Nacionalna biblioteka Crne Gore
Nacionalna biblioteka Crne Gore "Đurđe Crnojević" javna je ustanova koja čuva pisanu, štampanu i publikaciju u drugim medijima objavljenim u Crnoj Gori i inostranstvu. U okviru sopstvene izdavačke produkcije, biblioteka objavljuje retrospektivnu i aktuelnu crnogorsku nacionalnu bibliografiju. Matična je biblioteka svim bibliotekama u Crnoj Gori i Nacionalnoj agenciji za dodjelu ISBN, ISSN, ISMN i drugih međunarodnih bibliografskih brojeva, te za Katalogizaciju u publikaciji (CIP) za izdavače u Crnoj Gori. Biblioteka je dobila ime po vladaru Crne Gore iz 15. vijeka, koji je 1493. osnovao prvu državnu štampariju u svijetu i drugu ćiriličku štampariju u Evropi. Jelena Đurović je od 2004. direktor Narodne biblioteke.
.jpg) Zgrada Nacionalne biblioteke Crne Gore | |
| Otvorena | 1893 |
|---|---|
| Lokacija | Cetinje, Crna Gora |
| Koordinate | 42°23′40″N 18°54′55″E / 42.39438°N 18.91536°E |
| Predmeti | knjige, novine, časopisi, rukopisi, geografske i historiografske karte, atlasi, štampana muzika, razglednice i fotografije, albumi, katalozi, audio i video materijali, mikrografski oblici |
| Vrsta | Nacionalna biblioteka |
| Veličina | 2 miliona predmeta |
| Direktor | Dragica Lompar |
| Veb-sajt | nb-cg |
Historija uredi
- 1592–1593 – 42 knjige popisane u Cetinjskom manastiru za vrijeme vladavine dinastije Crnojevića. Ovo su najranije sačuvane knjige u Crnoj Gori.
- 1838 – Crnogorski vladar, vladika i pjesnik Petar II Petrović Njegoš odvojio je vjerske od svjetovnih knjiga među knjigama koje su on i njegov prethodnik Petar I nabavljali za Cetinjski manastir i prenio ih u svoju rezidenciju – Biljardu. Njegova biblioteka je služila kao državna biblioteka.
- 1893 – Povodom 400 godina štamparije Crnojevića, knez Nikola I Petrović Njegoš osnovao je Narodnu biblioteku.
- 1896 – Usvojen je Zakon o Kneževsko-crnogorskoj biblioteci i Javnoj biblioteci je povjeren zadatak da prikuplja "sva djela, na svim jezicima, vezana za Crnu Goru" i knjige drugih jugoslovenskih i slovenskih naroda. Ustanovljeno je zvanje državnog bibliotekara. Biblioteka je bila smještena u prostorijama Kraljevskog pozorišta Zetski dom zajedno sa Muzejom, gdje je ostala do kraja Drugog svjetskog rata.
- 1905 – Zakonom o štampariji u Knjaževini Crnoj Gori, Biblioteka je dobila pravo da dobije tri obavezna primjerka "svakog štampanog broja" na teritoriji Crne Gore, čime je značajno uvećan bibliotečki fond.
- 1918 – U ratu je uništen gotovo cijeli bibliotečki fond Kraljevske biblioteke.
- 1927 – Biblioteka Narodnog muzeja na Cetinju preuzela je ulogu Centralne naučne biblioteke Crne Gore, koja je do 1941. služila kao depozitna biblioteka za Crnu Goru.[1] Uglavnom je nastala od preostalog fonda bivše Kraljevske biblioteke. Prikupljala je knjige iz kraljevskih biblioteka u Baru, Podgorici i Nikšiću, a organizovali su je i vodili Dušan Vuksan, Božo Đukić i Risto Dragičević.[1]
- 1944 – Nakon oslobođenja Cetinja, Biblioteka Narodnog muzeja radila je kao Centralna biblioteka u NR Crnoj Gori koja je služila kao depozitna biblioteka za Crnu Goru i jedna od depozitnih biblioteka Jugoslavije.[1]
- 1946 – Ministarstvo prosvjete NR Crne Gore osnovalo je 26. marta Narodnu centralnu biblioteku na Cetinju.
- 1951 – Biblioteka dobila zgradu bivšeg francuskog poslanstva na Cetinju.
- 1964 – Zbog značajnog povećanja bibliotečkog fonda, zgrada bivšeg italijanskog poslanstva postaje sjedište Biblioteke.
- 1964 – Biblioteka je preimenovana u Centralnu narodnu biblioteku "Đurđe Crnojević".
- 1981 – Biblioteci je obezbjeđen centralni depo za smještaj bibliotečkog fonda, na površini od 4500 m2, koji se nalazi u okviru kompleksa nekadašnje Italijanske ambasade.
- 2012 – Centralna narodna biblioteka Crne Gore "Đurđe Crnojević" preimenovana je u Narodnu biblioteku Crne Gore "Đurđe Crnojević".[2]
Zgrade uredi
Nacionalna biblioteka Crne Gore "Đurđe Crnojević" nalazi se na dva lokaliteta na Cetinju, u dva značajna historijska dvora podignuta 1910. za italijansku i francusku diplomatiju u Kraljevini Crnoj Gori (1910–1918). Bivša italijanska ambasada izgrađena je prema projektu italijanskog arhitekte Corradinija, dok je bivšu francusku ambasadu projektovao poznati francuski arhitekta Paul Gaudet.
Zbirke uredi
Bibliotečku zbirku čini oko 2.000.000 (dva miliona) knjiga, novina, časopisa, rukopisa, geografskih i historiografskih karata, atlasa, štampane muzike, razglednica i fotografija, albuma, kataloga, audio i video materijala, mikrografskih formi i druge bibliotečke građe. Bibliotečka građa je raspoređena u tri cjeline: Osnovni fond, Posebna zbirka i Muzejski fond.
Osnovni fond čine knjige i serijske publikacije (časopisi i novine) iz svih naučnih oblasti, na različitim jezicima. Posebnu zbirku čine rukopisi i dokumentarna građa, zbirka starih i rijetkih knjiga, zbirka mapa, zbirka muzičkog i audiovizuelnog fundusa, te grafička i umjetnička zbirka.
Muzejsku građu čine nacionalna zbirka "Crna Gora" ili "Černogorika" (crnogorske knjige i periodika), te legati.
Osnovni fond uredi
Opća zbirka sadrži sve publikacije nabavljene obveznim primjerkom, kupovinom, poklonom i međunarodnom razmjenom. Ovaj fond broji oko 800.000 knjiga, 13.000 novina i 11.300 naslova časopisa, evropskih, međunarodnih i crnogorskih.
Posebna zbirka uredi
Zbirka rukopisa i dokumentarne građe: najstariji rukopisi, koje su uglavnom pisali bivši vladari i istaknute ličnosti Crne Gore, datiraju iz XVIII i XIX vijeka. U ovoj zbirci se nalaze i neka lična dokumenta, izvještaji, presude. Neki od najvrednijih rukopisa su: "Pismo Ugnjanima koje je napisao vladika Sava 1774"; "Pismo Vladike Petra I Petrovića Njegoše Bjelića iz Majine iz 1794", "Crnogorcima na brodu Porto Roze 1817" i Pjesme Petra II Petrovića Njegoša.
Zbirka starih i rijetkih knjiga sadrži oko 10.000 bibliotečkih jedinica, uključujući inkunabule, postincunabule, stare knjige (ćiriličke knjige štampane prije 1868, a latinične do 1800), rijetka izdanja i minijature. Među najvrednijim ćiriličnim rukopisom je "Otočnik s kraja XIV veka". Od štampanih knjiga, najstarije u zbirci su "Noctes Atticae", štampana u tipografiji Andrije Paltašića-Kotoranina (Venecija, 1477), i "Epistolae sancti Hieronymi" (Venecija, 1496; štampar John Varcelens). Među časopisima s kraja XVIII i XIX vijeka Orfelinov Slaveno serbskij časopis, prvi srpski časopis iz 1768, ističe se svojom rijetkošću.
Kartografska zbirka se sastoji od više od 500 geografskih atlasa i 2.500 geografskih karata. Najstariji i najvredniji atlas u zbirci Nacionalne biblioteke Crne Gore potiče iz 1764. To je prvi mediteranski atlas, "Carte de la mer Mediterranée", proslavljenog francuskog hidrografa Josepha Rauxa. Zbirka obuhvata i 42.800 razglednica, od kojih najstarije (s kraja devetnaestog vijeka) mogu biti veoma važan materijal za proučavanje života nekadašnjih Cetinjana i Crne Gore, koji su bilježili svoje utiske o velikanima Evrope i svjetskim gradovima, kao i događajima iz njihovog privatnog života na ovim razglednicama.
Muzički i audiovizuelni fond sadrži oko 27.000 bibliotečkih jedinica, odnosno oko 19.000 audio-vizuelnih materijala i 8.000 štampane muzike, među kojima su Album Černogorski, 70 narodnih pisni Ludvika Kube iz 1890. i Motivi iz Crne Gore, koncert za violinu i klavir Antuna Pogačara imaju posebnu vrijednost. Između ostalog, ova kolekcija ima oko 7.500 pojedinačnih ploča, 7.000 LP ploča, 4.100 audio kaseta, više od 200 video kaseta i 1.000 CD-a.
Umjetničko-grafička zbirka sadrži otprilike 74.000 plakata svih vrsta, od čega 17.000 crnogorskih – političkih, filmskih, koncertnih, izložbenih, pozorišnih, edukativnih, turističkih, komercijalnih. Posebni po svojoj rijetkosti i umjetničkoj vrijednosti su plakati rađeni za predstave izvođene u Kraljevskom pozorištu "Zetski dom" na Cetinju, s kraja devetnaestog i početka dvadesetog vijeka.
Muzejski fond uredi
Nacionalna zbirka Crna Gora formirana je i obogaćena na osnovu tri kriterija, na kojima se zasniva crnogorska nacionalna bibliografija. Uključuje publikacije čiji su autori (stvarni autori, prevodioci, urednici antologija, ilustratori, fotografi i tako dalje) rođeni u Crnoj Gori ili porijeklom iz Crne Gore; publikacije objavljene/izdate ili štampane na teritoriji Crne Gore – nezavisno od autorstva i teme; publikacije tematski vezane za Crnu Goru – bez obzira na autorstvo, jezik i mjesto izdavanja.
Crnogorska zbirka sadrži više od 40.000 knjiga, od kojih su mnoge unikatne i rijetke, i oko 1.300 časopisa i novina, sa oko 85.000 brojeva, među kojima su jedinstveni i rijetki "Grlica" (1835), "Orlić" (1865), "Crnogorka" (1871), "Crnogorac" (1871), "Glas Crnogorca" (1873) i "Prosvjeta" (1889). Zbirka stare crnogorske periodike obuhvata 175 naslova, odnosno više od 12.000 brojeva. Moderni / aktuelni časopisi i novine uključuju naslove od 1946. do danas.
Legati, specijalne ili poklonjene biblioteke istaknutih crnogorskih stvaralaca, imaju status nacionalne kulturne baštine. Sastoje se od knjiga, arhivske građe i ličnih stvari sedam saradnika: Pere Šoća (1884–1966, doktor književnosti, historičar, ministar vanjskih poslova Kraljevine Crne Gore); Nikole Đonovića (1885–1974, advokat, političar i publicista); Pavle Mijović (1914–1996, historičar umjetnosti, doktor historijskih nauka, publicista, član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti); Niko S. Martinović (1914–1975, pravnik, književnik, filozof, novinar, urednik dnevnog lista Pobjeda (1947–1948), direktor Istorijskog instituta Crne Gore (1948–1949), direktor Nacionalne biblioteke (1957–1973), član Srpske akademije nauka i umjetnosti); Dušan Gvozdenović (1917–1993, matematičar, univerzitetski profesor, publicista, autor udžbenika geometrije i algebre za osnovne škole i fakultete); Radivoje Lola Đukić (1923–1995, televizijski, pozorišni i filmski reditelj i humorista, pisac i novinar, slikar, jedan od osnivača TV Beograd); i Dušan J. Martinović (1933–2010, doktor geografije, književnik, član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti (CANU), bibliograf, izdavač, direktor gimnazije u Cetinje (1963–1973), direktor Nacionalne biblioteke "Đurđe Crnojević" (1976–1991), glavni urednik "Crnogorske bibliografije 1494–1994").
Reference uredi
- ^ a b c Lazar Čurčić (1971). Živan Milisavac (ured.). Jugoslovenski književni leksikon (jezik: srpskohrvatski). Novi Sad (SAP Vojvodina, SR Srbija): Matica srpska. str. 61.
- ^ Istorija Arhivirano 9. 10. 2023. na Wayback Machine, Nacionalna biblioteka Crne Gore