Matrak
Matrak je bosansko- osmanlijska borilačka vještina nastala u 16. stoljeću. Njeno ime doslovno znači toljaga, batina, ali i "čudesno" na arapskom jeziku. Vještinu je osmislio čuveni bošnjački i osmanlijski polimat, Bošnjak Nasuh Matrakčija[1][2][3][4] (matrakçı označava majstora matraka), a vještina se velikom brzinom, zbog ličnog zalaganja sultana Sulejmana Veličanstvenog, proširila čitavim carstvom.
Vrste
urediPostoje dva tipa matraka: turski i bosanski.
Turski matrak je tipični borilački sport u kojem se bore dvojica takmičara s obloženim šipkama i štitovima. Prilagođavanje matraka modernom tipu sporta te takmičarska pravila i propozicije osmislio je Efkan Çalış. U turskoj TV-seriji Sulejman Veličanstveni prikazan je turski tip matraka po savremenim propozicijama mada je u to vrijeme matrak bio nešto sasvim drugo.
Bosanski matrak je borilačka vještina koja podrazumijeva znanje i učenje rukovanja mačem i sabljom te drugim vrstama oružja, poznavanje anatomije ljudskog tijela i botanike. Međutim, temelj i osnova bosanskog matraka je mačevanje. Za vježbanje matraka korišten je drveni mač (otud porijeklo naziva matrak za drvenu palicu ili letvu). Iako postoje nivoi (tzv. deredže) napredovanja, nije do kraja jasno na osnovu čega se ono ostvaruje. Postoje mitovi i narodna vjerovanja o čudesnim sposobnostima pojedinih bosanskih matrakčija, o tome kako su za kratko vrijeme mogli prevaliti velike dionice puta, lebdjeti, hodati po vodi, kako su odolijevali puščanim mecima te kako su poznavali tajne recepte za spravljanje raznih lijekova i otrova, kako su na osnovu znakova iz prirode (pripisuje im se poseban odnos sa divljim životinjama, a posebno s vukom i zmijom) mogli pretpostaviti kretanje neprijateljske vojske. Zbog velike privrženosti islamu, ljudi su ih često smatrali evlijama.
U novije vrijeme povećao se interes za matrakom i u Turskoj i u Bosni i Hercegovini. U Turskoj postoji veliki broj klubova koji su objedinjeni u federaciju na državnom nivou. Za razliku od turskog matraka, bosanski nije sportska disciplina niti postoji ikakav oblik takmičenja, pa samim tim ne postoje ni klubovi. U Bosni i Hercegovini gaji se tradicionalni oblik izučavanja matraka, u kojem se najčešće radi o učitelju i malom broju učenika (najviše devet).
Reference
uredi- ^ Jonathan M. Bloom, Sheila Blair, The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture, sv. 2, Štamparija Univerziteta Oxford, 2009, str. 49; Nasuh Matrakci [Nasuh al-Silahi al-Matraqi; Nasuh ibn Qaragoz ibn 'Abdallah al-Busnawi] (b. Visoko, Bosnia...
- ^ Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn, M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali i Han, Sunyoung. "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh, str. 23". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education, sv. 14, br. 1, mart 2010, 19–31. Texas A&M University, College Station, Texas 77843, USA. Pristupljeno 5. 1. 2013.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
- ^ International Journal of Turkish Studies, sv. 10, izdanje 1-2, Univerzitet Wisconsin, 2004, str. 57; The famous Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:...
- ^ Halil İnalcık, Cemal Kafadar, Süleymân The Second [i.e. the First] and his time, "Isis Press", 1993, str. 270; Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school.