Poddonjevilična žlijezda
Parne submandibulske žlijezde ili poddonjevilične žlijezde (povijesno poznate kao submaksilske žlijezde) su glavne pljuvačne žlijezde koje se nalaze ispod unog dna. Svaka od njih teži oko 15 grama i doprinosi oko 60-67% nestimuliranog lučenja pljuvačke; na stimulaciju njihov doprinos se smanjuje proporcionalno kako se parotidna sekrecija povećava na 50%.[1] The average length of the normal human submandibular salivary gland is approximately 27mm, while the average width is approximately 14.3mm.[2]
| Submandibulska žlijezda | |
|---|---|
 | |
 | |
| Detalji | |
| Latinski | Glandula submandibularis |
| Prekurzor | Ektoderm |
| Žljezdane grane arterije za lice | |
| Podvilična ganglija | |
| Identifikatori | |
| TA | A05.1.02.011 |
| FMA | 55093 |
| Anatomska terminologija | |
Struktura uredi
Ležeći iznad diželudačnih mišića, svaka submandibulska žlijezda je podijeljena na površinske i duboke režnjeve, koji su odvojeni milohioidnim mišićem:[3]
- Površinski režanj čini veći dio žlijezde, a ispod njega prolazi milohioidni mišić
- Duboki režanj je manji dio,
Sekret se isporučuje u submandibulski kanal na dubokom dijelu nakon čega se zakači oko zadnje ivice milohioidnog mišića i nastavlja na gornju površinu bočno. Izvodne kanale zatim prelazi jezični nerv i na kraju se odvode u podjezične karunkele – male izbočine na obje strane jezičnog frenuluma zajedno s velikim podjezičnim kanalom] . Žlijezda se može bilateralno palpirati (opipati) ispod i iznad u odnosu na tijelo mandibule, pomičući se prema unutra od donje granice mandibule blizu njenog ugla sa glavom nagnutom naprijed.[4]
Mikroanatomija uredi
Režnjevi sadrže manje režnjiće, koji sadrže adenomere, sekretorne jedinice žlijezde. Svaki adenomer sadrži jedan ili više acinusa ili alveola, koje su male grupe ćelija koje luče svoje proizvode u kanal. Acinusi svakog adenomera sastoje se od seroznih ili mukoznih ćelija, pri čemu dominiraju serozne adenomere. Neke mukozne adenomere mogu takođe biti prekriveni seroznim demilunom, slojem seroznih ćelija koje luče lizozim, nalik polumesecu.
Kao i druge egzokrine žlijezde, submandibulske žlijezde mogu se klasificirati prema mikroskopskoj anatomiji njenih sekretornih ćelija i načinu na koji su raspoređene. Budući da su žlijezde razgranate i jer tubule koji formiraju grane sadrže sekretorne ćelije, submandibulske žlijezde klasificiraju se kao razgranate tubuloacinarne žlijezde. Nadalje, budući da su sekretorne ćelije i seroznog i mukoznog tipa, submandibulska žlijezda je mješovita žlijezda, i iako je kod većine seroznih ćelija eksudat uglavnom sluzav. Ima dugačke prugaste i kratke interkalarne kanale.[5]
Sekrecijske acinarne ćelije submandibulske žlijezde imaju različite funkcije. Mukozne ćelije su najaktivnije i stoga je glavni proizvod poddonjeviličnih žlijezda pljuvačka koja je mukoidne prirode. Sluzne ćelije luče mucin koji pomaže u podmazivanju bolusa (zalogaja) hrane dok putuje kroz jednjak. Osim toga, serozne ćelije proizvode pljuvačnu amilazu, koja pomaže u razgradnji škroba u ustima. Visoko aktivni acinusi submandibulske žlijezde čine većinu volumena pljuvačke. Ostatak čine proizvodi parotidne i podjezične žlijezde.
Snabdevanje krvlju uredi
Žlijezda se opskrbljuje krvlju iz arterija lica i jezika.[6] Žlijezda se opskrbljuje podjezičnim i subdobjeviličnim arterijama, a drenira je zajedničkim venama lica i jezika.
Limfna drenaža uredi
Limfni sudovi iz submandibulske žlijezde prvo dreniraju u submandibulske limfne čvorove, a zatim u jugulodiželučane limfne čvorove.
Inervacija uredi
Njihovo izlučivanje, kao i izlučivanje drugih pljuvačnih žlijezda, reguliše "direktno" parasimpatički nervni sistem i "indirektno" simpatički nervni sistem.
- Parasimpatičku inervaciju submandibulskih žlijezda obezbeđuje gornje pljuvačno jezgro preko chorda tympani, ogranka facijalnog nerva, koji postaje djo trigeminusnog nerva jezičnog nerva prije sinapse na submandibulsku gangliju. Povećana parasimpasna aktivnost pospješuje lučenje pljuvačke.[7]
- Simpatički nervni sistem regulira submandibulske sekrecije putem vazokonstrikcija arterija koje ga opskrbljuju. Povećana aktivnost simpatikusa smanjuje protok krvi u žlijezdama, čime se smanjuje volumen tekućine u sekretu pljuvačke, stvarajući pljuvačku bogatu sluznim enzimima. Ipak, direktna stimulacija simpatičkih nerava će uzrokovati povećanje enzimske sekrecije pljuvačke. Sve u svemu, volumen se smanjuje, ali se izlučivanje povećava parasimpatičkom i simpatičkom inervacijom.[8][9]
Razvoj uredi
Submandibulske pljuvačne žlijezde razvijaju se kasnije od parotidnih žlijezda i pojavljuju se kasno u šestoj sedmici preneonatusnog razvoja. Razvijaju se bilateralno iz epitelnih pupoljaka u sulkusu koji okružuje podjezične nabore na dnu primitivnih usta. Čvrste vrpce granaju se od pupoljaka i rastu pozadi, bočno od jezika u razvoju. Vrpce submandibulske žlijezde se kasnije granaju dalje, a zatim se kanaliziraju i formiraju kanalni dio. Acinusi submandibulske žlijezde razvijaju se od zaobljenog kraja pupčanih vrpci u 12. sedmici, a sekretorna aktivnost preko submandibulskog kanala počinje u 16. sedmici. Rast submandibulske žlijezde nastavlja se nakon rođenja, stvaranjem više acinusa. Lateralno na obje strane jezika razvija se linearni žlijeb koji se zatvara i formira submandibularni kanal.[5]
Funkcija uredi
Submandibularna žlijezda oslobađa mnoštvo faktora koji regulišu sistemske upalne odgovore i moduliraju sistemske imunoske i upalne reakcije. Rani rad na identifikaciji faktora koji su imali ulogu u osi vratne veze simpatičke stablo-submandibulska žlijezda (CST-SMG) doveo je do otkrića sedam aminokiselinskih peptida, zvanih peptidne submandibulske žlijezde-T. Pokazalo se da SGP-T ima biološku aktivnost i termoregulacijska svojstva, povezana s izloženošću endotoksinu.[10] SGP-T, izolat submandibulske žlijezde, pokazao je svoja imunoregulacijska svojstva i potencijalnu ulogu u modulaciji CST-SMG ose, a kasnije se pokazalo da ima važnu ulogu u kontroli upala.
Klinički značaj uredi
Submandibulska žlijezda ima 80% svih kamenca pljuvačnih kanala (kamenca pljuvačke ili sijalolita), vjerovatno zbog različite prirode pljuvačke koju proizvodi i krivudavog putovanja submandibulskog kanala do njegovog kanalnog otvora za znatno dugo rastojanje prema gore.[11] Submandibulska žlijezda je jedna od tri glavne žlijezde koje ustima opskrbljuju pljuvačku. Dva preostala tipa pljuvačnih žlezda su parotidna i podjezična žlijezda.[12]
Dodatne slike uredi
-
Unutrašnja površina mandible, bočno -
Distribucija maksilskog i mandibulskog živca i submaksilska ganglija -
-
Upaljena submandibuska žlijezda na ultrazvučnom snimku
Slike disekcije uredi
-
Submandibular gland -
Submandibularna žlijezda -
Bočni pogled podmandibularne žlezde -
Submandibulska žlijezda -
Submandibularna žlijezda – pogled zdesna -
Submandibularna žlijezda – pogled sprijeda -
Submandibulska žlijezda -
Mišići, arterije i nervi vrata. Disekcija novorođenčeta -
Mišići, arterije i nervi vrata. Disekcija novorođenčeta -
Mišići, nervi i arterije vrata. Duboka disekcija. Pogled s prednje strane -
Submandibulska žlijezda
Također pogledajte uredi
Reference uredi
- ^ Textbook And Color Atlas Of Salivary Gland Pathology Diagnosis And Management, Eric R. Carlson and Robert A. Ord, Wiley-Blackwell, 2008, page 3
- ^ Asai, S.; Okami, K.; Nakamura, N.; Shiraishi, S.; Yamashita, T.; Anar, D.; Matsushita, H.; Miyachi, H. (2012). "Sonographic appearance of the submandibular glands in patients with immunoglobulin G4-related disease". Journal of Ultrasound in Medicine. 31 (3): 489–493. doi:10.7863/jum.2012.31.3.489. PMID 22368140. S2CID 35940244.
- ^ Human Anatomy, Jacobs, Elsevier, 2008, page 196
- ^ Illustrated Anatomy of the Head and Neck, Fehrenbach and Herring, Elsevier, 2012, p. 155
- ^ a b Illustrated Dental Embryology, Histology, and Anatomy, Bath-Balogh and Fehrenbach, Elsevier, 2011, page 135
- ^ Ten Cate's Oral Histology, Nanci, Elsevier, 2013, page 255
- ^ Moore, Keith; et al. (2010). Clinically Oriented Anatomy, 5th Edition. Lippincott Williams and Wilkins. ISBN 978-0-7817-7525-0.
- ^ Koeppen, Bruce M. (2010). Berne and Levy Physiology 6th Edition, Updated. Mosby Elsevier. ISBN 978-0-323-07362-2.
- ^ Hall, John E. (2006). Guyton Textbook of Medical Physiology, 11th Edition. Elsevier Saunders. ISBN 0-7216-0240-1.
- ^ Mathison, RD; Malkinson, T; Cooper, KE; Davison, JS (maj 1997). "Submandibular glands: novel structures participating in thermoregulatory responses". Can J Physiol Pharmacol. 75 (5): 407–13. doi:10.1139/y97-077. PMID 9250374.
- ^ Illustrated Dental Embryology, Histology, and Anatomy, Bath-Balogh and Fehrenbach, Elsevier, 2011, page 137
- ^ "Submandibular Gland: Location, Function and Complications".
- Douglas F. Paulsen (2000). Histology and cell biology (4th izd.). Stamford, Conn: Lange Medical Books/McGraw Hill. ISBN 0-8385-0593-7.
Vanjski linkvi uredi
- Histology at usc.edu Arhivirano 4. 5. 2007. na Wayback Machine
- Anatomska slika:25:10-0109 sa sajta Medicinskog centra SUNY Downstate - "Anterior Triangle of the Neck: Nerves and Vessels of the Carotid Triangle"
- Anatomska slika:34:09-0102 sa sajta Medicinskog centra SUNY Downstate - "Oral Cavity: The Submandibular Gland and Duct"
- cranialnerves u The Anatomy Lesson Wesleya Normana (Univerzitet Georgetown) (VII)
MedlinePlus Encyclopedia: Salivary gland infections
- Salivary gland cancer from American Cancer Society at http://www.cancer.org/cancer/salivaryglandcancer/detailedguide/salivary-gland-cancer-what-is-salivary-gland-cancer Arhivirano 7. 1. 2017. na Wayback Machine