Tokata

Tokata (it. toccata – „biti dirnut“) je oblik klasične muzike za instrumente s tipkama koja naglašava vještinu svirača. Manji broj tokata je za više instrumenata, kao u početku opere Orfeo Claudija Monteverdija.

Ovaj oblik se najprije pojavio u renesansi. Nastao je u sjevernoj Italiji. Brojna izdanja muzike kasnog 16. vijeka sadrže tokate kompozitora kao što su Girolamo Frescobaldi, Adriano Banchieri, Claudio Merulo, Andrea Gabrieli, Giovanni Gabrieli, Luzzasco Luzzaschi i drugi. Ovo su kompozicije u kojima jedna ruka svira virtuozno sa brilijantim prelazima protiv druge ruke koja svira akordsku pratnju. Među kompozitorima koji su radili u Veneciji za vrijeme nastanka tokate je bio mladi Hans Leo Hassler koji je donio taj oblik u Njemačku. Tokata je u Njemačkoj doživjela svoj najveći razvoj.

Tokata u vrijeme baroka je počela sa Girolamom Frescobaldijem. Postaje virtuoznija, intenzivnija i produžava se u odnosu na renesansnu verziju. Dostiže svoj vrhunac ekstravagantnosti slično arhitekturi tog vremena. Često sadrži jako brze dijelove i arpeggia koji se izmjenjuju sa akordima i dijelovima slični fugama. Često nema regularni tempo, a skoro uvijek ima improvizacijski osjećaj.

Drugi barokni kompozitori prije Bacha su bili Michelangelo Rossi, Johann Jacob Froberger, Jan Pietarszoon Sweelinck, Alessandro Scarlatti, Dietrich Buxtehude.

Bachove tokate su među najpoznatijima u ovom muzičkom obliku. Njegove tokate za orgulje su brilijantna improvizacijska djela i često slijede nezavisne fuge. U ovakvim slučajevima tokata služi kao preludiji. Njegove tokate za čembalo su višedijelne i sadrže fugalne strukture.

Nakon baroka tokate su manje česte, ali ima nekoliko dobrih primjera: Robert Browning, Robert Schumann, Kaikhosru Shapurji Sorabiji i Sergej Prokofjev su napisali tokate za solo klavir, to su također uradili i Maurice Ravel kao dio iz njegovog muzičkog djela Le Tombeau de Couperin i Claude Debussy u svojoj suiti Pour le Piano. Tokata je bila od velikog značaja u francuskim školama sviranja orgulja tokom perioda romantizma.