Čaršijska džamija u Prijedoru

Čaršijska džamija nalazi se u u mahali Čaršija u centru grada u Prijedoru, Bosna i Hercegovina. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 8. marta 2003. godine je donijela odluku da se džamija i groblje uz džamiju proglase za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine. Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović (predsjedavajući), Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Čaršijska džamija u Prijedoru
Osnovne informacije
Lokacija	Prijedor
Država	Bosna i Hercegovina
Oznaka baštine	Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Arhitektonski opis
Dovršeno	nepoznato
Specifikacije
Dužina	16,73 m
Širina	11,25 m
Munare	1
Visina munare	20
Materijali	Kamen

Historija

Grad Prijedor je osnovan u vrijeme Bečkog rata (1683-1699), a nastao je doseljavanjem muslimanskog stanovništva iz Like u Hrvatskoj. Jezgro grada je bilo izgrađeno na jednom ostrvu kojeg su opasavale rijeka Sana i Jendek (Berek-Žabljak). Na ostrvcetu je, za vrijeme vladavine sultana Mahmuda I (1730-1754), sagrađena tvrđava. Oko nje se formiralo podgrađe Pridor, iz dva dijela: Turska varoš i Srpska varoš. Pridor je vremenom postao Prijedor sa mahalama Grad, Zagrad, Ograde, Čaršija, Majkovaca, Urije i Puharska.

Ne zna se kada je džamija podignuta. Na hronogramu iznad ulaznih vrata pominju se 1840. i 1904. godina kao godine u kojima je džamija obnavljana. Najstariji sačuvani nišan datuje iz 1832. godine.

Čarsijska džamija zapaljena je 30. maja 1992. godine, potom je srušena, a materijal je odvezen na različita mjesta izvan grada, a na njenom mjestu napravljen je park.

Ponovo je izgrađena 2008. godine u prvobitnom obliku i položaju. Obnova je trajala 4-5 godina sredstvima prijedorčana, i Rijaseta Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini.

Opis

Džamija je jednoprostorna, vanjskih gabaritnih dimenzija 11,25 x 16,73 m, ima je dva pojasa prozorskih otvora. Zidana je od kamena. Srednji dio ulazne fasade je istaknut plitkim rizalitom, a u nivou etaže mahvila izveden je dekorativni vijenac u vidu niza lukova koji svojom plastikom odstupaju od pozadine. Način na koji je naglašena ulazna partija, kao i prisustvo potkovičastih lukova na prozorima, ukazuju da je fasada, a i sam objekat, doživio određene transformacije i izmjene u austrougarskom periodu. Ulazni portal vrata zasveden je polukružnim lukom.

Ukupna visina munare je 20 metara (mjerena od nivoa drvene plafonske konstrukcije do alema munare). Munara, u osnovi jednakostraničnog četrnaestougaonika, je širine 1,60 m u dnu, na galeriji širine 1,30 m, a pri vrhu, ispod kupe je široka 1,10 m. Srednji drveni jarbol je postavljen u osovini prednjeg desnog drvenog stuba koji nosi mahfil. Munara je izvedena od 14 drvenih rubnih stubova koji su zakošeni sa spoljne strane, a poprečni presjek ovih drvenih stubova se postepeno sužavao idući od baze munare prema njenom vrhu.

U enterijeru se nalazi mihrab, member, ćurs i mahfil.

Mahvil se oslanja na dva reda drvenih stubova sa sedlima, a ispod dubokog mahfila, na koti centralnog prostora, nisu izvedene sofe sa ogradom, jer se željelo da ostvari jedinstvo unutarnjeg prostora. Sa mahfila se drvenim merdevinama penjalo na munaru. Mihrab, gabaritnih dimenzija 100x270 cm, je izveden u formi niše, eleptičnog udubljenja, nadsvedene prelomljenim lukom, a ukrašena sa dva horizontalna pojasa trouglastih ukrasa postavljenih u podnožju prelomljenog luka.