Niki de Saint-Phalle
Niki de Saint Phalle (29. oktobar 1930. Neuilly-sur-Seine. Francuska-21 maj 2002., La Jolla, Kalifornija, punim imenom Catherine Marie-Agnès Fal de Saint Phalle) bila je francusko-švicarska slikarka, kiparka, pisac, scenograf i režiser. Provela je prvih 20 godina svog života u New Yorku.[1] Ona je jedan od najpoznatijih umjetnika iz sredine 20. vijeka. Tokom svoje plodne karijere Saint Phalle je stvorila složen opus u raznim medijima djelovanja koji je bio duboko ugrađen s društveno-političkim pitanjima. Sa temama u rasponu od radosnih do duboko intelektualnih, paradoksalna priroda njenog rada još uvijek nije u potpunosti istražena.[2] Samouka je umjetnica, da bi po svom povratku u Evropu počela da radi u stilu sličnom art brut. Prvi put je skrenula pažnju javnosti svojom serijom slika "Pucnjevi" iz 1960-1961 godine. Bile su to ironične parodije tzv. enformel slikarstva, koje su se sastojale od gipsanih reljefa zajedno sa džepovima boja koje puknu kada na njih pucaju posjetioci izložbi da bi na taj način zabojili površinu. Kroz te radove Saint Phalle je postala povezana sa umjetničkim pokretom "Novi realizam" (franc. Nouveau réalisme). Pravila je reljefe od skulptura napravljenih od posebno pripremljenih materijala (franc. objets trouvé) i plastičnih igračaka koje su uvijek bile razigrane i maštovite. Čudovišta i druga fantastična bića su također bila među njenim omiljenim temama, a druge asamblaže su bile u obliku ikonoklastičkih oltara.[1] U Njemačkoj je poznata po svojim kipovima zvanim Nana, postavljenim 1974. duž ulice Leibnizufer u Hannoveru i danas su dio stalne postavke. Njen muž bio je umjetnik Jean Tinguely. Bila je jedna od prvih žena koja je dobila međunarodno priznanje i priznanje za vrijeme svog životnog vijeka, kao i za uspješno kreiranje javne osobe. Slično Andy Warholu, Saint Phalle je bila sposobna u vještom korištenju medija u promovisanju njenog rada.[2]
| Niki de Saint-Phalle | |
|---|---|
 Niki de Saint-Phalle | |
| Rođenje | 29. oktobar 1930. Neuilly-sur-Seine, Hauts-de-Seine,  Francuska |
| Smrt | 21. maj 2002 (71 godina) San Diego, Kalifornija, SAD |
| Nacionalnost | Francuskinja |
| Supružnik | Jean Tinguely |
| Period | Nouveau réalisme (novi realizam) |
| Vrsta umjetnosti | slikarstvo, kiparstvo, filmografija |
| Djela | Nana (figure) |
| Nagrade | Praemium Imperiale |
Biografija
urediRođena je 1930. godine u opštini Neuilly kraj rijeke Seine u zapadnom predgrađu Pariza.[3] Njen otac je jedan od sedam braće sa udjelom u porodičnom bankarstvu. Nakon pada berze tokom Velike depresije 1930. godine on je izgubio poslovno i lično bogatstvo. Marie-Agnès je poslata kod očevih roditelja u Francusku, gdje provodi naredne tri godine u gradiću Nièvre. 1933. godine se pridružuje njenim roditeljima u Greenwichu država Connecticut.[4] Nakon toga njeni roditelji odveli su je u majčin rodni grad New York 1937. godine, gdje je kasnije u svojoj 18-oj godini radila kao manekenka, za modni časopis Vogue, Harper's Bazaar i Elle između ostalih.
Pobjegla je 1949. godine sa Harry Matthewsom studentom muzike, a dvije godine kasnije preselila se s njim u Pariz, gdje je počela razvijati interes za slikarstvo.[3] dir Njen suprug nastavlja sa svojim studijima muzike u nadi da postane dirigent, a Niki je studirala dramu. Porodica provodi ljetne mjesece na jugu Francuske, Španije i Italije, gdje su posjećivali muzeje i katedrale. Niki je zadivljena idejom da je katedrala rezultat "kolektivnog ideala", a ova misao će kasnije imati značajan utjecaj na njen rad. Godine 1953. pretrpjela je teški nervni slom i liječila se u Nici. Budući da joj slikarstvo pomaže da prevaziđe životnu krizu, ona odlučuje da odustane od glume i postaje umjetnik. U isto vrijeme njen muž napušta svoje muzičke studije i piše svoj prvi roman. U martu 1954. godine seli se u Pariz gdje upoznaje američkog slikara Hugh Weissa koji postaje njen mentor u narednih pet godina, a koji je ohrabruje da zadrži svoj autodidaktički stil. Naredne godine posjećuje Madrid i Barcelonu gdje otkriva rad Gaudija. Ove posjete, a posebno posjeta Parku Güell će promijeniti njen život i dati joj ideju da jednog dana sama napravi vrt skulptura. U Parizu Niki otkriva radove Paula Kleea, Henri Matissea, Pabla Picassa i Douaniera Rousseaua. [4]
Započevši relativno kasno baviti se slikarstvom, imala je svoju prvu samostalnu izložbu slika u Švicarskoj 1956. godine, ali je postala plodan producent vlastitog rada što je navelo neke da je uvrste u pop umjetnike.
Razvodi se od Matthewsa 1960. godine i ubrzo susreće Švicarskog umjetnika Jean Tinguelya, čiji je ukus za samoeksplodirajuće skulpture i opštoj pobuni u umjetnosti bila bliska njenim pogledima.
Bio je to brak stvaralačke saradnje koji je trajao za oboje sve do njegove smrti 1991. godine. Jedan od njihovih najpoznatijih među mnogobrojnim zajedničkim projektima je fontana u čast Igora Stravinskog izvan Centra Pompidou u Parizu.
Saint Phalle je kasnije proširila svoje aktivnosti u stvaranju parfema i parfemskih bočica (od kojih je jedan primjerak pribavljen u Victoria and Albert Museum u Londonu), radeći ih u ime oboljelih od side i snimajući filmove. Njena smrt u San Diegu 2002. godine u 71-oj godini života najavljena je u njemačkom gradu Hanoveru, koji je naručio neke od njenih najpoznatijih skulptura.[3]
Stvaralaštvo
uredi
Junakinja feminizma čak i prije pojave ovog modernog pokreta, gospođa de Saint Phalle je prvi put bila zapažena u Parizu početkom 1960-ih kada je bila povezana sa umjetničkim pokretom "Novi realizam" (Nouveaux Réalistes). To je bila grupa avandgardista poznatih po njihovim antičkim, apsurdnim radovima kojima su osporavali ustaljene ideje o umjetnosti na takav način koji je imao odjeka u ranom periodu Dadaizma.
U svojim grupnim izložbama Niki je predstavila svoju sliku "pucanj" po prvi put: koristila je pušku pucajući na loptice punjene bojama koje se rasprsnu po površini nakon udara metka bojeći reljef. Agresivni čin pucanja joj je pomogao da se pomiri sa poremećenim odnosima koje je imala sa svojim ocem. Nastavila je da proizvodi veoma raznovrsna umjetnička ostvarenja, neku mješavinu pop umjetnosti, nadrealizma, i naivne umjetnosti koje je umnogome pretvorila u skulpture, slike, grafike i velike javne instalacije. Njene ženske figure pod nazivom Nanas (od kojih je prva nastala 1964. godine) učinile su Niki de Saint Phalle poznatom. Nana je pomalo vulgaran izraz u Francuskoj za ženu. Bile su to okruglaste, jedre, šarene ženske arhetipske figure majki poput meksičkih "piñatas" obojene jarkim bojama i ukrašene oštrim linijama kao u crtanim filmovima.
Pravljene su prvo od vune, prediva, papira i žičane skele, a kasnije i od poliestera. Sa ovim figurama umjetnica ih predstavlja publici kao sretne, oslobođene žene i vijesnice novog matrijarhatskog doba. Mogu se naći na obalama rijeke Leine u Hanoveru gdje je umjetnica imala jednu od svojih prvih spektakularnih samostalnih izložbi. Sa ovim Nanas figurama slijedile su legije maštovitih humanoida, životinja, biljaka i čudovišta. Također, sa ovim stvara trend udaljen od profinjenosti pojedinih objekata prema stvaranju cjeline, fantastičnih svjetova koji će se najpotpunije ostvariti u ambicioznim javnim radovima kao u nadrealnim zabavnim parkovima. Najveći njen projekat je bio "Tarot vrt" koji je počela raditi u Toskani 1979. godine. Ovaj vrt se proteže preko cijelog pejzaža popunjenog sa 22 Nanas figure na osnovu tarot karti za proricanje. Gospođa de Saint Phalle radila je na ovom umjetničkom projektu 20 godina, a bio je otvoren za javnost 1998. godine. Pored proizvodnje javnih radova u gradovima od Jerusalema do San Diega, Niki de Saint Phalle je imala mnogobrojne muzejske izložbe.
The Nassau County Museum of Fine Arts u New Yorku organizovao je njenu prvu američku retrospektivu 1987. godine, a veća retrospektiva organizovana je od strane Kunst und Austellunghalle u Bonnu 1992. Godine 1988. Niki de Saint Phalle je dizajnirala svjetski poznatu "Stravinski fontanu" u centru "Georges Pompidou" zajedno sa Tinguelyjem. Godine 1994. otvoren je Niki muzej, institucija posvećena njenom radu u gradu Nasu, Japan. Od 1950-ih je pokazala je svoje radove na brojnim međunarodnim izložbama i postala je poznata kao umjetnica koja je uvela odrednicu na temu ženskog životnog principa u historiju umjetnosti.[5]
Vanjski linkovi
urediReference
uredi- ^ a b http://www.answers.com/topic/niki-de-saint-phalle
- ^ a b "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 16. 11. 2014. Pristupljeno 15. 11. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ a b c http://www.theguardian.com/technology/2014/oct/29/niki-de-saint-phalle-sculptor-google-doodle
- ^ a b "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 15. 7. 2014. Pristupljeno 31. 10. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ http://www.nytimes.com/2002/05/23/arts/niki-de-saint-phalle-sculptor-is-dead-at-71.html