj rijeci, koja teče od jezera Erie do jezera Ontario, jedna je od najpopularnijih turističkih atrakcija.

U neformalnom govoru, pojmovi Gornji (upstate) i Donji (downstate) New York često se koriste za razlikovanje New York Cityja i njegove velike metropolske regije od ostatka države New York. Postavljanje jasne granice između ova dva pojma nije moguće, i često je uzrok brojnih debata.[21] Nezvanično, u Gornji New York ubrajaju se južni Tier, koji često uključuje i druge okruge duž granice sa Pennsylvanijom,[21] i sjeverne okruge u državi, odnosno cijelo područje duž granice sa Kanadom te područje sjeverno od rijeke Mohawk.[21]

Klima

uredi

Općenito, New York ima vlažnu kontinentalnu klimu, mada po Köppenu, New York City ima vlažnu suptropsku klimu.[22] Na vrijeme u državi New York znatno utječu dvije kontinentalne zračne mase: topla i vlažna sa jugozapada i hladna i suha sa sjeverozapada.

Na planinskom platou, koji uslovno dijeli državu, zime su duge i hladne. Gotovo svake zime temperature se kreću oko -25 °C pa i niže u sjevernom gorju (platou), dok se na jugozapadnom gorju i centralno-istočnom (južnom platou) spuštaju do -15 °C i niže. Na južnom platou, na planinama Adirondacks i Catskills i višim nadmorskim visinama ljeta su također relativno hladna. Područje Long Islanda i New York Cityja te donji dijelovi doline rijeke Hudson imaju prilično topla ljeta, uz određene periode vrlo visoke, često i prilično neugodno visoke, vlažnosti. Ostala područja države ima ugodno topla ljeta, obilježena tek povremenim i kratkim periodima sparine. Dnevne ljetne temperature obično se kreću od 25 do 30 °C u većem dijelu države.

New York je 46. među 50 saveznih država po količini stakleničkih gasova proizvedenih po stanovniku. Ova relativna uspješnost je u prvom planu zbog gustih, kompaktnih naselja u metropolitanskoj regiji New York Citja te vrlo visokom udjelu javnog prevoza kojeg koriste građani u ovom području kao i između velikih gradova.[23]

Parkovi

uredi

U državi New York nema nacionalnih parkova, ali ima 22 državna parka i dva velika zaštićena šumska područja, koji su zajedno 2011. imali 16.349.381 posjetioca. Osim toga, u državi postoje četiri područja historijskog naslijeđa, 27 nacionalnih prirodnih obilježja, 262 nacionalna historijska spomenika i 5.379 značajnih historijskih mjesta.

Park Adirondack, veličine otprilike polovinu površine Bosne i Hercegovine, najveći je državni park u SAD.[24] Osnovan je 1892, a pod ustavnu zaštitu ušao je 1894. uz napomenu da ostane zauvijek divlji. Park je veći od nacionalnih parkova Yellowstone, Everglades, Glacier i Grand Canyon zajedno.[24] Ideja o proglašenju ovog parka prvi put se pojavila u Marshovom djelu Man and Nature objavljenom 1864. godine.

Park Catskill je proglašen zaštićenim zakonom donesenim 1885,[25] kojim je određeno da njegova zemlja bude zaštićena te zabranjena za prodaju ili najam. S površinom 2.800 km2,[25] park je stanište za risove, kune, lasice i druge životinje. U ovom području živi i približno 400 crnih medvjeda.[26] Država upravlja i s brojnim kampovima, a u parku postoji i više od 480 km višenamjenskih staza.

U parku Montauk Point izdvaja se svjetionik Montauk kojeg je svečano otvorio predsjednik George Washington 1797, a predstavlja jednu od većih turističkih atrakcija na najistočnijoj tački Long Islanda. Park Hither Hills nudi mjesta za kampovanje i vrlo je popularno odredište za sportske ribolovce.

Administrativna podjela

uredi
 
Karta okruga u državi New York

New York je podijeljen na 62 okruga. Osim pet okruga New York Cityja, svaki od okruga dalje je podijeljen na towns (manje gradove) i cities (veće gradove). Manji gradovi mogu sadržavati inkorporirana sela ili neinkorporirane zaseoke (hamlets). Grad New York podijeljen je na pet kvartova (četvrti), od kojih svaka sadrži jedan okrug u istim granicama.

Historija

uredi

17. vijek

uredi

Putovanje Henryja Hudsona 1609. označilo je početak evropskog utjecaja u ovom području. Hudson je plovio po zadatku Holandske istočnoindijske kompanije tražeći prolaz prema Aziji, ušao je u zaliv Upper New York 11. septembra 1609. godine.[27] Nakon njegovog povratka u Holandiju, vijest o njegovom otkriću se vrlo brzo pročula, a holandski trgovci su nakon toga počeli istraživati tu obalu u potrazi za isplativom trgovinom.

Tokom 17. vijeka, holandske trgovačke stanice su osnovane u koloniji Novoj Holandiji zbog trgovine krznom sa plemenima Lenape, Irokezi i drugim domorodačkim narodima. Neke od tih prvih trgovačkih stanica bile su Fort Nassau (1614. u blizini današnjeg grada Albanyja), Fort Orange (1624, na rijeci Hudson južno od današnjeg grada Albanyja a sagrađena je da zamijeni Fort Nassau), koja se kasnije razvila u naselje Beverwijck (1647), te kasnije u naselje koje je kasnije preraslo u današnji Albany, te stanice Fort Amsterdam (1625, koja se razvila u grad Novi Amsterdam što predstavlja današnji New York City) i Esopus, (1653, danas Kingston). Uspjeh zaštitnika Rensselaerswycka (1630.) koje je obuhvatalo Albany i trajalo sve do sredine 19. vijeka, bilo je jedan od ključnih faktora za rani uspjeh kolonije.

Englezi osvajaju holandsku koloniju tokom Drugog englesko-holandskog rata i njome upravljaju kao Provincijom New York. Grad New York su ponovno osvojili Holanđani 1673. tokom Trećeg englesko-holandskog rata (1672-1674) te mu dali ime "Novo Oranje", ali su ga vratili Englezima u skladu sa sporazumom iz Westmistera 1674. godine.[28]

Američki rat za nezavisnost

uredi
 
New York 1777. godine

Sinovi slobode (engleski: Sons of Liberty) osnovani su u New York Cityju tokom 1760tih, uglavnom kao odgovor strogom Zakonu o taksenim markama 1765. koji je izglasao britanski parlament te godine. Takozvani "Kongres o Zakonu o taksenim markama" održan je 19. oktobra iste godine, a činili su ga predstavnici iz svih trinaest kolonija, a što je predstavljalo i pripremu za kasniji Kontinentalni kongres. Kongres iz 1765. rezultirao je sa donošenjem Deklaracije o pravima i pritužbama, što predstavlja i prvo pisano izražavanje predstavnika Amerikanaca o mnogim pravima i prigovorima koje su kasnije izražene u Američkog deklaraciji o nezavisnosti, uključujući i pravo na predstavničku vladu. U isto vrijeme, zbog snažnih poslovnih, trgovačkih i ličnih veza sa Britanijom među mnogim stanovnicima New Yorka bilo je mnogo lojalista.

Osvajanje utvrde Ticonderoga dalo je američkim patriotima potrebno oružje i barut neophodno da prisili Britance da odustanu od opsade Bostona 1775. Država New York prihvatila je Američku deklaraciju o nezavisnosti 9. jula 1776.[29] Nacrt ustava države New York napisan je na konvenciji koja je održana u White Plainsu 10. jula 1776. a nakon stalnih odgađanja, prekida i promjena mjesta održavanja okončana je u Kingstonu u nedjelju navečer 20. aprila 1777, gdje je novi Ustav koji je napisao John Jay usvojen sa samo jednim glasom protiv. Ustav nije objavljen za ratifikaciji putem općeg referenduma. Prvi guverner države New York George Clinton inauguriran je 30. jula 1777. u Kingstonu.

Prva veća bitka tokom Američkog rata za nezavisnost nakon proglašenja nezavisnosti, a ujedno i jedna od najvećih bitaka cijelog rata, vođena je na teritoriji New Yorka, bitka na Long Islandu (poznata i kao bitka za Brooklyn) u augustu 1776. Nakon britanske pobjede, oni su okupirali New York City, u njemu postavili svoju vojnu i političku bazu za daljnje ratne operacije u Sjevernoj Americi tokom cijelog rata, a on je bio u fokusu mreže obavještajne službe američkih revolucionara generala Georgea Washingtona. Na zloglasnim britanskim brodovima usidrenim u zalivu Wallabout na kojima su držani američki zarobljenici, umrlo ih je mnogo više nego u svim bitkama tokom rata zajedno. Obje strane su izgubile više vojnika zbog bolesti nego od zadobijenih rana.

Prvu od dvije velike britanske armije Kontinentalna armija zarobila je u bici kod Saratoge 1777., uspjeh koji je utjecao na Francusku da pruži podršku revolucionarima. U pokušaju da zadrže svoju suverenost i da ostanu nezavisna nacija između novih SAD-a i britanske Sjeverne Amerike, četiri plemena Irokeza borilo se na strani Britanaca, a samo su plemena Oneida i njihovi saveznici Tuscarora ostali na strani revolucionara.[30] U osvetničkom napadu na granicu koji su predvodili Joseph Brant i lojalni starosjedioci iz plemena Mohawk, Sulivanova ekspedicija 1778. i 1779. uništila je gotovo 50 irokeskih sela, okolnih usjeva, indijanskih skladišta hrane, primoravajući mnoge indijanske izbjeglice da odu do Niagare, koju su držali Britanci.[31]

19. vijek

uredi
 
Kanal Erie u Lockportu, 1839.

Saobraćaj i transport u zapadnom dijelu New Yorka bio je dosta spor prije nego što su izgrađeni kanali početkom 19. vijeka. Rijeke Hudson i Mohawk bile su plovne samo do centralnog New Yorka. Iako se rijekom Saint Lawrence moglo ploviti do jezera Ontario, put prema zapadu do Velikih jezera bio je blokiran zbog Nijagarinih vodopada, te je jedini put do zapadnog New Yorka bio kopneni.

Guverner DeWitt Clinton se snažno zalagao za gradnju kanala između rijeke Hudson i jezera Erie te dalje do svih Velikih jezera. Radovi su počeli 1817. a kanal Erie je završen 1825. godine. Turistički brodovi plovili su kanalom u oba pravca prevozeći turiste i izletnike.[32] Kanal je još više korišten za trgovački transport, jer su velike količine sirovina prevožene sa srednjeg Zapada, a u suprotnom pravcu išli su gotovi proizvodi iz industrijskih područja duž doline Mohawk i New York City. Kanal je omogućio snažan razvoj lučkih gradova poput Buffala i Rochestera. Poboljšanjem saobraćajnih veza došlo je i do povećanja migracija u područja zapadno od New Yorka. Poslije izgradnje kanala, u tom području izgrađene su i željeznice.

New York City i tvornice tekstila u gornjem New Yorku imale su obimnu trgovinu sa jugom u godinama prije početka građanskog rata. Gotovo polovina izvoza New Yorka bilo je na neki način povezano sa pamukom, a farmeri i poduzetnici s Juga su često obilazili New York. U isto vrijeme, aktivizam za abolicionizam je bio vrlo snažan u državi. U prvim danima građanskog rata, gradonačelnik New York Cityja preporučio je da se grad odvoji od Unije, kako ne bi naškodilo trgovini, ali je grad ipak podržao Sjever. Tokom građanskog rata, država New York dala je više od 370 hiljada vojnika za armiju Unije. Preko 53.000 Njujorčana poginulo je u sukobu, što je gotovo sedmina svih vojnika iz države.[33]

Useljavanje i moderna historija

uredi

Od prve polovine 19. vijeka, New York City je bio najveća luka za useljavanje u SAD. Mnogi ističu da je useljavanje stvorilo SAD i grad New York. U SAD-u, federalna vlada nije imala direktnu jurisdikciju nad useljavanjem sve do 1890. godine. Prije tog vremena, ovo pitanje je bilo u nadležnosti svake pojedinačne savezne države, a nakon toga regulirano je ugovorom između saveznih država i federalne vlade. Najveći broj useljenika u New York naselilo se duž vrlo prometnih luka i pristaništa oko rijeke Hudson i rijeke East, te naposljetku na Donji Manhattan. Tek 4. maja 1847. skupština države New York osnovala je Odbor komesara za useljavanje koji je regulirao proces useljavanja.[34]

Prva stalna kancelarija za imigrante u New Yoku osnovana je 1855. u Castle Gardenu, utvrdi iz perioda rata 1812. koja se nalazila na samom vrhu ostrva Manhattan. Danas se ona nalazi unutar parka Battery. Castle Garden je služio u tu svrhu sve do svog zatvaranja 18. aprila 1890. kada je federalna vlada preuzela kontrolu nad useljavanjem. Tokom tog perioda, više od 8 miliona imigranata prošlo je kroz njegova vrata (gotovo dvije trećine svih useljenika).[35]

Kada je federalna vlada preuzela kontrolu, osnovala je Biro za imigracije, a za njega je odabrala ostrvo Ellis, veličine 12.140 m2 u luci Gornjeg New Yorka, kao ulazni portal za useljavanje. To ostrvo je već kontrolirala federalna vlada a ranije je služilo kao skladište municije. Odabrano je iz razloga što je relativno izolirano ali ujedno i vrlo blizu grada i željezničkih linija prema Jersey Cityju u New Jerseyju preko trajekta. Dok se ostrvo razvijalo i širilo isušivanjem okolnog područja, federalna vlada je upravljala privremenim imigracijskim centrom u Barge Officeu u Battery parku.[36] Ostrvo Ellis dugo je bilo predmet spora između saveznih država New York i New Jersey. Obje države tvrdile su da imaju administrativno pravo nad tim ostrvom. Slučaj je riješen na Vrhovnom sudu SAD 1998. kada je odlučeno da je prvobitno ostrvo veličine 3,3 akre (oko 12.000 2) vlasništvo New Yorka, dok je naknadno isušeno zemljište površine 11 ha dodano nakon 1834. teritorija New Jerseyja.

Jedna od najvećih tragedija u SAD u modernoj historiji desila se 11. septembra 2001. kada su dva od četiri oteta aviona udarila u Svjetski trgovački centar na Donjem Manhattanu. Oba tornja STC-a su pala. Toranj 7 STC-a je također srušen, a neki smatraju da se srušio zbog požara. I druge zgrade u kompleksu STC-a su teško oštećene pa su morale biti srušene. U napadu poginulo je 2.606 osoba te osobe za koje se smatra da su se nalazile u avionima. Od tog događaja, veći dio Donjeg Manhattena je izgrađen. Godinama nakon tragedije, mnogi spasioci i stanovnici tog područja dobili su mnoge teške bolesti a neki su i umrli.

Najveći gradovi

uredi

U državi New York postoje 62 zvanična grada. Najveći grad u državi i najmnogoljudniji grad u SAD je New York City, koji se sastoji iz pet okruga (kvartova, naselja): Bronx, New York (Manhattan), Queens, Kings (Brooklyn) i Richmond (Staten Island). New York City je dom za više od dvije petine stanovništva države. Albany, šest grad po broju stanovnika, je glavni grad države. Najmanji grad je Sherrill, u okrugu Oneida. Hempstead je grad sa najvećim brojem stanovnika koji ima status town. Kada bi imao status cityja, bio bi drugi najveći u državi sa preko 700.000 stanovnika.

Najveći okruzi

uredi
Glavni članak: Okruzi u New Yorku

Sljedećih deset okruga u državi New York ima najveći broj stanovnika, prema podacima iz 2010.:[37]

  1. Okrug Kings (Brooklyn): 2.504.700
  2. Okrug Queens (Queens): 2.230.722
  3. Okrug New York (Manhattan): 1.585.873
  4. Suffolk: 1.493.350
  5. Okrug Bronx (Bronx): 1.385.108
  6. Nassau: 1.339.532
  7. Westchester: 949.113
  8. Erie: 919.040
  9. Monroe: 744.344
  10. Okrug Richmond (Staten Island): 468.730

Metropolitanska područja

uredi

Sljedećih deset metropolitanskih (statističkih) područja su najveći po broju stanovnika u državi New York:[38]

  1. New York City (19.831.858 u NY/NJ/PA,[39] 12.368.525 u NY)
  2. Buffalo-Niagara Falls (1.135.509)
  3. Rochester (1.054.323)
  4. Albany i distrikt glavnog grada (870.716)
  5. Poughkeepsie i dolina Hudsona (670.301)
  6. Syracuse (662.577)
  7. Utica-Rome (299.397)
  8. Binghamton (251.725)
  9. Kingston (182.493)
  10. Glens Falls (128.923)

Donji New York (New York City, Long Island i južni dijelovi doline rijeke Hudson) mogu se smatrati da sačinjavaju centralno jezgro sjeveroistočnog megalopolisa SAD-a, urbanizirane regije koja se pruža od New Hampshira do Virginije. Najveći gradovi u državi razvili su se duž ključnih putnih komunikacija i trgovačkih puteva sa početka 19. vijeka, uključujući kanal Erie i željezničke linije paralelne s njim. Danas, New York State Thruway (njujorški sistem autoputeva) služi kao moderni pandan komercijalnim vodenim putevima.[40]

Stanovništvo

uredi
 
Karta distribucije stanovništva New Yorka
Broj stanovnika
Popis Broj
stanovnika 		Promjena u odnosu
na prethodni popis ± u %
1790. 340.120 –
1800. 589.051 73,2 %
1810. 959.049 62,8 %
1820. 1.372.812 43,1 %
1830. 1.918.608 39,8 %
1840. 2.428.921 26,6 %
1850. 3.097.394 27,5 %
1860. 3.880.735 25,3 %
1870. 4.382.759 12,9 %
1880. 5.082.871 16 %
1890. 6.003.174 18,1 %
1900. 7.268.894 21,1 %
1910. 9.113.614 25,4 %
1920. 10.385.227 14 %
1930. 12.588.066 21,2 %
1940. 13.479.142 7,1 %
1950. 14.830.192 10 %
1960. 16.782.304 13,2 %
1970. 18.236.967 8,7 %
1980. 17.558.072 −3,7 %
1990. 17.990.455 2,5 %
2000. 18.976.457 5,5 %
2010. 19.378.102 2,1 %
Procjena 2014 19.746.227 4,1 %
Izvori:
1910–2010 1790–1900[41]
Procjena za 2014.[42]

Raspodjela promjena u rastu broja stanovnika nejednaka je u državi New York. Metropolitansko područje New Yorka raste vrlo brzo, zajedno sa okrugom Saratoga, dok istovremeno veći dio zapadnog New Yorka gotovo stagnira. Prema statistici useljavanja, država je vodeća među svim saveznim državama po broju useljenika koji ulaze u SAD iz cijelog svijeta.

Između 2000. i 2005. broj useljenih je bio manji od broja iseljenih, ali se taj trend obrnuo od 2006. Država New York izgubila je dva mjesta u Predstavničkom domu SAD po raspodjeli mjesta u saveznom Kongresu u 2011. a što je posljedica relativno sporog rasta u usporedbi sa ostatkom SAD-a. U 2000. i 2005. više je stanovništva odselilo iz New Yorka na Floridu nego iz bilo koje druge savezne države u neku drugu.[43] Međutim, država New York i dalje ima drugi najveći udio imigranata rođenih van SAD među svim američkim saveznim državama. Taj broj je u 2008. iznosio oko 4,2 miliona useljenika, a najveći broj ih živi u samom New York Cityju, zbog njegove veličine, mogućnosti velike zarade, kosmopolitske kulture i drugih pogodnosti.

Popisni biro SAD procjenjuje da je broj stanovnika New Yorka na dan 1. juli 2014. iznosio 19.746.227, što predstavlja povećanje za 1,9% u odnosu na popis iz 2010.[42] Uprkos velikoj površini savezne države, populacija New Yorka je vrlo urbana, jer 92% stanovnika živi u urbanim područjima,[44] pretežno u metropolitanskom području New York Cityja.

Dvije trećine populacije države New York živi u metropolitanskom području New York Cityja. New York City je najmnogoljudniji grad u SAD,[45] a najveći (procijenjeni) broj stanovnika imao je 2012. godine kada je imao 8.336.697 stanovnika,[1] a zabilježeno je i veće useljavanje od iseljavanja u odnosu na popis iz 2010.[46] U New York Cityju živi više ljudi nego u dva sljedeća najmnogoljudnija grada u SAD (Los Angeles[47] i Chicago[48]) zajedno, a koji, prema podacima Popisnog biroa SAD, imaju zajedno 6.572.655 stanovnika. Sam Long Island po procjenama popisnog biroa imao je 2013. godine 7.740.208 stanovnika, predstavljajući 39,4% ukupnog stanovništva države New York.[14][15][16][17]

Rasni sastav

uredi

Prema podacima Popisnog biroa SAD, rasna struktura stanovništva države New York u 2010. godini, prema vlastitoj identifikaciji popisanih bila je sljedeća:[49]

  • bijelci – 65,7%
  • crnci ili afroamerikanci – 15,9%
  • azijati – 7,3% (3,0% Kinezi, 1,6% Indijci, 0,7% Koreanci, 0,5% Filipinci, 0,3% Pakistanci, 0,3% Bangladešani, 0,2% Japanci, 0,1% Vijetnamci)
  • mješanci (više rasa) – 3,0%
  • potomci domorodačkog stanovništva (indijanci) – 0,6%
  • druge rase - 7,5%

Privreda

uredi
 
Fasada Njujorške berze (NYSE)

Prema podacima iz 2010, New York je imao bruto domaći proizvod u vrijednosti od 1,16 biliona US$, čime je treći među saveznim američkim državama, nakon Kalifornije i Texasa.[50] Kada bi bio nezavisna država, New York bi bio 15. najveća ekonomija svijeta. Prema prihodima po glavi stanovnika, New York je 2007. imao 46.354 US$, što je šesto mjesto među saveznim državama, odmah iza Marylanda, a u svjetskim okvirima bio bi osmi, odmah nakon Irske. Osnovni poljoprivredni proizvodi koji se proizvode u državi New York su mlijeko i mliječni proizvodi, goveđe i drugo meso, povrće, rasadnički proizvodi i jabuke. Među industrijskim proizvodima najviše se prave naučni instrumenti, proizvodi od papira, štampa i sl., zatim električna oprema, mašine, hemijski proizvodi a razvijen je i turizam. Također su značajne i industrije asfalta, pijeska, građevinskih materijala i cementa.

Finansijski distrikt New York Cityja, u kojem se nalazi i čuvena ulica Wall Street u Donjem Manhattanu, smatra se vodećim svjetskim finansijskim centrom,[51][52][53] a u njoj je smještena i Njujorška berza (NYSE), najveća berza dionica na svijetu po ukupnoj tržišnoj kapitalizaciji kompanija izlistanih na njoj. Wall Street je i metonim za njujoršku osiguravajuću industriju, koja državi New York daju oko 26,7 milijardi dolara bonusa i 16% ukupnih prihoda, odnosno 10,3 milijarde dolara tokom 2013. godine.[54][55] Mnogi od najvećih svjetskih medijskih konglomerata nalazi se također u New York Cityju. "Kreativne" industrije kao što su novi mediji, oglašavanje, moda, dizajn i arhitektura doprinose u velikoj mjeri u rastu stope zaposlenosti, a New York City ima vrlo veliku kompetitivnu prednost u ovim granama industrije.[56]

Prema podacima iz 2013. na Manhattanu bilo je na raspolaganju oko 48,1 milion m² kancelarijskog prostora,[57] po čemu je on najveće tržište u SAD-u,[58] dok je srednji Manhattan najveći centralni poslovni distrikt u SAD-u.

Država New York izvozi širok spektar roba poput prehrambenih namirnica, minerala, sirovina, računara i elektronskih uređaja, brušenih dijamanata i automobilskih dijelova. U 2007. država je izvezla robe u vrijednosti oko 71,1 milijarde US$. Među pet najvećih inostranih izvoznih tržišta bile su Kanada (15 milijardi US$), Ujedinjeno Kraljevstvo (6 milijardi), Švicarska (5,9 milijardi), Izrael (4,9 milijardi) i Hong Kong (3,4 milijade). New York najviše uvozi naftu, zlato, aluminij, prirodni gas, električnu energiju, sirove dijamante i drvo.

Albany, okrug Saratoga i dolina rijeke Hudson su najveći centri nanotehnologije i proizvodnje integralnih kola i mikročipova, dok je područje oko grada Rochestera poznato u oblasti fotografije. Država također ima i snažaj proizvodni sektor koji uključuje štampu i proizvodnju željezničke opreme, autobusa, proizvoda od krzna i drugih. Mnoge od ovih kompanija nalaze se u sjevernim područjima New Yorka (tzv. Upstate).

Politika

uredi
Rezultati predsjedničkih izbora u državi New York
Godina Demokratska Republikanska
2016 59,00% 4.547.218 36,52% 2.814.346
2012 63,35% 4.485.877 35,17% 2.490.496
2008 62,88% 4.804.945 36,03% 2.752.771
2004 58,37% 4.314.280 40,08% 2.962.567
2000 60,21% 4.107.907 35,23% 2.403.374
1996 59,47% 3.756.177 30,61% 1.933.492
1992 49,73% 3.444.450 33,88% 2.346.649
1988 51,62% 3.347.882 47,52% 3.081.871
1984 45,83% 3.119.609 53,84% 3.664.763
1980 43,99% 2.728.372 46,66% 2.893.831
1976 51,95% 3.389.558 47,52% 3.100.791
1972 41,21% 2.951.084 58,54% 4.192.778
1968 49,76% 3.378.470 44,30% 3.007.932
1964 68,56% 4.913.156 31,31% 2.243.559
1960 52,53% 3.830.085 47,27% 3.446.419

Vlada New Yorka je upravna organizacija organa vlasti države New York, ustanovljena Ustavom države New York. Ona se sastoji iz tri organa vlasti: izvršne, zakonodavne i sudske.

Zakonodavna skupština New Yorka je dvodomna i sastoji se iz Senata države New York i državne Skupšine. Skupština se sastoji iz 150 članova, dok broj senatora varira, a trenutno (2015.) ima 63 senatora. Skupština ima ovlasti da donosi zakone, na koje guverner može staviti veto. Međutim, guvernerovo veto može biti nadglasano u Skupštini ako dvije trećine zastupnika u oba doma to izglasa. Stalni zakoni opće prirode su objavljeni kao Konsolidirani zakoni (engleski: Consolidated Laws of New York).

Guverner savezne države New York je šef izvršne vlasti države a pomaže mu viceguverner (zamjenik guvernera). Obojica se biraju na jednom glasačkom listiću na izborima. Drugi izabrani funkcioneri su državni sekretar, državni pravobranilac i državni revizor. Također postoji i nekoliko ministarstava.

Najviši žalbeni sud u sudskom sistemu države New York je Žalbeni ili Apelacijski sud (Court of Appeals), dok se prvostepena suđenja za krivična djela obavljaju na Višem sudu (Supreme Court) kao i na okružnim sudovima (county courts) izvan grada New Yorka. Viši sud također služi i kao prvostepeni sud za žalbe u mnogim slučajevima, dok lokalni sudovi obavljaju mnoge parnice po drugim pravim stvarima uključujući sporove male vrijednosti, slučajeve saobraćajnih prekršaja i sporove u građevinskim radnjama, a također su i sudovi gdje se započinju kriminalni slučajevim. Sudovi grada New Yorka predstavljaju najveći lokalni sudski sistem u SAD-u.

Državu New York u Predstavničkom domu američkog Senata predstavlja 27 članova,[59] pored dva senatora u Senatu SAD. Prema popisu iz 2000. i ponovnom određivanju kongresnih distrikta za potrebe izbora 2002, država je imala 29 predstavnika u Predstavničkom domu, ali je njen udio smanjen na 27 u 2013. godini zbog usporenog rasta ukupnog stanovništva New Yorka u odnosu na relativni rast na nivou SAD.[60] Od 2016. New York će imati 29 elektoralnih glasova za predsjedničke izbore, a najveći broj koji je ikada imao bio je od 1933. do 1953. kada je New York davao 47 elektoralnih glasova.

U Senatu, New York predstavljaju Chuck Schumer i Kirsten Gillibrand (stanje: januar 2015.), a ova savezna država dijeli treće mjesto sa Floridom po broju kongresnih distrikta, a nakon Kalifornije sa 53 i Texasa sa 36.

Izbori

uredi

U posljednjih nekoliko decenija, država New York pretežno podržava kandidate Demokratske stranke na općim izborima. Tako je naprimjer predsjednički kandidat iz Demokratske stranke Barack Obama u New Yorku pobijedio sa 25% glasova razlike u odnosu na republikanskog protivkandidata na izborima 2008. što je daleko ubjedljivije od John Kerrya na izborima 2004. New York City je snažno uporište Demokratske stranke, sa prilično liberalnom politikom. Mnoga od drugih urbanih područja poput Albanyja, Buffala, Rochestera i Syracuse su također pro-demokratski orijentirana. Međutim, ruralna područja na sjeveru države su općenito dosta konzervativniji od gradova i uglavnom podržavaju Republikansku stranku. Gusto naseljena prigradska naselja juga New Yorka, poput okruga Westchester i Long Islanda su u posljednjih 25 godina većinom glasali čas za jednu čas za drugu od dvije najveće stranke, ali mnogo češće u korist republikanaca.

New York City je jedan od najvažnijih izvora političkih donacija u SAD za obje velike stranke. Četiri od pet najvećih donatorskih mjesta za političke donacije nalazi se na Manhattanu. Za predsjedničke izbore 2000. godine, najveća svota novca za kampanje oba kandidata Busha i Gorea prikupljena je na području Upper East Sidea (pošt. br. 10021).[61]

Saobraćaj

uredi
 
Registarske tablice u New Yorku, uvedene 1. aprila 2010. godine

New York ima jednu od najrazgranatijih i najstarijih saobraćajnih infrastruktura u SAD. Inženjerske poteškoće zbog teško prohodnog terena u državi i jedinstvenih problema u gradu uzrokovanih sve većim rastom New York Cityja javljaju se gotovo svake godine. Širenje stanovništva države pratilo je put starih vodenih puteva, prvo duž rijeka Hudson i Mohawk a kasnije i duž kanala Erie. U 19. vijeku izgrađena je željeznička pruga duž riječnih dolina, a u 20. vijeku istim pravcem izgrađen je i sistem autoputeva New York State Thruway.

Ministarstvo saobraćaja New Yorka je često kritizirano zbog nedostatnog održavanja puteva u nekim područjima države, kao i za ubiranje putarina iznad nivoa uloženih sredstava za njihovu izgradnju. Sve do 2006. putarine su naplaćivane na sistemu Thruway unutar granica grada Buffalo. One su kasnije u 2006. ukinute tokom kampanje pred guvernerske izbore (oba kandidata za guvernera su isticala borbu za ukidanje putarine).

Pored, gotovo legendarne, njujorške podzemne željenice (New York City Subway), postoje i četiri željeznička sistema prigradske željeznice u i van grada: željeznička linija Long Island, željeznička linija Metro-North, lučka uprava Trans-Hudson i pet željezničkih linija New Jersey tranzita. Mnogi drugi gradovi u državi imaju gradske i regionalne javne prevoznike. U Buffalu, saobraćajna uprava Niagara Frontier upravlja lahkom željeznicom Buffalo Metro Rail, dok je u Rochesteru ročesterska podzemna željeznica radila od 1927. do 1956. ali je njeno finansiranje ukinuto jer su državne i federalne investicije usmjerene u autoputeve.

Sport

uredi

New York je bio domaćin dvije zimske olimpijade: 1932. i 1980. a obje su održane u Lake Placidu. Igre 1980. poznate su po čuvenoj hokejaškoj utakmici između reprezentacija SAD i SSSR-a nazvanoj čudo na ledu, u kojoj je grupa američkih studenata i amatera pobijedila favorizirane reprezentativce SSSR-a sa 4:3 te u finalu pobijedili Finsku i osvojili zlato. Lake Placid je, zajedno sa St. Moritzom (Švicarska) i Innsbruckom (Austrija) jedan od tri grada koji je dva puta organizirao zimske Olimpijske igre. New York City bio je kandidat za domaćina ljetnih Olimpijskih igara 2012. ali su one dodijeljene Londonu.

New York je dom NFL ekipe Buffalo Billsa sa sjedištem u predgrađu Orchard Park. Iako ekipe New York Giants i New York Jets predstavljaju metropolitansko područje New Yorka, a prethodno sjedište im je bio grad New York, oni danas svoje utakmice odigravaju na stadionu MetLife u East Rutherfordu. Stadion Meadowlands bio je mjesto održavanja 48. po redu Super Bowla 2014. u kojem su domaćinske obaveze podijele savezne države New York i New Jersey.

New York također ima i dva velika bejzbol tima: New York Yankees (sa sjedištem u Bronxu) i New York Mets (sa sjedištem u Queensu). U NBA također igraju dva tima iz New Yorka: New York Knicks na Manhattanu i Brooklyn Nets u Brooklynu.

Reference

uredi
  1. ^ a b c Michael Howard Saul (27. 3. 2014). "New York City Population Hits Record High". The Wall Street Journal. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  2. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 2". Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  3. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2012 Supplemental Table 2". Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  4. ^ "Yearbook of Immigration Statistics: 2011 Supplemental Table 2". Ministarstvo domovinske sigurnosti SAD. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  5. ^ * "World's Largest Urban Areas [Ranked by Urban Area Population]". Rhett Butler. 2003. Arhivirano s originala, 7. 4. 2016. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  6. ^ "GLOBAL POWER CITY INDEX 2009" (PDF). The Mori Memorial Foundation. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  7. ^ "United Nations Visitors Centre". Ujedinjeni narodi. 2011. Arhivirano s originala, 24. 9. 2010. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  8. ^ "Office of the Mayor Commission for the United Nations, Consular Corps and Protocol". The City of New York. 2012. Arhivirano s originala, 1. 7. 2014. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  9. ^ "Consulate General of Iceland New York Culture". Generalni konzulat Islanda u New Yorku. Arhivirano s originala, 5. 2. 2013. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  10. ^ "Konzulat Latvije u New Yorku". Konzulat Latvije. Arhivirano s originala, 8. 2. 2013. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  11. ^ "Introduction to Chapter 14: New York City (NYC) Culture". The Weissman Center for International Business Baruch College/CUNY 2011. Arhivirano s originala, 5. 5. 2013. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  12. ^ "New York, Culture Capital of the World, 1940–1965 / ured. Leonard Wallock ; esej Dore Ashton ... [et al.]". National Library Of Australia. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  13. ^ "Top 8 Cities by GDP: China vs. The U.S." Business Insider, Inc. 31. 7. 2011. Arhivirano s originala, 5. 2. 2013. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  14. ^ a b "Kings County, New York QuickFacts". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 17. 2. 2016. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  15. ^ a b "Queens County, New York QuickFacts". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 8. 8. 2014. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  16. ^ a b "Nassau County, New York QuickFacts". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 15. 7. 2011. Pristupljeno 30. 12. 2014.
  17. ^ a b "Suffolk County, New York QuickFacts". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 20. 7. 2011. Pristupljeno 2. 8. 2014.
  18. ^ "Land and Water Area of States (2000)". Infoplease.com. Pristupljeno 11. 4. 2008. Napomena: Površina je zasnovana na podacima Američkog popisnog biroa. Drugi izvori, poput The World Almanac i Rand McNally World Atlas koriste podatak od 128.401 km2, što bi značilo da je 30. savezna država po veličini.
  19. ^ "Elevations and Distances in the United States". U.S Geological Survey. 29. 4. 2005. Arhivirano s originala, 6. 10. 2008. Pristupljeno 6. 11. 2006.
  20. ^ About the Adirondack Park, Adirondack Park Agency. Pristupljeno 1. juli 2009.
  21. ^ a b c Eisenstadt, Peter, ured. (2005). The Encyclopedia of New York State. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-0808-0.
  22. ^ "Climate of New York". New York State Climate Office – Cornell University. Pristupljeno 10. 4. 2008.
  23. ^ The New York Post (3. 6. 2007). "A Breath of Fresh New York Air". Arhivirano s originala 17. 3. 2008. Pristupljeno 29. 1. 2015.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  24. ^ a b Largest Park Area in the Contiguous US Remains Open to Visitors, Thursday, 3. oktobar 2013. Regional Office of Sustainable Tourism / Lake Placid CVB.
  25. ^ a b "Catskill Park History". catskillpark.org. Arhivirano s originala 5. 7. 2008. Pristupljeno 11. 4. 2008.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  26. ^ "The Catskill Region". catskillmtn.org. Arhivirano s originala, 24. 10. 2014. Pristupljeno 15. 9. 2014.
  27. ^ Nevius, Michelle and James, "New York's many 9/11 anniversaries: the Staten Island Peace Conference", Inside the Apple: A Streetwise History of New York City, 8. septembar 2008.
  28. ^ Scheltema, Gajus; Westerhuijs, Heleen, ured. (2011). Exploring Historic Dutch New York. New York: Museum of the City of New York/Dover Publications. ISBN 978-0-486-48637-6.CS1 održavanje: više imena: editors list (link)
  29. ^ "Declaration of Independence". history.com. Arhivirano s originala 9. 4. 2008. Pristupljeno 10. 4. 2008.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  30. ^ Alan Taylor (2006). The Divided Ground: Indians, Settlers, and the Northern Borderland of the American Revolution. Knopf. ISBN 978-0-679-45471-7.
  31. ^ "Sullivan/Clinton Interactive Map Set". Pristupljeno 30. 8. 2010.
  32. ^ "The Erie Canal: A Brief History". New York State Canals. Arhivirano s originala, 24. 1. 2010. Pristupljeno 3. 2. 2015.
  33. ^ Phisterer, Frederick, New York in the War of the Rebellion, 1861 To 1865, Albany: Weed, Parsons and Co., 1890, str. 88.
  34. ^ "Castle Garden as An Immigrant Depot:1855–1890" (PDF). National Park Service. Pristupljeno 9. 9. 2013.
  35. ^ "Castle Clinton". National Park Service. 22. 8. 2013. Pristupljeno 9. 9. 2013.
  36. ^ Vincent J. Cannato (2009). American Passage: The History of Ellis Island. Harper Collins. str. 50. ISBN 0060742739.
  37. ^ "State & County QuickFacts New York". Američki popisni biro. Arhivirano s originala, 16. 5. 2015. Pristupljeno 3. 2. 2015.
  38. ^ "2010 Census National Summary File of Redistricting Data – Population and Housing Occupancy Status: 2010 – United States – Metropolitan Statistical Area; and for Puerto Rico". 2010 United States Census. Popisni biro SAD, Population Division. 14. 4. 2011.
  39. ^ "Geographic area,"April 1, 2010",,Population estimates (as of July 1),, ,,,Census,Estimates base,2010,2011,2012". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala 18. 12. 2014. Pristupljeno 12. 11. 2013.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  40. ^ "New York State Thruway". thruway.ny.gov. New York State Thruway Authority. Arhivirano s originala 17. 12. 2013. Pristupljeno 3. 2. 2015.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  41. ^ "New York: 2000 (Population and Housing Unit Counts)" (PDF). 2000 United States Census. Popisni biro SAD. 2000. Pristupljeno 18. 9. 2010.
  42. ^ a b "Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2014". Popisni biro SAD. 26. 12. 2014. Arhivirano s originala (CSV), 3. 2. 2012. Pristupljeno 5. 2. 2015.
  43. ^ "Domestic Migration Flows for States from the 2005 ACS". Arhivirano s originala 25. 10. 2007. Pristupljeno 25. 10. 2007.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  44. ^ Timothy S. Parker (10. 9. 2010). "New York Fact Sheet: NY agriculture income population food education employment farms top commodities exports counties financial indicators poverty organic farming farm income America USDA". Ers.usda.gov. Pristupljeno 2. 10. 2010.
  45. ^ Blake Ellis (25. 3. 2011). "America's 5 biggest cities". CNN. Pristupljeno 5. 2. 2015.
  46. ^ Roberts Sam (14. 3. 2013). "Fewer People Are Abandoning the Bronx, Census Data Show".
  47. ^ "State & County QuickFacts Los Angeles (city), California". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 22. 8. 2012. Pristupljeno 5. 2. 2015.
  48. ^ "State & County QuickFacts Chicago (city), Illinois". Popisni biro SAD. Arhivirano s originala, 31. 12. 2014. Pristupljeno 5. 2. 2015.
  49. ^ "New York QuickFacts". Popisni biro SAD. 17. 1. 2012. Arhivirano s originala, 16. 5. 2015. Pristupljeno 3. 2. 2015.
  50. ^ "GDP by State". Greyhill Advisors. Pristupljeno 8. 9. 2011.
  51. ^ "UBS may move US investment bank to NYC". e-Eighteen.com Ltd. 10. 6. 2011. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  52. ^ Richard Florida (8. 5. 2012). "What Is the World's Most Economically Powerful City?". The Atlantic Monthly Group. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  53. ^ "Table 1 GFCI 15 Ranks and Ratings - Page 7" (PDF). Qatar Financial Centre Authority and Z/Yen Group. 1. 3. 2014. Arhivirano s originala (PDF), 14. 11. 2017. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  54. ^ Freeman Klopott i Michael J. Moore (12. 3. 2014). "Wall Street Bonuses Grew 15% in New York, DiNapoli Says". Bloomberg L.P. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  55. ^ Joseph Spector, Gannett (22. 10. 2013). "N.Y. comptroller: Rest of 2013 could be rocky for Wall St". Pristupljeno 6. 2. 2015.
  56. ^ Currid, Elizabeth (2006). "New York as a Global Creative Hub: A Competitive Analysis of Four Theories on World Cities". Economic Development Quarterly. 20 (4): str. 330–350. doi:10.1177/0891242406292708
  57. ^ "What is an office condominium?". Rudder Property Group. Arhivirano s originala, 29. 9. 2010. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  58. ^ "Understanding The Manhattan Office Space Market". Officespaceseeker.com. Arhivirano s originala, 13. 7. 2014. Pristupljeno 6. 2. 2015.
  59. ^ "Directory of Representatives". House.gov. Pristupljeno 7. 2. 2015.
  60. ^ Rey, Jay. "N.Y.'s slow growth will mean loss of two seats in House". The Buffalo News. Arhivirano s originala, 16. 5. 2012. Pristupljeno 7. 2. 2015.
  61. ^ Opensecrets.org (16. 5. 2005). "2006 Election Overview: Top Zip codes". Arhivirano s originala, 2. 3. 2006. Pristupljeno 7. 2. 2015.

Greška kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Kings County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadržaja.
Greška kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Queens County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadržaja.
Greška kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Nassau County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadržaja.

Greška kod citiranja: <ref> oznaka definirana u <references> s imenom "Suffolk County, New York QuickFacts" nema nikakvog sadržaja.


 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: New York (savezna država)
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=New_York_(savezna_država)&oldid=3572433"