Wikipedia

Nasuh Matrakčija

Osmanlijski polimat porijeklom iz Visokog

Nasuh Matrakčija, poznat i kao Nasuh el-Silahi (bosanski: Mačevalac), bio je Bošnjak[1][2][3] u službi Osmanlijskog Carstva, polimat, matematičar, učitelj, historičar, geograf, kartograf, majstor mačevanja, navigator, izumitelj, slikar, poljoprivrednik i minijaturist. U turskim izvorima navodi se kao Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el-Visokavi el-Bosnavî. Izumitelj je borilačke vještine matraka. Obrazovanje je stekao u Istanbulu, a kasnije je služio nekoliko sultana i postao predavač u školi Enderun.[4]

Nasuh Matrakčija
Rođenje1480.
Visoko, Bosanski sandžak, Osmanlijsko Carstvo
Smrt1564(1564-00-00) (83–84 godine)
ZanimanjeMatematičar, historičar, kartograf, minijaturist

Život

uredi

Rođen je u Visokom[5] od oca Abdullaha. Bio je nadaren janjičar koji je prošao kroz sistem devširme, nadaren mačevalac i strijelac dobro poznat po svom intelektu; govorio je pet jezika.

Iako je rođen u muslimanskoj porodici, uzet je u sistem devširme, koji je inače bio rezerviran za kršćane u Osmanlijskom Carstvu. Izuzetno, međutim, U Bosni je devširma bila proširena i na lokalne muslimanske porodice.[6][7][8]

Nakon dugog perioda provedenog u studiranju matematike i geometrije napisao je djela Cemâlü'l-Küttâb i Kemalü'l-Hisâb i predao ih sultanu Selimu I. Napisao je još dvije knjige, Mecmaü't-Tevârih i Süleymannâme, koje su se bavile historijom u periodu od 1520. do 1543. Također je napisao rad iz historije o Perzijskoj kampanji Sulejmana I pod nazivom Fetihname-i Karabuğdan. Nedavna studija o njegovoj knjizi Umdet-ul Hisab otkrila je nepoznatu činjenicu da je Matrakčija izumio neke metode množenja. Jedan od značajnih rezultata prikazanih u ovoj knjizi bilo je to da se rešetkasto množenje (ili arapsko) uveliko koristilo na Enderunu 50 godina prije nego što ga je John Napier ponovo uveo u Evropu.[9]

Osim djelâ iz matematike i historije, Matrakčija je poznat i po minijaturama. Kreirao je naturalistički stil koji se fokusirao na panoramske poglede na krajolike i gradove naslikane do najsitnijih detalja (njegovo najpoznatije djelo, slika krajolika Istanbula, prikazuje gotovo svaku ulicu i zgradu u ovom gradu). U umjetnosti osmanlijske minijature ovo je kasnije postalo poznato kao "Matrakčijin stil". Najvažniji od njegova četiri historijska sveska minijatura jest onaj koji se bavi prvom kampanjom Sulejmana I u današnjem Iraku i Iranu 1534-1535, o kojoj je napisao spomenuto djelo Fetihname-i Karabuğdan. Osim ilustriranja marša osmanlijske vojske od Istanbula do Bagdada, a zatim do Tabriza i njenog povratka preko Halepa i Eskişehira, Matrakčija je uključio i sve gradove kroz koje je vojska prošla na svom putu. U biblioteci Istanbulskog univerziteta čuva se jedina kopija ovog djela.

Matrakčija je bio i vojnik i kovač oružja s oštricom. Podučavao je rukovanju oružjem na Enderunu. On i njegovi učenici prikazali su svoje vještine u demonstraciji koja je bila u sklopu proslave obrezivanja sinova Sulejmana I. Zbog uspjeha u ovoj demonstraciji, Matrakčija je od sultana dobio počasne titule usteda ("majstora") i reisa ("komandanta"). Napisao je i knjigu o korištenju raznog oružja i tehnikama konjičke i pješadijske borbe pod naslovom Tuhfet-ül Guzât.[2][4][10][11][12]

Počasti i naslijeđe

uredi

U Matrakčijinom rodnom gradu, Visokom, održavaju se godišnji skupovi u počast najvažnijih ljudi iz ovog grada, a Matrakčija se smatra jednim od najvažnijih. Radi ilustracije, smatra se bosanskim Leonardom da Vincijem.[13] Ulica u blizini Zavičajnog muzeja u Visokom zove se po njemu.[14]

Dokumentarni film o Matrakčiji producirala je Turska radiotelevizija 1978.[15]

UNESCO je 2014. godinu proglasio godinom Nasuha Matrakčija.[16] Izložba "Nasuh Matrakči: Genije 16. stoljeća" održavane su u Sarajevu, Beogradu, Antaliji, Istanbulu, Beču, Tokiju, i Parizu.[16]

Djela

uredi

Matematika[17]

uredi
  • Cemālü’l-Küttāb ve Kemālü’l-Ḥisāb (Ljepota spisatelja i savršenstvo u računstvu)
  • Umdetü’l-Ḥisāb (Principi računstva)

Historija

uredi
  • Mecmaü't-Tevârih (Zbir historijâ)
  • Süleymannâme (Knjiga o Sulejmanu)
  • Fetihname-i Karabuğdan (Knjiga o osvajanju Moldavije)
  • Beyan-ı Menazil-i Sefer-ul Irakeyn (Hronika etapa kampanje u Iraku i Perziji)

Borilačke vještine

uredi
  • Tuhfet-ul Guzat (Dar ratnikâ)

Galerija

uredi
  •  
    Osmanlijska flota usidrila se u Toulonu 1543.
  •  
    Matrakčijina karta grada Soltaniyeha iz 16. stoljeća (1)
  •  
    Matrakčijina karta grada Soltaniyeha iz 16. stoljeća (2)
  •  
    Matrakčijino kvadratno rešetkasto množenje
  •  
    Matrakčijino trouglasto rešetkasto množenje

Reference

uredi
  1. ^ Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn, M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali i Han, Sunyoung. "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh, str. 23". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, Vol. 14, No. 1, mart 2010, 19–31. Texas A&M University, College Station, Texas 77843, SAD. Pristupljeno 5. 1. 2013.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  2. ^ a b International Journal of Turkish Studies, vol. 10, issue 1-2. University of Wisconsin. 2004. str. 57. The famous Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:...
  3. ^ Halil İnalcık, Cemal Kafadar (1993). Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. str. 270. Matrakci Nasuh was a devşirme boy from Bosnia trained in the palace school
  4. ^ a b Salim Ayduz. "Nasuh Al-Matrakî, A Noteworthy Ottoman Artist-Mathematician of the Sixteenth Century". muslimheritage.com. Muslim Heritage. Pristupljeno 3. 3. 2015.
  5. ^ Jonathan M. Bloom, Sheila Blair (2009). The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture, Vol. 2. Oxford University Press. str. 49. Nasuh Matrakci [Nasuh al-Silahi al-Matraqi; Nasuh ibn Qaragoz ibn 'Abdallah al-Busnawi] (b. Visoko, Bosnia...
  6. ^ The Ottoman Empire: The Classical Age 1300-1600, Halil Inalcik, (1973), str. 78.
  7. ^ The Balkans since 1453, L. S. Stavrianos, New York City, 1958, str. 84.
  8. ^ Perry Anderson. Lineages of the Absolutist State, Verso, 1974, str. 366.
  9. ^ Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn, M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali i Han, Sunyoung. "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh, str. 23". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, sv. 14, br. 1, mart 2010, 19–31. Texas A&M University, College Station, Texas 77843, SAD. Pristupljeno 5. 1. 2013.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  10. ^ Jonathan M. Bloom, Sheila Blair (2009). The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture, sv. 2. Oxford University Press. str. 49. Nasuh Matrakci [Nasuh al-Silahi al-Matraqi; Nasuh ibn Qaragoz ibn 'Abdallah al-Busnawi] (b. Visoko, Bosnia...
  11. ^ Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn, M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali & Han, Sunyoung. "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh, str. 23". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, sv. 14, br. 1, mart 2010, 19–31. Texas A&M University, College Station, Texas 77843, SAD. Pristupljeno 5. 1. 2013.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  12. ^ Halil İnalcık, Cemal Kafadar (1993). Süleymân The Second [i.e. the First] and his time. Isis Press. str. 270. Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school
  13. ^ Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15. 12. 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com. Hometown Museum/Zavičajni Muzej Visoko. Pristupljeno 3. 3. 2015.
  14. ^ "Ulica u Visokom – Nasuh Matrakči bio najslavniji Bošnjak Osmanskog carstva (PHOTO)". haber.ba. Avaz. 18. 11. 2012. Arhivirano s originala, 2. 4. 2015. Pristupljeno 3. 3. 2015.
  15. ^ Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15. 12. 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com. Zavičajni Muzej Visoko. Pristupljeno 3. 3. 2015.
  16. ^ a b "Izložba posvećena Nasuhu Matrakčiju početkom septembra u Japanu". www.aa.com.tr. Pristupljeno 27. 7. 2021.
  17. ^ Čehajić, Džemal. "Nasuh Matrakči Bošnjak, 450 godina od smrti (1564 – 2014)" (PDF). Kulturno društvo Bošnjaka Hrvatske Preporod. Zagreb. Nasuh Matrakči Bošnjak – naučnik, književnik, minijaturist: 66–68. Arhivirano s originala (PDF), 24. 6. 2021. Pristupljeno 27. 7. 2021.
  18. ^ Nasuh Matrakčija. "Fortresses of Matrakci Plan". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage.
  19. ^ Nasuh Matrakčija. "City of Diyarbakır illumination". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage.

Vanjski linkovi

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Nasuh Matrakčija


Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Nasuh_Matrakčija&oldid=3503462"