Franjo Josip, car Austrije

Franjo Josip (njemački: Franz Joseph I; mađarski: Ferenc József I; češki: František Josef I; rumunski: Franț Iosif I; 18. august 1830 – 21. novembar 1916) bio je car Austrije i kralj Ugarske, Hrvatske i Bohemije. Od 1. maja 1850. do 24. augusta 1866. godine bio je predsjednik Njemačke konfederacije.

Franjo Josip
Vladavina	2. decembar 1848 - 21. novembar 1916
Prethodnik	Ferdinand (V)
Nasljednik	Karlo (IV)
Supružnik	Elizabeta Bavarska
Djeca	Sofija Fridrika Austrijska Gizela Austrijska Rudolf, krunski princ od Austrije Marija Valerija Austrijska
Dinastija	Habsburg
Otac	Franjo Karlo Austrijski
Majka	Sofija Bavarska
Rođenje	18. august 1830 Palača Schönbrunn, Beč
Smrt	21. novembar 1916(1916-11-21) (86 godina) Palača Schönbrunn, Beč

U decembru 1848. godine, car Ferdinand je abdicirao u sklopu plana Feliksa Schwarzenberga radi okončanja revolucije 1848. godine u Austriji, što je omogućilo Ferdinandovom nećaku Franji Josipu da se uzdigne na prijestolje. To se dogodilo u Moravskom gradu Olomoucu. Iako se smatrao reakcionarom, Franjo Josip je pružio otpor konstitucionalizmu. Nakon završetka Drugog rata za nezavisnost Italije 1859. godine i Trećeg rata za nezavisnost Italije 1866. godine Austrijsko carstvo je bilo prisiljeno da ustupi Lombardiju i Veneciju Kraljevini Sardiniji . Nakon Austrijskog poraza od Kraljevine Pruske u Austrijsko-pruskom ratu, Franjo Josip je potpisao mir u Pragu 23. augusta 1866. godine davajući odriješene ruke Kraljevini Pruskoj u rješavanju Njemačkog pitanja.

Franjo Josip je tokom svoje vladavine bio zabrinut zbog rasta nacionalizma. On je zaključio sporazum u Ausgleichu 1867. godine, davajući veću autonomiju Ugarskoj pretvarajući carstvo u Austro-Ugarsku kao dvojnu monarhiju pod njegovom vladavinom. Njegova vladavina u narednih 45 godina je bila veoma turbulentna, preživljavajući egzekuciju svog brata Maksimilijana 1867. godine, samoubistvo svog sina Rudolfa 1889. godine i ubistvo njegove supruge Elizabete 1898. godine.

Nakon Austrijsko-pruskog rata, Franjo Josip je preokrenuo svoju pažnju na Balkan, koji je bio žarište međunarodne napetosti zbog sukoba interesa sa Ruskim carstvom. Bosanska kriza je bila rezultat austrijske aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine. Atentat na prijestolonasljednika Franza Ferdinanda 28. juna 1914. godine od strane Gavrila Principa rezultirao je objavom rata Kraljevini Srbiji, koja je bila ruski saveznik. To je rezultiralo početak Prvog svjetskog rata. Franjo Josip umire 21. novembra 1916. godine nakon 68 godina vladavine. On je bio najduže-vladajući car Austrije. Njega je naslijedio njegov nećak Karlo.

Mladost

Rođen je u palači Schönbrunn u Beču, kao sin nadvojvode Franje Karla Austrijskog i princeze Sofije Bavarske. Ubrzo je dobio još tri brata, od kojih je jedan po imenu Ferdinand Maksimilijan postao prvi i jedini car Meksika.

Vladavina

Franjo Josip (1852)

Na prijestolje je došao kao osamnaestogodišnjak u jeku revolucije 1848. godine, kada je njegov amidža, psihički nestabilni car Ferdinand, bio prisiljen abdicirati, a njegov neambiciozni otac se odrekao svojih nasljednih prava.

Pobune u Mađarskoj

Uz kolegijalnu vojnu pomoć ruskog cara uspio je 1849. godine ugušiti mađarsku revoluciju, a zatim je uveo centralističko – apsolutistički režim. Da bi prevladao unutrašnju krizu u Monarhiji, car Franjo Josip popustio je pritisku Mađara i priklonio se stvaranju dvojne Austro–Ugarske Monarhije. Time je osigurao lojalnost Austrijanaca i Mađara njegovoj dinastiji, ali je nametanjem njihove dominacije nad neaustrijskim i nemađarskim narodima, uglavnom slavenskim stanovništvom, zaoštrio nacionalno pitanje koje je postalo izvor novih sukoba i kriza. Njihov konačan rasplet, koban za opstanak monarhije, zbio se u Prvom svjetskom ratu, ali car nije doživio njegov kraj i propast svoje monarhije.

Mađarska pobuna je ugušena tek uz pomoć Ruskih trupa 1849. godine samo da bi car u svojoj politici tokom Krimskog rata okrenuo Rusiju protiv sebe i tako smanjio njen pritisak na Prusiju. Tim potezom ostao je bez jedine prijateljski nastrojene velesile spremne da ide u rat na strani Austrije. U drugom slično potezu najavljuje rat zajedno sa Pruskom Danskoj, čiji članovi kraljevske porodice su bili u rodu s britanskom kraljevskom porodicom preko braka princa Alberta Edvarda i princeze Aleksandre od Danske, samo da bi se nekoliko godina kasnije našao u ratu sa Pruskom.

Početkom 20. vijeka Austro-Ugarska je bila u savezu s Italijom i Njemačkom. Austrija je po svojim vojnim planovima trebala držati jednu armiju u stalnoj rezervi radi mogućeg rata s Italijom. Istovremeno njemački car razmišlja o pripojenju Austrije i prepuštanju ostatka države nezavisnoj Ugarskoj.

Pitanje nasljednika

Godine 1898. car Franjo Josip je izgubio suprugu, caricu Elizabetu, koja je ubijena u atentatu. Sa caricom Elizabetom Franjo Josip je imao tri kćerke, od kojih je najstarija umrla sa dvije godine, i sina. Nakon samoubistva sina, krunskog princa Rudolfa, Franjo Josip je, pošto zbog salskog zakona prijestolonasljednicom nije mogao učiniti kćerku, za svog nasljednika odredio svog bratića Franju Ferdinanda. Ubistvo nadvojvode Franje Ferdinanda kojim počinje Prvi svjetski rat iznenadilo je cijelu državu u ratnom zanosu.

Smrt

Umro je 21. novembra 1916, nadživjevši dva prestolonasljednika. Naslijedio ga je unuk njegovog mlađeg brata, Karlo, posljednji austrijski car.

Prethodi:	Car Austrije Kralj Ugarske, Hrvatske i Češke	Slijedi:
Ferdinand (V)		Karlo (IV)