Astronomija portal
Odjeljak posvećen astronomiji

Astronomija, koja etimološki znači „zakon zvijezda" (od grč. astronomia = astros+nomos) je nauka koja obuhvata promatranje i objašnjenje događaja koji se dešavaju izvan Zemlje i njene atmosfere. Ona izučava porijeklo, evoluciju, te fizička i hemijska svojstva tijela koja možemo promatrati na nebu (a koja se nalaze izvan Zemlje) kao i procese koji ih obuhvataju.

Astronomija je jedna od onih nauka u kojima amateri igraju ključnu ulogu, posebno u otkrićima i promatranju prolaznih pojava. Astronomiju ne treba miješati s astrologijom, pseudonaukom koja pokušava predvidjeti ljudsku sudbinu na osnovu praćenja putanja nebeskih tijela ^[1]. Iako ove dvije naučne oblasti dijele isto porijeklo, ipak se mnogo razlikuju ^[2].

Naučnici koji se bave astronomijom se zovu astronomi. Astronomi koriste naučni metod dok astrolozi ne koriste.

Gravitacione leće (slika sa Svemirskog teleskopa Hubble).

Grane astronomije

Podjela prema predmetu proučavanja

Astrognozija je grana astronomije koja se bavi vještinom prepoznavanja sazviježđa i nebeskih objekata na nebu.
Astrohemija proučava hemijske supstance koje su pronađene u Svemiru, obično u molekularnim gasovitim oblacima, njihovu formaciju, interakciju i destrukciju
Astrobiologija proučava postanak i evoluciju bioloških sistema u Svemiru
Astrometrija proučava putanje nebeskih tijela u Svemiru i njihove promjene, te definiše koordinatni sistem i kinematiku nebeskih tijela
Astrofizika se bavi fizikom Svemira, uključujući i fizička svojstva nebeskih tijela i njihovih sistema (svjetloća, gustoća, temperatura i hemijski sastav)
Kosmologija proučava Svemir kao cjelinu i njegovu evoluciju
Galaktička astronomija proučava strukturu i komponente galaksija
Ekstragalaktička astronomija proučava nebeska tijela (uglavnom galaktike) van Mliječnog puta
Galaktička formacija i evolucija proučava stvaranje i postepeni razvoj galaksija
Planetarne nauke proučavaju planete Sunčevog sistema
Stelarna astronomija proučava zvijezde
Stelarna evolucija proučava evoluciju zvijezda od njihovog nastanka pa sve do kraja, kao i zvjezdane ostatke
Stelarna formacija proučava uvjete i procese koji dovode do stvaranja zvijezda u unutrašnjosti plinovitih oblaka, kao i procese nastanka njih samih
Arheoastronomija je interdisciplinarna nauka koja povezuje astronomiju i arheologiju i koristi historijske zabilješke nastale prije postanka moderne astronomske nauke radi proučavanja prošlih astronomskih događaja

Podjela prema elektromagnetskom spektru

Veliki sateliti koji služe za proučavanje neba

Optička astronomija opisuje tehnike koje se upotrebljavaju za otkrivanje i analizu svjetlosti u i neznatno u blizini talasnih duzina koje se mogu uočiti golim okom (oko 400-800 nm).
Infracrvena astronomija se bavi otkrivanjem infracrvenog zračenja (talasnih dužina većih od talasnih dužina crvene svjetlosti).
Radioastronomija u potpunosti koristi instrumente za otkrivanje talasnih dužina svjetlosti od milimetarskog do centimetarskog reda veličine.Ovi prijemnici su slični onima koji se koriste u radio-televizijskim prijenosima.
Visokoenergetska astronomija proučava nebeska tijela i njihove sisteme koji odašilju elektromagnetsko zračenje vrlo velikih energetskih talasnih dužina.

Optička i radioastronomija se praktikuju u prizemljenim opservatorijama,jer je atmosfera prozirna pri ovim talasnim dužinama.Vodena para teško apsorbuje infracrvenu svjetlost,pa se opservatorije za astronomiju infracrvenog zračenja lociraju na visokim i suhim mjestima, te u Svemiru.

Atmosfera je neprozirna pri talasnim dužinama koje koriste rendgenska astronomija, astronomija gama-zračenja, ultraljubičasta astronomija i astronomija dalekog infracrvenog zračenja, pa se opservacije mogu izvoditi samo iz balona ili svemirskih opservatorija.

Historija razvoja astronomije

Astronomija je vjerovatno jedna od najstarijih prirodnih nauka čiji počeci sežu u daleku prošlost. Rana astronomija se zasnivala na posmatranju i predviđanju kretanja vidljivih nebeskih tijela, naročito planeta i zvijezda.

Drevne kulture su nebeska tijela poistovjećivali sa božanstvima i duhovima, dovodeći u vezu ova tijela i njihove putanje sa fenomenima poput kiše, sušnih sezona, plime i oseke. Postoji općeprihvaćeno mišljenje da su prvi "profesionalni" astronomi bili svećenici i da je njihovo poimanje nebesa smatrano "božanskim".

Svjetski kalendari su uređivani prema kretanju Sunca i Mjeseca (na osnovu mjerenja dužine dana,mjeseca i godine), i bili su od važnosti poljoprivrednim društvima koja su vodila računa o tačnom vremenu žetve i sjetve. Današnji savremeni kalendar temelji se na starorimskom kalendaru prema kojem se godina dijelila na dvanaest mjeseci koji su imali ili po trideset ili po trideset i jedan dan. Razni su rimski carevi naknadno vršili izmjene na kalendarima, a Gaj Julije Cezar je potaknuo reformu kalendara i uveo prijestupnu godinu.

Grčki astronomi dali su veliki doprinos razvoju astronomije, ali se napredak u Evropi gotovo zaustavio u srednjem vijeku, dok je u islamskom svijetu astronomija doživjela renesansu i veliki napredak. Arapski astronomi bili su veoma napredni i njihova djela su vjerovatno kasnije preuzeli kršćanski učenjaci^{[potreban citat]}. I dan danas većina najsjajnijih zvijezda nosi arapska imena ili korijen iz tih imena. Djela Nikole Kopernika predlagala su heliocentrični sistem (iako je bio ranije otkriven od strane islamskih učenjaka^{[potreban citat]}). Njegovo djelo su zaštitili, proširili i prepravili po svom ukusu Galileo Galilei i Johannes Kepler. Posljednji od njih dvojice je predvidio sistem koji tačno u detalje opisuje kretanja planeta oko Sunca kao središta. Međutim on nije razumio osnove zakona o kojima je pisao, te je to prepušteno Newtonovom pronalasku nebeske dinamike i njegovom zakonu gravitacije, koji predstavlja konačno objašnjenje kretanja planeta.

Astrofizika je postala moguća kada se shvatilo da elementi koji sačinjavaju druga nebeska tijela sačinjavaju i Zemlju, i da za njih vrijede isti fizički zakoni. Zvijezde su otkrivene mnogo kasnije kao daleki objekti, i s pojavom spektroskopije dokazano je da su vrlo slične našem Suncu, ali s različitim rangom temperatura, masa i veličina. Postojanje naše galaktike, Mliječnoga puta, kao zasebne grupe zvijezda je međutim tek dokazano o XX vijeku, zajedno s postojanjem „vanjskih galaksija", i ubrzo kasnije sa širenjem Svemira uočenom pri udaljavanju većine galaktika od nas.

Kosmologija, disciplina koja je usko povezana sa astronomijom, ostvarila je veliki napredak tokom XX vijeka, s modelom vrućeg velikog praska teško podržanim astronomskim i fizičkim dokazima, kao što su kosmičko pozadinsko mikrovalno zračenje, Hubbleov zakon i kosmološko mnoštvo elemenata.

Astronomska pomagala

Galileov teleskop, replika

Također pogledajte

Reference

^ Losev A., (2012), 'Astronomy' or 'astrology': a brief history of an apparent confusion, Journal of Astronomical History and Heritage, Vol. 15, No. 1, p. 42-46 .
^ Unsöld, Albrecht; Baschek, Bodo (2001). The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics. Translated by Brewer, W.D. Berlin, New York: Springer. ISBN 3-540-67877-8.

Vanjski linkovi

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Astronomija

Organizacije

Ostali linkovi

Probert Encyclopaedia Online
Planetary Fact Sheets
The Electronic Sky
Science-Park
The Constellations and their Stars Arhivirano 28. 2. 2009. na Wayback Machine
Kur'an i nauka od Mustafe Mlive, dipl.ing.
Enciklopedija MSN Encarta – članak o astronomiji
Encyclopaedia Britannica – članak o astronomiji^{[mrtav link]}
Zlatno doba nauke: Astronomija, Al Jazeera Balkans – zvanični kanal na YouTubeu

[1] Losev A., (2012), 'Astronomy' or 'astrology': a brief history of an apparent confusion, Journal of Astronomical History and Heritage, Vol. 15, No. 1, p. 42-46 .

[new_cosmos-2] Unsöld, Albrecht; Baschek, Bodo (2001). The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics. Translated by Brewer, W.D. Berlin, New York: Springer. ISBN 3-540-67877-8.

[1]

[2]