Sokol (Štitari)

Tvrđava Sokol nalazi se na razmeđi Riječke i Lješanske nahije kod sela Štitara pokojem se dodatno prepoznaje, a preciznije između naselja Kosijera, Đinovića i Štitara, a u makroregiji između Cetinja (11 km sjeveroistočno od Cetinja) i Danilovgrada u Crnoj Gori. Pripadala je Zeti, rodu Balšići, a bila je jedno vrijeme i u posjedu roda Kosače. Sokol je smješten na manjem uzvišenju koje je i prije srednjega vijeka bilo urbanistički aktivno. Ostaci keramike na padinama brežuljka ukazuju na raniju ilirsku gradinu. I upotreba većih kamenih blokova ukazuje na tzv. kiklopsku tehniku starih ilirskih gradova. Nepravilnog je oblika i prilagođeno je terenu. Ima osmatračnicu (citadelu), bedeme, cisternu i prateće stambene građevine, među kojima i manju crkvicu. Kapija je bila na jugozapadnoj strani.

Soko se spominje u povelji Alfonsa Aragonskog iz 1444. za Stjepana Vukčića Kosaču (Socho castello et contato). Tvrđave Soko i Medun su prolazno vlasništvo Stjepana Vukčića Kosače. Stjepan Vukčić je iskoristio slabu poziciju despota Đurđa Brankovića i prisvojio ih. Na njih je polagao pravo jer je bio oženjen Jelenom iz roda Balšići. Ni Đurađ Branković se kasnije nije duže održao u Sokolu. Prisvojio ga je Stefanica Crnojević uz pomoć Mlečana. Stefanica je dograđivao tvrđavu. Tvrđava Soko kod Štitara je zapuštena u osmansko doba u 17. vijeku. Usmena predaja vezuje postanak ove tvrđave za Ivana Crnojevića, sina Stefanice Crnojevića i naziva ga Ivanov Grad (Ivan-begov Grad).

Literatura

• Pavle Mijović – Mirko Kovačević, Градови и утврђења у Црној Гори, Археолошки институт Београд – Музеј Улцињ, Посебна издања 13, Београд - Улцињ 1975.
• Mihailo Dinić, Земље херцега Светога Саве, Глас Српске академије наука и уметности 182, Београд 1940.
• Čedomir Marković, Graditeljska baština Crnojevića, Matica crnogorska, Cetinje-Podgorica 2010, 587-612, [1]
• Vlado Duletić – Zaboravljeni Soko grad, [2]
• Grad u kršu čija blizina budi osjećaj "elektrine", [3], 7.9. 2014.