Štrosmajerova ulica u Sarajevu
Štrosmajerova ulica u Sarajevu nalazi se u općini Stari Grad, na teritoriji grada Sarajeva, Bosna i Hercegovina. Ulica je danas pješačka zona i smatra se jednom od najljepših sarajevskih ulica. Štrosmajerova ulica vodi pravcem jug – sjever, zapadno u odnosu na historijsko gradsko područje Sarajevske čaršije, od ulice Zelenih beretki, do spoja ulice Ferhadija i Trga fra Grge Martića ispred Katedrale Srca Isusova. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na 28. sjednici održanoj 17. aprila 2019. godine, donijela je odluka da se ulica proglasi za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Amir Pašić (predsjedavajući), Goran Milojević i Radoje Vidović.[1]
Historija
urediUlicu je izgradila austrougarska uprava u godinama poslije 1878. godine. Prvo ime te ulice bilo je Rudolfova, u čast prijestolonasljednika Rudolfa Franza Karla Josipa, sina cara Franje Josipa I. Izgrađena je kao moderna ulica u novom dijelu grada u kojem dominira historicistička arhitektura.[2]
Od 10. januara 1919. god, nakon što je Kraljevina Jugoslavija preuzela vlast, ulica nosi ime Štrosmajerova, po Josipu Juraju Štrosmajeru (Osijek, 1815 - Đakovo, 1905), bosansko-đakovačkom i srijemskom biskupu. Poznat je kao teolog, kulturni radnik, pisac i političar sa idejama jugoslavenstva, čiji se stavovi danas različito vrijednuju.[3]
Štrosmajerova ulica predstavljala je prvu asfaltiranu ulicu u Sarajevu. U njoj se odvijao saobraćaj do kraja 70-ih godina XX stoljeća, nakon čega je pretvorena u šetalište.
Tokom 2019. god. obavljena je rekonstrukcija Štrosmajerove ulice po projektu koji je finansirala Općina Stari Grad Sarajevo i Direkcija za puteve Kantona Sarajevo, a njegova vrijednost je 550.000 konvertibilnih maraka. Ukupna površina saniranog prostora je 1.100 metara kvardratnih gdje je ugrađena i dekorativna rasvjeta u ploče.
Arhitektura
urediU pogledu urbanističkog rješenja Štrosmajerova ulica sa Trgom fra Grge Martića predstavlja cjelinu u urbanističkoj matrici i predstavlja posve novi koncept u odnosu na zatečenu sliku grada. Sa južne strane, iz pravca rijeke Miljacke, nadovezuje se na trg Fra Grge Martića, a njen vizuelni vrhunac je pogled na Katedralu Srca Isusova. Svojim gabaritom, umjerenošću u ornamentu fasada, pravilnom formom pripadajući objekti su omogućili da je katedrala jasno akcentirana.[4]
Karlo Paržik projektirao je zgradu Penzionog fonda u periodu 1886–1887. na Trgu fra Grge Martića. Uzimajući u obzir stilske karakteristike tog objekta pretpostavlja se da je Karl Paržik projektant svih stambeno-poslovnih objekata u produžetku na zapadnoj strani Štrosmajerove ulice, od ugla sa ulicom Ferhadija do zgrade Mitropolije na južnom kraju na uglu sa Ulicom branilaca grada, koju je Rudolf Tenies projektovao 1888/1889. godine u neobizantijskom stilu. Svi objekti na zapadnoj strani Štrosmajerove su izvedeni za tršćanskog trgovca Vitu Saloma.[1]
Na istočnoj strani je izvedena stambeno-poslovna zgrada na uglu Trga fra Grge Martića i Ferhadije. Objekat je projektirao 1894. godine Josip Vancaš u neobaroknom stilu, za vlasnika – firmu Mihaila Babića. Taj objekat je izveden na mjestu starog pozorišta u Sarajevu. U sklopu istočnog niza ulice na broju 8 izgrađen je 1897/1898. godine prvi objekat u duhu secesije u Bosni i Hercegovini – zgrada Ješue i Mojce Salom.
U periodu nakon II svjetskog rata, 1953. godine Živorad Janković projektirao je na ukrštanju Štrosmajerove i Ulice Branilaca Grada stambeno-poslovnu zgradu, ranije poznatu kao "Bosnafolklor".
Literatura
uredi- Ibrahim Krzović - Arhitektura secesije u Bosni i Hercegovini, Kulturno naslijeđe, Sarajevo
- Nedžad Kurto - Sarajevo 1492-1992, Oko, Sarajevo.
- Jela Božić, -Arhitekt Josip pl. Vancaš, Značaj i doprinos arhitekturi Sarajeva u periodu austrougarske uprave, doktorska disertacija, Sarajevo, 1989.
Reference
uredi- ^ a b "Štrosmajerova ulica u centru Sarajeva proglašena nacionalnim spomenikom" (PDF). Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 9. 2. 2021.[mrtav link]
- ^ "Pravoslavna Mitropolija u Sarajevu". Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 9. 2. 2021.[mrtav link]
- ^ "Štrosmajerova ulica -. Destinacija Sarajevo". sarajevo.travel. Pristupljeno 9. 2. 2021.
- ^ "Amir Pašić: Arhitektura Bosne i Hercegovine, Austrougarski period (1878-1918)" (PDF). Univerzitet u Sarajevu Filozofski fakultet Odsjek za historiju, Sarajevo. 2014. Pristupljeno 10. 9. 2017.
