Andrija Mohorovičić

Andrija Mohorovičić (Volosko (danas dio Opatije)), 23. januar 1857. - Zagreb, 18. decembar 1936), bio je hrvatski naučni radnik na području meteorologije i seizmologije, s kraja 19. i početka 20. vijeka.

Andrija Mohorovičić
Rođenje	(1857-01-23) 23. januar 1857. Volosko, Austro-ugarska
Smrt	18. decembar 1936(1936-12-18) (79 godina) Zagreb, Kraljevina Jugoslavija

Biografija

Rođen je 23. januara 1857. u Voloskom kod Opatije. Tamo je završio osnovnu školu, a gimnaziju u Rijeci. Studij matematike i fizike Filozofskog fakulteta u Pragu upisao je 1875. Nakon završenog studija predavao je najprije na gimnaziji u Zagrebu (1879-1880), zatim na realci u Osijeku, te od 1882. na Nautičkoj školi u Bakru. Na vlastitu molbu 1891. godine premješten je u Realnu gimnaziju u Zagrebu, gdje 1. januara 1892. postaje i upraviteljem tadašnjeg Meteorološkog opservatorija na Griču. Za doktora filozofije promoviran je na zagrebačkom Univerzitetu 1893. na osnovu disertacije O opažanju oblaka, te o dnevnom i godišnjem periodu oblaka u Bakru. Ubrzo se habilitira za privatnog docenta, a 1910. godine postaje naslovnim vanrednim univerzitetskim profesorom, te je od 1893. do 1918. na Mudroslovnom fakultetu u Zagrebu predavao kolegije s područja geofizike i astronomije. Već je 1893. dopisni član, a 1898. pravi član Jugoslavenske akademije nauka i umjetnosti u Zagrebu. Od 1918. do 1922. bio je sekretar njenog Matematičko-prirodoslovnog razreda. Krajem 1921. penzionisan je, a preminuo je u decembru 1936. Sahranjen je na zagrebačkom groblju Mirogoj.

Njemu u čast 1996. asteroid s rednim brojem 8422 dobio je naziv - 8422 Mohorovicic.

Naučni rad

Za početak naučnog rada Andrije Mohorovičića odlučujući je bio rad na Nautičkoj školi u Bakru. Tu prvi put dolazi u neposredni dodir s meteorologijom, koju je predavao učenicima Nautičke škole, a što ga je toliko zaokupilo da je 1887. u Bakru osnovao meteorološku stanicu. Za određivanje kretanja oblaka konstruirao je 1888. godine nefoskop.

Dolaskom na mjesto upravitelja Meteorološkog opservatorija u Zagrebu 1892. usmjeruje svoj rad na tri područja. U prvom naučnom radu objašnjava pojedine meteorološke pojave. Uz to mu je 1901. godine povjereno vođenje čitave meteorološke službe tadašnje Hrvatske i Slavonije, koju kadrovski i instrumentalno podiže na evropski nivo. Napokon, aktivnosti opservatorije postepeno proširuje i na ostala područja geofizike.

Pokazao je zanimanje za naročito upadljive meteorološke pojave kao što su bili tornado kod Novske 1892. godine i "vijor" kod Čazme 1898. godine. Proučavao je klimu grada Zagreba, a u svom posljednjem radu iz područja meteorologije 1901. razmatra snižavanje temperature atmosfere s porastom visine.

Početkom aprila 1893. godine Mohorovičić je uredio mrežu stanica za praćenje nevremena s grmljavinom, a 1899. godine osnovao je u kotaru Jaska stanice za odbranu od tuče. Početkom 1899. izradio je projekt za istraživanje i iskorištavanje bure u području krša, jer kako kaže "... od kolike bi to blagodati bilo za naše pusto primorje".

Početkom 20. vijeka Mohorovičićev naučni interes okreće se isključivo problemima seizmologije. Analizom pokupskog potresa od 8. oktobra 1909. godine, Mohorovičić je posebno unaprijedio spoznaje o mehanizmu rasprostiranja valova bližih potresa kroz Zemlju. Tom prilikom prvi je u svijetu na osnovu valova potresa utvrdio plohu diskontinuiteta brzina, koja dijeli koru od plašta Zemlje i koja je njemu u čast nazvana Mohorovičićev diskontinuitet. Ubrzo nakon Andrije Mohorovičića i drugi naučnici potvrđuju postojanje tog sloja.

Opća odlika Andrije Mohorovičića bila je kritičnost u radu. Volio je spajati opažanja s teorijom, ali nikada nije teoriju pretpostavljao posmatranju. Iz njegovih izvještaja vidljiva je težnja da uradi i više, u čemu ga je sprečavao nedostatak materijalnih sredstava. Njegove misli i ideje bile su vizionarske i došle su do izražaja tek mnogo poslije (djelovanje potresa na zgrade, iskorištavanje energije vjetra, modeli Zemlje, potresi s dubokim žarištem, odbrana od tuče).