Gradska džamija (Derventa)
Gradska džamija u Derventi, poznata i kao Ali-agina džamija, nalazi se u centru Dervente, Bosna i Hercegovina. Mjesto i ostaci Gradske džamije proglašeni su za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.[1]
| Gradska džamija Derventa (Ali-agina džamija) | |
|---|---|
 Vanjski izgled Gradske džamija | |
  Položaj Gradske džamije u Bosni i Hercegovini | |
| Osnovne informacije | |
| Lokacija | Derventa |
| Geografske koordinate | 44°58′34″N 17°54′27″E / 44.976009°N 17.907385°E |
| Religija | Islam |
| Općina | Derventa |
| Entitet | Republika Srpska |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Oznaka baštine | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Arhitektonski opis | |
| Arhitektonski stil | bosanski stil |
| Osnivač | Ali-aga |
| Dovršeno | prije 1570. god. |
| Specifikacije | |
| Dužina | 15,10 m.[1] |
| Širina | 12,00 m.[1] |
| Munare | 1 |
| Visina munare | 27,90 m. |
| Materijali | cigla |
Historija
urediU kasabi koja se nazivala Gornja Ukrina, Ali-agi, dizdar grada Dobora, prije 1570. godine izgradio je najstariju džamiju. Originalni tarih, kao ni vakufnama osnivača džamije nisu sačuvani. Na osnovi podataka iz popisa iz vremena osmanlijske vladavine, dizdar Ali-aga, uvakufio je 33.000 akči na ime plaća za imama, hatiba, mujezina, mu'arrifa i mutevelije džamije.
Ne zna se tačno kada je naziv mjesta Gornja Ukrina promijenjen u Derbent (opasni prolaz), ali se prvi put u periodu između dva tursko-austrijska rata (1718-1739), u austrijskim izvorima, mjesto spominje pod nazivom Derbent.
U haremu džamije bilo je mezarje u kome su bili ukopani samo pripadnici uleme Dervente. U haremu je bio ukopan prvi kapetan Salih-beg iz porodice Begović. Uz džamiju je bilo izgrađeno turbe u kome su bili mezarovi Šejh-Omera koji je bio je gradski čuvar pečata (muhura), smatran za "Dobrog"[2].
Gradska džamija je temeljito obnovljena 1895. godine, sredstvima donacija. Svoj prilog obnovi džamije u iznosu od 500 forinti, darovao je i austrijski car Franjo Josip I. Ovaj oblik džamija je imala sve do 31. maja 1992. godine kada je srušena.
Proglašena je za nacionalni spomenik, kao i mjesto gdje se nalazi džamija. Komisija je donijela odluku 7. maja 2003. u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.
Objekat džamije koji je izgrađen na mjestu Gradske džamije porušene 1992. godine ne uživa režim zaštite jer nije izveden u skladu sa stanjem objekta prije njegovog rušenja i nije rehabilitiran u skladu sa Zakonom o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 9/02) i drugim važećim propisima, standardima i principima zaštite, pa ne ispunjava Kriterije za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima («Službeni glasnik BiH», br. 33/02 i 15/03).
Literatura
uredi- Hamdija Kreševljaković, Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom, 1951.
- Mustafa Imamović, Historija Bošnjaka, izdanje Bošnjačka zajednica kulture, Izdavačko preduzeće «Preporod», Sarajevo, 1997, str. 330.
- Mehmed Mujezinović, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, Knjiga II, 3. izdanje, Biblioteka Kulturno naslijeđe, Sarajevo Publishing, 1998, str. 164.
- Mehmed Mujezinović, "Kulturno naslijeđe", Sarajevo – Publishing, 3. Izdanje strana 300, 1998. - Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga 3
- Madžida Bećirbegović, Džamije sa drvenom munarom u Bosni i Hercegovini, Sarajevo Publishing, 1999, str. 39, 52.
- Nedžmudin Alagić, Derventa između dva svjetska rata, Ured za rješavanje statusnih pitanja raseljenih osoba-prognanika i izbjeglica općine Derventa-Odjeljenje ureda na području Sarajeva, Sarajevo, (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 2001. godine
- Adem Handžić, Postanak i razvitak Dervente u XVI stoljeću, Prilog istoriji naselja u Bosni (Separat), Prilozi, Institut za istoriju Sarajevo, godina X/II, Sarajevo, (korištene usluge biblioteke Bošnjačkog instituta, fondacija Adila Zulfikarpašića-Sarajevo), 1974. godina
Reference
uredi- ^ a b c "Gradska džamija u Derventi". kons.gov.ba. Arhivirano s originala, 5. 7. 2020. Pristupljeno 5. 3. 2018.
- ^ "Vreme", 22. apr. 1939, str. 7. digitalna.nb.rs (ćirilica)
Vanjski linkovi
uredi
- Službeni sajt Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini
- Službeni sajt komisije nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine