Wikipedia

Spisak ilirskih vladara

spisak na Wikimediji
(Preusmjereno sa Lista ilirskih vladara)

Lista ilirskih vladara predstavlja vladare ilirskih plemena i države (država) od početka IV stoljeća do završetka perioda ilirske samostalnosti.

Iliri nisu ostavili nikakve pisane dokumente o svojoj prošlosti. Sve što se o njima zna zasniva se na tekstovima grčkih i rimskih autora, koji ih nazivaju „barbarima“. Grci identifikuju Ilire kao etnos koji se razlikuje od Makedonaca, Tračana, plemena u Epiru i njih samih. Arheološki nalazi (metalni proizvodi, keramika) na širokoj ilirskoj teritoriji, pokazuju da su Iliri i Grci bili u kontaktu već tokom VIII i VII stoljeća, pogotovo od vremena osnivanja kolonija na obalama Jonskog i Jadranskog mora: Epidamnus (Drač), Appolonia, Issa (Vis), Pharos (Hvar).[1]

Prvi pomen Ilira u međugrčkim odnosima vezan je za 424. god. pne.[2] Tada je došlo do rata Makedonaca na čelu sa kraljem Arhalejem i sjevernomakedonskog plemena Linkesta sa kraljem Arabajem, koje je živjelo u današnjoj oblasti Pelagoniji i grada Bitole. Linkesti su se već decenijama borili za svoju nezavisnost protiv sve moćnije dinastije Argeada. Iliri, sa svojim vladarem Sirom (Strabon navodi da je Sira vladar a ne i kralj), koji je oženio Arabajevu kćerku, stali su na stranu linkestidskog vladara [3] Kasnije se njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica, dok su je predhodno zvali Ilirka i varvarka), udala za makedonskog kralja Amintu i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II. Bez obzira na ženidbu kralja Aminte sa ilirskom princezom, upadi Ilira na makedonsku teritoriju nisu prestajali, jer je novi vladar Ilira postao Bardil (prvi ilirski kralj).

Ilirski vladari uredi

Ilirske ličnosti u legendama uredi

Postoji nekoliko grčkih legendi, koje pod okriljem drugačijeg mitološkog svijeta i geografije iznose stvarne događaje i kontakte Grčke sa Ilirima, svojim sjevernim susjedima:[4][5]

  • Kadmo, Feničanin, koji je u potrazi za sestrom Evropom, došao međi Ilire [6]
  • Harmonija, Kadmova žena
  • Polifem, jednoki kiklop, Ilirov otac
  • Galatija, Polifemova žena i Ilirova majka
  • Ilir, Kadmov i Harmonijin sin, rodonačelnik Ilira[4]

Ilirovi sinovi uredi

  • Enheleus, rodonačelnik Enhelejaca[7]
  • Autarus, rodonačelnik Autarijata
  • Dardanus, rodonačelnik Dardanaca
  • Medus, rodonačelnik Meda
  • Taulas, rodonačelnik Taulanata
  • Perhebus, rodonačelnik

Ilirove kćerke uredi

  • Parto, rodonačelnica Partina
  • Daorto, rodonačelnica Daorsa
  • Dasaro, rodonačelnica Dasareta

Slijedeći u genealogiji uredi

  • Panonius, Autarusov sin, rodonačelnik Panona
  • Skordiskus, Panoniusov sin, rodonačelnik Skordiska
  • Tribalus, Panoniusov sin, rodonačelnik, Tribala

U Homerovoj Ilijadi uredi

  • Pirehmo, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, ubio ga Patroklo[5]
  • Asteropej, vladar Peonaca u Trojanskom ratu, poslije Pirehma
  • Enej, vladar Dardanaca u Trojanskom ratu

Ilirski vladari iz plemena Dardanaca uredi

U danačnjoj historiografiji ilirski vladari od Bardila do Mitila se svrstavaju u pleme Dardanaca[8],[9], Grabea[10] ili Enhelejaca.

  • Sira, vladar saveza plemena (kraj V-početak IV vijeka p. n. e. ). Njegova kćer Euridika (to ime je dobila kao makedonska kraljica) se udala za makedonskog kralja Amintu III i rodila mu tri sina: Aleksandra II, Perdiku III i Filipa II.
  • Bardil, prvi imenovani ilirski kralj (393-359. p. n. e.),[8]
  • Grab, kralj (356-344. pne),[10]
  • Pleurat I, kralj.[10]
  • Klit, kralj (335-325. pne), poznat po borbi sa Aleksandrom Makedonskim[9]
  • Bardil II, kralj (302-280. pne), udao je kćerku za epirskog kralja Pira
  • Monun, kralj (280-270. pne), prvi kralj koji je kovao novac[8][11]
  • Mitil, kralj (270-260. pne) , poznat po kovanom novcu[11]
  • Longar, prvi izričito naveden kao dardanski kralj[7]
  • Bato, drugi spomenuti dardanski kralj (3-2. vek p. n. e.)[12][13]
 
Metalna statua kralja Glauka kao eksponat na Izložbi ilirskih kraljeva

Ilirski vladari iz plemena Taulanata uredi

  • Glauk, kralj (325-302. pne), posvjedočen kao kralj i Taulanata i Ilira ]).[14]
 
Dvije ilirske države postojale su istovremeno za vrijeme Longara (Dardanska Kraljevina) i Agrona i Teute (Ardijejska kraljevina)

Ilirski vladari iz plemena Ardijejaca uredi

 
Novac kralja Gencija
  • Gencije, kralj (181-168. pne), sin Pleurata III, i posljednji ilirski kralj[18]

Ilirski vladari iz plemena Histra uredi

Ilirski vladari iz plemena Dalmata uredi

Ostale historijske ilirske ličnosti uredi

  • Audata, kćerka ili unuka kralja Bardila, kasnije makedonska kraljica, prva žena makedonskog kralja Filipa II, uzela grčko ime Euridika
  • Bircena, kćerka ilirskog kralja Bardila II, kasnije epirska kraljica, udata za kralja Pira
  • Triteuta, prva Agronova žena, kasnije se udala za Demetrija Hvarskog
  • Etuta, kćerka dardanskog prvaka Monuna, udata za ardijejskog kralja Gencija
  • Monun II Dardanski, dardanski vladar, u albanskim izvorima i kralj, udao kćerku za ardijejskog kralja Gencija
  • Karavancijus, brat kralja Gencija
  • Skerdilaida, sin kralja Gencija
  • Pleurat, sin kralja Gencija
  • Balej, nepoznati vladar Ilira, čije postojanje nije potvrđeno pisanim izvorima. Prema opštehrivaćanom mišljenju Artura Evansa sjedište mu se nalazilo u Risnu, poslije 167. god. pne. Pojavljuje se nakon Gencija, sa bogatom emisijom novca iz Risna i sa Hvara.[19] Nakon istraživanja poljskih arheologa, datiranja radioaktivnom metodom C14 i analizom keramike koja se pojavljuje zajedno sa serijom novca, Balej je vladao sredinom III vijeka p.n.e, sa sjedištem u Risnu.[20]
  • Pines, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
  • Baton Breučki, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[21]
  • Baton Desidijatski, jedan od vođa velikog ilirskog ustanka[22]

Strani vladari uredi

Kraljevi Makedonije i Epira uredi

Literatura uredi

  • Cabanes, Pierre (1988). Les illyriens de Bardylis à Genthios 1 csillagozás IVe-IIe siècles avant J.-C. Amazon (French) Paperback.
  • Dr Životije Đorđević, Kosovo i Metohija kroz vekove, Jagodina, 2009.
  • Dragan Brujić, Vodič kroz svet antike, Beograd, 2005.
  • Petrit Imami, Srbi i Albanci kroz vekove, Beograd, 2000.
  • Bojanovski, Ivo (1988). BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA. ANUBiH, Sarajevo.
  • Miočević, Duje Rendić (1968). Ilirski vladari u svjetlu numizmatičkih i epigrafskih izvora (PDF). Historijski zbornik, Povijesno društvo Hrvatske, Zagreb. Arhivirano s originala (PDF), 30. 1. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  • Papazoglu, Fanula (1969). Poreklo i razvoj ilirske države. ANUBiH - DJELA KNJIGA XXX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l. SARAJEVO. Arhivirano s originala, 14. 7. 2020. Pristupljeno 30. 12. 2020.
  • Papazoglu, Fanula (1967). Srednjobalkanska plemena u predrimsko doba. Tribali, Autarijati, Dardanci, Skordisci i Mezi (PDF). ANUBiH, Sarajevo. Arhivirano s originala (PDF), 23. 9. 2018. Pristupljeno 28. 3. 2020.

Reference uredi

  1. ^ Stare civilizacije - Iliri
  2. ^ Eleni Zimi – Iliri (prema Cabanes – Iliri od Bardila do Gencija
  3. ^ Papazoglu, 1969, s.123
  4. ^ a b "Tijana Križanović - Kulturne interakcije na egejsko-jadranskom prostoru krajem brončanog i početkom željeznog doba sa posebnim naglaskom na razvoj i strukturu mita, Godišnjak 44, 2015" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 27. 10. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  5. ^ a b "Adnan Kaljanac - Mehanizmi identificiranja u brončanodobnim zajednicama homerskog doba" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 19. 3. 2020. Pristupljeno 28. 3. 2020.
  6. ^ Marjeta Šašel Kos - Cadmus and Harmonia in Illyria . Arheološki vestnik, 1993. st.113
  7. ^ a b "John Wilkes - the Illiyans". Elektronska verzija. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  8. ^ a b c "Zef Mirdita - Dardanci i Dardanija u antici". Hrvatski institut za povijest, Zagreb, 2015. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  9. ^ a b c "N.G.L. Hammond, F.W Wallbank - A HISTORY OF MACEDONIA". Oxford university press, 2001. Pristupljeno 9. 2. 2016.
  10. ^ a b c "Pierre Cabanes – Od Bardilisa do Gencija". Zagreb, Svitava, 2002. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  11. ^ a b "Duje Rendić – Miočević – O tipologiji novca kralja Monunija i pitanje njegovog identiteta" (PDF). ANUBiH - KNJIGA XIX , CENTAR ZA BALKANOLOŠKA ISPITIVANJA Knjiga l7. SARAJEVO, 1981. Arhivirano s originala (PDF), 30. 11. 2020. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  12. ^ Papazoglu, 1967
  13. ^ "Pierre Cabanes - Les Illyriens, aux limites du monde grec". Arhivirano s originala, 14. 2. 2018. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  14. ^ a b Papazoglu, 1969
  15. ^ "Gustav Zippel - Die Römische Herrschaft in Illyrien". Lajpcig, 1877. Pristupljeno 9. 12. 2018.
  16. ^ a b "Henri A. Ormerod - Drevna piratstva". The Johns Hopkins University Press, Baltimor, Maryland, 1997. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  17. ^ a b "Salmedin-Mesihovic-ORBIS-ROMANVS-Udzbenik za historiju klasicne rimske civilizacije -Prvi ilirski rat, s.346 - Drugi ilirski rat, s. 350". 30, Sarajevo, 2015. Pristupljeno 9. 2. 2018.
  18. ^ a b John Wilkes - Iliri; Laus, Split 2001
  19. ^ Miočević, 1968
  20. ^ "Piotr Dyczek: Ilirski kralj Balej, kralj Agron i kraljica Teuta iz antičkog Risiniuma". Studije iz antičkog svijata, 2013. Pristupljeno 9. 2. 2022.engleski: '
  21. ^ a b "Salmedin Mesihović -RIMSKI VUK I ILIRSKA ZMIJA, Posljednja borba" (PDF). Filozofski fakultet Sarajevo, 2011. Arhivirano s originala (PDF), 21. 3. 2016. Pristupljeno 9. 2. 2016.
  22. ^ Ilirike
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Spisak_ilirskih_vladara&oldid=3560452"