Voz velike brzine

Voz velikih brzina je podskup specijaliziranih željezničkih vozila, koji se kreću po namjenski izgrađenim željezničkim prugama, brzinama znatno višim u odnosu na tradicionalni željeznički saobraćaj. Iako ne postoji jedinstveni standard koji se primjenjuje širom svijeta, svi vozovi na novim linijama koji prelaze 250 km/sat odnosno na postojećim linijama sa brzinama iznad 200 km/sat se smatraju vozovima velikih brzina. Prvi takav sistem uveden je u upotrebu u Japanu 1964. godine i bio je poznat kao voz metak.

Brzine

Modifikovani voz velike brzine, koji je srušio rekord za šinska vozila

Voz velikih brzina obično vozi preko minimalno 200 km/h u redovnom linijskom saobraćaju na posebno građenoj pruzi prilagođenoj velikim brzinama. Često je to vrlo sofisticiran i kompjuterski nadziran motorni voz. Ovaj voz, zbog brzine koje postiže, nije pogodan za kratke relacije, nego na dugima značajno smanjuje brzinu putovanja i izravna je konkurencija avionskom saobraćaju. U novije vrijeme, redovne postignute brzine na novosagrađenim željezničkim pravcima velikih brzina u svijetu iznose čak i iznad 300 km/h. Svjetski rekord je postigao specijalno modificirani francuski TGV V150 (Velocity 150, 150 m/s), koji je uspio voziti brže od 500 km/h.

Postoji tendencija uvođenja novog imena "very high speed" (vrlo visoke brzine) za vozove, koji mogu postići brzine od minimalno 300 km/h i iznad.

Pogon

Vozovi velikih brzina su obično pogonjeni električnom vučom, rijetko kada na diesel pogon. Vozovi , koji imaju električnu vuču, mogu imati podršku za više sistema napanja (višesistemski vozovi) i mogu imati podršku za više sistema signala za mahle i za velike brzine, ukoliko putuju kroz više zemalja.

Visoki sigurnosni standardi

Glavni članak: signalni sistemi

Moraju poštivati vrlo stroge sigurnosne standarde. Pruge kojima saobraćaju su većim djelom specijalizirane sa signalima, koji obično direktno javljaju strojovođi stanje u kabinu. Neki imaju čak toliko razvijen sistem upravljanja, da ustvari kkompjuter upravlja i samo automatski određuje brzinu, a strojovođa samo nadzire ispravan rad sistema. Ovi vozovi mogu saobraćati i na klasičnim prugama, ali onda moraju poštovati ograničenja brzine i klasičnu signalizaciju.

Vozovi velikih brzina u BiH

Bosna i Hercegovina trenutno nema niti jednu prugu sposobnu podnijeti brzinu od 200 km/h u redovnom saobraćaju.

Vozovi velikih brzina

U svijetu postoji nekoliko sistema vozova velikih brzina. Zemlje predvodnice, koje imaju ove sisteme su:

Shinaksen - Japanski voz velike brzine

Intercity Expres - Njemački voz velike brzine

Talgo 250 - Španski voz velike brzine

Velika Britanija - Pendolino na diesel pogon

KTX-Sancheon - Južna Koreja voz velike brzine

• Francuska (TGV sistem)
• Japan (Shinkansen sistem)
• Turska (YHT)
• Njemačka (ICE ekspresni vozovi)
• Španija (AVE sistem)
• Južna Koreja (KTX sistem)
• Velika Britanija (HST)
• SAD (Acela)

Značajne su i:

• Italija (Pendolino)
• Švicarska (Cisalpino)

Voz ispod kanala

Eurostar - voz velike brzine, koji saobraća u dvije države

Eurostar je vrsta TGV voza, koja putuje ispod Engleskog kanala i spaja Francusku i Veliku Britaniju. Njegova posebnost je, jer ima dva sistema napajanja (zračni vod i treća šinja), zbog različitih sistema električnog napajanja u te dvije zemlje. Također, građen je simetrično. U slučaju požara ili druge nužde, moguće ga je rastaviti u dvije potpuno identične polovine koja je svaka sposobna samostalno voziti.

Ostale vrste

Thalys - TGV kroz nekoliko zemalja

Zemlje koje planiraju veću izgradnju mreže željeznice velikih brzina ili proširenje

• Japan
• Kina
• ostale Azijske zemlje sa potencijalno velikim relacijama i velikim brojem putnika

Unificirani signalni sistem

U početku su sve zemlje, koje su originalno izučavale efekte velikih brzina na željeznici (Japan, Francuska i Njemačka (Kasnije im se pridružila Španija, Velika Britanija i Italija)) stvorile svoje nacionalne signalne sisteme. Ovi sistemi su nekompatibilni. Stoga je odlučeno, kako će se s vremenom uvoditi unificirani Evropski sistem signalizacije. Nakon niza pregovora, stvoren je standard ETCS (European Train Control System). Također, kako bi se poboljšala sigurnost na željeznici, dogovoren je i standard Global System for Mobile Communications - Railway(GSM-R), koji je baziran na sistemu GSM.