Prelazni metal

Prelazni elementi (ili prelazni metali) su hemijski elementi koji se nalaze u periodnom sistemu elemenata između II i III glavne grupe prema staroj nomenklaturi. Po IUPAC- u prelazni metali su elementi od 3. do 12. grupe.

Osobine

Kod prelaznih elemenata (ili prelaznih metala) dolazi do popunjavanja d-orbitala, pa se nazivaju još i elementi d-bloka. Svi prelazni elementi imaju u posljednjem energetskom nivou po dva elektrona (ns²), iako postoji nekoliko izuzetaka. Elektroni iz (n-1)d-orbitala, odnosno unutrašnjih energetskih nivoa ne utiču toliko na hemijske osobine, pa nema izrazite razlike između grupa prelaznih elemenata, kao što je to slučaj kod glavnih grupa. Najkarakterističnija osobina prelaznih elemenata je da su svi metali. Javljaju se u različitim oksidacijskim stanjima.

Oksidacijska stanja prelaznih elemenata (puni krug predstavlja najčešće oksidacijsko stanje, a prazni manje stabilno (energetski nepovoljno) oksidacijsko stanje

Većina spojeva prelaznih elemenata su obojeni. S lijeva na desno u jednoj periodi se primijećuje progresivan rast maksimalnog oksidacijskog stanja, npr. od skandijuma (+3) do mangana (+7). Kod mangana su d orbitale popunjene sa pet nesparenih elektrona, pa kod elemenata, koji se nastavljaju iza njega u periodi (željezo, kobalt...) dolazi do sparivanja tih elektrona. Time se smanjuje maksimalno oksidacijsko stanje. Elementi koji se nalaze ispod željeza imaju d- i s- elektrone znatno udaljenije od jezgre, pa se mogu lakše angažovati u hemijskoj vezi. Npr. osmijum može stvarati spojeve sa oksidacijskim brojem (+8).

Sposobnost građenja kompleksa

Sposobnost građenja kompleksa iona prelaznih elemenata se objašnjava postojanjem slobodnih orbitala (s,p,d), i mogućnošću različitog načina njihove hibridizacije. U vodenim rastvorima je voda najčešći ligand u kompleksima prelaznih elemenata, pa oni postoje kao akvokompleksi, npr. [Zn(H₂O)₆]²⁺.

Također pogledajte

• Elementi f-bloka
• Slabi metali