Wikipedia

Limfni sistem

Limfni sistem je dio circulacijskog sistema i vitalni dio imunskog sistema, sastavljen od mreže limfnih sudova koji nose bistru tekućina pod nazivom limfa ( od latinskog lympha = voda )[1] usmjereno ka srcu. Limfni sistem je prvi put opisan u sedamnaestom stoljeću, što su samostalno uradili Olaus Rudbeck i Thomas Bartholin [2][3][4]

Limfni sistem
(Systema lymphoideum)
Limfni sistem čovjeka
Identifikatori
MeSHD008208
TA98A13.0.00.000
TA25149
FMA7162 74594, 7162
Anatomska terminologija

Za razliku od kardiovaskularnog sistema, limfni sistem nije zatvoren. Ljudski cirkulacijski sistem u prosjeku ostvaruje dnevni promet od oko 20 litara krvi, u procesu kapilarne filtracije, koja uklanja plazmu dok ostavlja krvna zrnca. Oko 17 litara filtrirane plazme se resorbuje direktno u krvne sudove, dok preostala tri litra ostanu u intersticijskoj tečnosti. Jedna od glavnih funkcija limfnog sistema je da pruži dodatni povratni put za preostala tri litra.[5]

Druga glavna funkcija limfnog sistema je odbrana organizma u okviru imunskog sistema. Limfna je vrlo slična krvnoj plazmi: sadrži limfocite i druga bijela krvna zrnca. Također sadrži otpadne proizvode i mobilne ostatatke zajedno sa bakterijama i proteinima. Pridruženi organi, koji se sastoje od limfnog tkiva su mjesta za proizvodnju limfocita. Limfociti su koncentrirani u limfnim čvorovima. Slezena i timus su limfni organi imunskkog sistema.Krajnici su limfni organi koji su također povezani sa probavnim sistemom. Limfno tkivo sadrže limfocite, a također i druge vrste ćelija za podršku.[6] Sistem također uključuje sve strukture u okviru cirkulacije i proizvodnje limfocita (primarnih ćelijskih komponenti limfe), što uključuje i koštanu srž i limfno tkivo u vezi sa probavnim sistemom.[7]

Krv ne dolazi u direktan kontakt sa parenhimskim ćelijama i tjelesnim tkivimau t (osim u slučaju povrede izazvane pucanjem jednog ili više krvnih sudova), ali sastojci prvog izlaska krvi u mikrovaskularnoj razmjenu krvnih sudova postaju intersticijska tečnost, koja dolazi u kontakt sa parenhimskim ćelijama organizma. Limfna tečnost se formira kada intersticijska tekućina ulazi u početne limfne sudove limfnog sistema. Limfni se tada kreće mrežom limfnog suda, bilo unutrašnjim kontrakcijama limfnog suda ili vanjske kompresije limfnih sudova, preko vanjskih sila tkiva (npr. kontrakcije skeletnih mišića). Limfu pumpaju i sami,limfni sudova, iako u nekim slučajevima ne baš kao kada se krv pumpa snagom srca ili limfnih srca u nekih životinja. Organizacija limfnih .čvorova i drenaža prati organizaciju tijela u spoljne i unutrašnje regije, Dakle, limfni sudovi glave, udova i zidova tijelesne šupljine prate vanjsku rutu, a limfna mreža grudnog koša, abdomena i karlične šupljine slijedi unutrašnju rutu.[8] Limfni sudovi eventualnoi prazne u limfne kanale, koji odvode u jednu od dvije potključnjačne vene, kod raskrsnice sa unutrašnjom jugularnom venom.

Struktura

uredi
 
Limfni sistem

Limfni sistem se sastoji od limfnih organa, provodne mreže limfnih sudova i cirkulirajuće limfe.

Timus i koštana srž predstavljaju primarne limfni organi koji proizvode i prave početnu klonsku selekciju limfocitnog tkiva. Koštana srž je odgovorns i za stvaranje T ćelija i proizvodnju i sazrijevanje B ćelija. Iz koštane srži, B ćelije odmah ulaze u krvotok i putuju u srednje limfne organe u potrazi za patogenima. T ćelije, s druge strane, putuju iz koštane srži u timus, gdje se dalje razvijaju. Zrele T ćelije se pridružuju B ćelijama u potrazi za patogenima. Preostalih 95% T ćelija počinju proces apoptoze (programirana ćelijska smrt).

  • Centralni ili primarni limfni organi generiraju limfocite iz nezrelih from progenitornih ćelija.
  • Sekundarni ili periferni limfni organi, koji uključuju limfne čvorove i slezenu, održavanje zrele nediferencirane limfocite i pokreću adaptivni imunski odgovor. Periferni limfni organi su mjesta aktivacije limfocita prema antigenima. Aktivacija dovodi do klonske ekspanzije i afiniteta sazrijevanja. Zreli limfociti se recikliraju između krvi i perifernih limfnih organa, dok se susreću njihovi specifični antigeni.

Sekundarna limfna tkiva pružaju okruženje za strane ili izmenjene nativne molekule (antigene) za interakciju sa limfocitima. To se odnosi na limfne čvorove i limfne folikule u krajnicima, Prejerove ploče, slezinu, adenoide, kožu, itd koje su povezane sa sluznicama limfnog tkiva (MALT). gastrointestinalni zid i crvoliki dodatak imaju sluznice nalik kao i u debelom crijevu, ali je ona ovdje jako infiltrirana limfocitima.

Tercijarno limfno tkivo obično sadrži daleko manje limfocita, a pretpostavlja se da ima imunsku ulogu samo kada je izazvano antigenima koji rezultiraju u upalama. To se postiže unosom limfocita iz krvi i limfe.[9])

Timus

uredi
Glavni članak: Timus

Timus je primarni limfni organ i mjesto sazrijevanja T ćelija, limfocita u adaptivni imunitet. Timus se povećava nakon rođenja, kao odgovor na postnatalne antigene stimulacije, zatim u pubertetu, a nakon toga se smanjuje. Gubitak ili nedostatak timusa rezultira u teškim imunodeficijencijama i naknadne visoke osjetljivosti na infekcije.[10][10] Kod većine vrsta, timus se sastoji od lobula, podijeljenih pregradama koji se sastoje od epitela i stoga je epitelni organ. T ćelije sazrijevaju od timocta, umnožavaju i prolaze kroz proces selekcije u timusnom korteksu, prije ulaska u srž za interakciju s epitelnim ćelijama.

Slezena

uredi
Glavni članak: Slezena

Glavne funkcije slezine su:

  1. proizvodnja imunskog odgovora protiv u krvi nastalih antigena;
  2. uklanjanje čestica i starih krvnih zrnaca, uglavnom eritrocita:
  3. proizvodnja krvnih zrnaca tokom fetusnog života.

Slezine sintetizira antitijela u bijeloj pulpi i uklanja obložena bakterijska antitijela i antitelima obložena krvna zrnca putem cirkulacije krvi i limfnih čvorova. Studija objavljena u 2009. Godini, koristeći miševw, otkrila je da slezina sadrži, u rezervi, pola tijela monocita, unutar crvene pulpe.[11] Ovi monociti, nakon preseljenja u oštećena tkiva (kao što su srčana), pretvaraju se u dendritske ćelije i makrofage, za pokretanje promociji zarastanja tkiva.[11][12][13] Slezine je središte aktivnosti monojedarnog fagocitnog sisterma i može se smatrati analogom velikog limfnog čvora, čije odsustvo uzrokuje predispoziciju za određene infekcije.

Kao i timus, slezina ima samo eferentne limfne sudove. Krvlju ga snabdijevaju i kratka želučana arterija i slezenska arterija.[14] Germinalni centri su snabdjeveni arteriolama zvanim penicilinski radikali.[15] Do petog mjeseca prenatalnog rajvoja, slezina stvara crvena krvna zrnca. Nakon rođenja, za hematopoezu je isključivo odgovorna koštana srži. Kao glavni limfni organ i centralni faktor u retikuloendotelnom sistemu, slezina zadržava sposobnost za proizvodnju limfocita, promet eritrocita i limfocita. Može pohraniti dovoljno krvnih zrnaca da pomogne u slučaju nužde. Do 25% limfocita može se čuvati u bilo kojem trenutku.[16]

Limfni čvorovi

uredi
Glavni članak: Limfni čvor
 
Limfni čvor sa aferentnim (uzlaznim) i eferentnim (silaznim) limfnim sudovima

Limfni čvorovi su organizovani skupovi limfnog tkiva, kroz koje limfa prolazi na putu natrag u krv. Nalaze se u intervalima duž limfnog sistema. Limfu in dovodi nekoliko aferentnih limfnih sudova dovodi, koji se procjeđuju kroz srž limfnog čvora, a zatim je odvodi eferentni limfni sud. U ljudskom tijelu postoji između pet i šest stotina limfnih čvorova, od kojih su mnogi grupirani u klastere u različitim područjima, kao što je ispod pazuha i trbušnim područjima. Klasteri limfnih čvorova se obično nalaze na dnu udova (prepone, pazuha) i na vratu, gdje se limfni prikuplja iz područja tijela vjerojatno da održi spremnost na kontaminaciju patogenima preko povreda.

Srž limfnog čvora sastoji se od limfnog folikula u vanjskom dijelu zvanom korteks. Unutrašnji dio čvora naziva se medula, koja je sa svih strana, okružena korteksom, osim dijela koji je poznat kao hilum. Hilum je predstavljen kao depresija na površini limfnog čvora, uzrokujući inače sferni limfni čvor da buder u obliku graha ili ovalan. Eferentni limfni sud iz limfnog čvora, direktno izlazi na hilum. Arterije i vene snabdijevaju limfni čvor krvlju koja ulazi i izlaziti kroz hilum.

Regije limfnih čvorova koje se zovu paracorteks, neposredno okružuju srž. Za razliku od korteksa, koji uglavnom sadrži nezrele T ćelije ili timocite, u paracorteksu je mješavine nezrelih i zrelih T limfocita. U limfne čvorove, limfociti ulaze kroz specijalizirane visoke endotelne venule koje se nalaze u paracorteksu.

Limfn folikul je gusta kolekcija limfocita, ćiji se broj, veličina i konfiguracija mijenjaju, u skladu s funkcijskim stanjem limfnih čvorova. Naprimjer, folikuli se značajno prošire kada naiđu strani antigeni. Selekcija B ćelija ili B limfocita, odvija se u germinalni centrima limfnih čvorova.

Limfni čvorovi su posebno brojni u medijastinum, grudima, vratu, karlici, pazuhu, preponskoj regiji, u sudjejstvu sa krvnim sudovima crijeva.

Ostalo limfoidno tkivo

uredi
 
Regijski limfni čvorovi

Limfno tkivo koje je u vezi sa limfni sistemim učestvuje u imunskim funkcijama u odbrani organizma od infekcija i širenja tumora. Sastoji se od vezivnog tkiva formiranog od mrežastih vlakana, sa različitim vrstama leukocita, (bijela krvna zrnca), uglavnom limfocita koji su u njemu utopljeni, kroz koje prolazi limfa.

Regija limfnog tkiva sa gustim limfocitima su poznata kao limfni folikuli. Limfna tkiva mogu biti ili strukturno dobro organizirana kao limfni čvorovi ili se sastojati od slabo organizoranih limfnog folikula, poznatih kao limfno tkivo povezano sa sluznicama.

Centralni nervni sistem ima i limfne sudove, kao što su otkrili istraživači sa Univerziteta Virgina. Potraga za izlazom T-ćelija iz moždanih ovojnica otkrila je da aktivni limfni sudovi oblagažu duralni sinus, koji je anatomski integriran u membranu oko mozga.[17]

Limfni sudovi

uredi
Glavni članak: Limfni sud
 
Limfni kapilari u tkivnom prostoru

Limfni sudovi, koji se nazivaju limfotok, služe za prvođenje limfe između različitih dijelova tijela. Oni uključuju cjevaste sudove limfnih kapilara, a veći sudovi za prikupljanje au pravi limfni kanal i toraksni kanali (s lijeve strane limfnog kanala). Limfni kapilari su uglavnom odgovorni za apsorpciju intersticijske tekućine iz tkiva, dok limfnih sudovi pokreću apsorpciju tečnost naprijed u veće sabirne kanale, gdje se na kraju vraća u krvotok, preko jednog od poključnjačne vene. Ovi sudovi se također zovu limfni kanali ili jednostavno limfotok ili limfatika.[18]

Limfotok je odgovoran za održavanje ravnoteže tjelesnih tečnosti. Svojom mrežom kapilara i prikupljanja, limfni sudovi djeluju na efikasno pražnjenje i transport vansudovne tekućine, zajedno sa proteinima i antigenima, nazad u krvotok. Brojni iinutrašnji ventili u sudovima osiguravaju jednosmjeran protok limfe bez refluksa.[19] Two valve systems are used to achieve this one directional flow—a primary and a secondary valve system.[20] Kapilari se slijepo završavaju, a ventili na krajevima kapilara korise specijalizirane spojeve zajedno sa vezanjem vlakana, kako bi se omogućio jednosmjeran protok u primarne sudove. Prikupljanje u limfotoku, međutim, djeluje na pokretanje limfe po kombinaciji akcije iunutrašnjih ventila i mišićnih ćelija limfnog suda.[21]

Razviće

uredi

Limfna tkiva počinju se razvijati do kraja pete nedelje embrionskog razvoja. Limfni sudovi se razvijaju iz limfnih kesa, koje proizlaze iz razvirajućih vena, koje su izvedene iz mezoderma.

Prve limfne kese koje se pojavljuju su uparene vratne limfne, na spoju unutrašnje jugularne i potključne vene. Od vratne limfne, limfnakesice, širi se snop kapilara na grudni koš, gornje udove, vrat i glavu. Neki od pleksusa se povećavaju i u svojim regijama formiraju limfne sudove. Svaka vratna limfna kesa zadržava najmanje jednu vezu sa svojom žilom kucavicom, a lijevo krilo se razvija u gornji dio toraksnog kanala.

Naredn limfna kesa, koja se pojavljuje, je neparena retroperitoneumska limfnna kesas na korijenu crijevne mezentere. Ona se razvija iz primitivnu šuplju venu i mezonefrosnu venu. Kapilarni pleksus i limfni sudovi šire retroperitoneumsku limfnu kesu za trbušne unutrašnje organe i dijafragmu. Kesica uspostavlja veze sa cisternama hilusa, ali gubi veze sa susjednim venama.

Posljednja od limfnih kesica, parena zadnja limfnna vrećice+a, razvija se iz ilijačne vene. Zadnja limfna kesica roizvodi kapilarne snopove i limfne sudove trbušnog zida, područja zdjelice i donjih ekstremiteta. Zadnje limfne kesice se pridružuju hilusnim cisternama i gube veze sa susjednim venama.

Sa izuzetkom prednjeg dijela kese iz kojeg se razvija cisterna hilusa, sve limfne kese doživljavaju invaziju mezenhimskih ćelija i pretvaraju se u grupe limfnih čvorova. Slezina se razvija od mezenhimskih ćelija, između slojeva leđnog mezenterija želuca. Timus nastaje kao izdanak treće ždrijelne torbice.

Funkcija

uredi

Limfni sistem ima višestruke povezujuće funkcije:[22]

Funkcija u sistemu transporta masnih kiselina

uredi

Limfni sudovi zvani lakteali su prisutni u omotačima probavnog traktu čovjeka, uglavnom u tankom crijevu. Dok se većina drugih hranljivih materija upija u tankom crijevu prolazi kroz portni venski sistem za odvod preko portne vene za obradu u jetri, masti (lipidi) se prenose u limfni sistem da se transportuju u cirkulaciju krvi preko grudnih kanala. (Postoje izuzeci, na primjer srednjelančani trigliceridi su estri masnih kiselina od glicerola koji pasivno difundira izprobavnog trakta u portni sistem.) Obogaćena limfa porijeklom iz limfotoka €tankog crijeva se zove hilus. Nutrijente koji su ušli u krvotok, obrađuje jetra, prošavši kroz sistemsku cirkulaciju.

Imunska funkcija

uredi
Glavni članak: Imunski sistem

Limfni sistem ima glavnu ulogu u imunskom sistemu organizma, kao primarno mjesto za ćelije koje se odnose na adaptivni imunski sistem, uključujući T-ćelije i B-ćelije. Ćelije u limfnom sistemu reaguju na antigenu prezentaciju ili pronalaženju ćelija direktno ili putem drugih dendritskih ćelija. Kada se prepozna antigen, imunska kaskada počinje uključivati aktiviranje i angažiranje sve više i više ćelija, proizvodeći antitijela i citokinae uključivanje i drugih imunskih ćelija, kao što su makrofagi.

Klinički značaj

uredi

Proučavanje limfne mreže različitih organa je važno u dijagnostici, prognozi i liječenju raka. Limfni sistem, zbog blizine mnogih tjelesnih tkiva, odgovoran je za raznošenja kancerogenih ćelija između različitih dijelova tijela, u procesu koji se zove metastaziranje. Međuvenski limfni čvorovi mogu biti zamke za ćelije raka. Ako oni nisu uspješni u uništavanju ćelija raka, čvorovi mogu postati mjesta sekundarnih tumora.

Limfadenopatija

uredi

Limfadenopatija se odnosi na uvećanje jednog ili više limfnih čvorova. Povećanje jednog ili grupe čvorova je općenito reaktivno u odgovoru na infekciju ili upale. Taj oblik se zove lokalna limfadenopatija. Kada su uključeni mnogi limfni čvorovi u različitim dijelovima tijela, to se zove generalizirana limfadenopatija. Općenita limfadenopatija može biti uzrokovana infekcijama, kao što su infektivna mononukleoza, tuberkuloza i HIV, bolest vezivnog tkiva, naprimjer eritematoza sistemskog lupusa i reumatoidni artritis i rakovi, uključujući i rak tkiva unutar limfnih čvorova i metastaze kancerogenih ćelija iz drugih dijelova tijela, koje su stigle preko limfnog sistema.[23]

Limfedem

uredi

Limfedem je oticanje uzrokovano akumulacijom limfe, do čega može doći ako je limfni sistem oštećen ili je neka od malformacija. Obično pogađa udove, iako i lice, vrat i abdomen mogu također biti pogođeni. U ekstremnim stanjima, pod nazivom elefantijaza, edem napreduje do te mjere da koža postaje gusto naboranasa izgledom koji je sličan kož slonovskih udova.[24]

U većini slučajeva, uzroci su nepoznati, ali ponekad su to ranije teške infekcije, najčešće uzrokovana parazitskim bolestima , kao što je limfna filarioza.

Limfangiomatoza je bolest koja uključuje višestruke ciste ili lezije formirane od limfnih sudova.

Limfedem se također može javiti nakon operativnog uklanjanja kancerogenih limfnih čvorova u pazuhu (izaziva da ruka nabubri zbog loše limfne drenaže) ili preponama (izaziva oticanje nogu).[25] Tretman je masaža, koji ne daje trajne rezultate.

Kancer

uredi
 
Reed–Sternbergove ćelije
Glavni članak: Limfom

Kancer limfnog sistema može biti primarni ili sekundarni. Limfomađ se odnosi na rak koji nastaje iz limfnog tkiva. Limfnoa leukemija i limfomi se sada smatraju tumorima istog tipa ćelijske loze. Oni se nazivaju "leukemija", kada su u krvi ili koštanoj srži, a "limfom" kada je u limfnom tkivu. Oni su grupirani zajedno pod imenom "limfoidne malignosti.[26] Limfom općenito podrazumijeva ili Hodgkinov limfom ili ne-Hodgkinov limfom. Hodgkinov limfom karakterizira određeni tip ćelija, zvanih Reed-Sternbergove ćelije, vidljive pod mikroskopom. To je povezano sa prošlim infekcijama sa Epstein-Barrovovim virusom, a uglavnom izaziva bezbolne "gumene" limfadenopatije. Gradiranjem raka po Ann Arbor gradiranju, hemioterapija obično uključuje ABVD, a može se uključiti i radioterapija.[27] Ne-Hodgkinov limphom je rak koji je obilježen povećanim umnožavanjem B-ćelija ili T-ćelija, a obično se javlja u starijoj životnoj dobi od Hodgkinovog limfoma. To se tretira prema tome da li je tumor visokog stupnja ili nekvalitetan, a ima lošije prognoze od Hodgkinovog limfoma.[27] Limfangiosarkom je zloćudni sarkommehkog tkiva, dok je limfangiom dobroćudni tumor koji se često javlja skupa sa Turnerovim sindromom. Limfangioleiomiomatoza je benigni tumor limfotoka glatkih mišića, koji zahvata pluća.

Ostali

uredi

Dodatne slike

uredi

Također pogledajte

uredi

Reference

uredi
  1. ^ "Lymph - Definition and More from the Free Merriam-Webster Dictionary". www.merriam-webster.com. Pristupljeno 29. 5. 2010.
  2. ^ Sofradžija A., Šoljan D., Hadžiselimović R. (2004). Biologija 1. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-686-8.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  3. ^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2002). Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo. ISBN 9958-10-222-6.CS1 održavanje: više imena: authors list (link)
  4. ^ Hadžiselimović R., Maslić E. (1996). Biologija 1. Sarajevo: Federecija Bosne i Hercegovine – Ministarstvo obrazovanja, nauke, kulture i sporta.
  5. ^ Human Physiology: From Cells to Systems, by Lauralee Sherwood
  6. ^ Tak W. Mak; Mary E. Saunders (Ph.D.); Mary E. Saunders (2008). Primer to the immune response. Academic Press. str. 28–. ISBN 978-0-12-374163-9. Pristupljeno 12. 11. 2010.
  7. ^ Warwick, Roger; Peter L. Williams. "Angiology (Chapter 6)". Gray's anatomy. illustrated by Richard E. M. Moore (Thirty-fifth izd.). London: Longman. str. 588–785. |access-date= zahtijeva |url= (pomoć)
  8. ^ Wisco, Jonathan. "Lymphatic System". AnatomyOne. Amirsys, Inc. Arhivirano s originala, 18. 5. 2016. Pristupljeno 26. 10. 2012.
  9. ^ Goldsby, Richard; Kindt, TJ; Osborne, BA; Janis Kuby (2003) [1992]. "Cells and Organs of the Immune System (Chapter 2)". Immunology (Fifth izd.). New York: W. H. Freeman and Company. str. 24–56. ISBN 0-7167-4947-5. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
  10. ^ a b Miller, J. F. (2002). "The discovery of thymus function and of thymus-derived lymphocytes". Immunol Rev. 185 (1): 7–14. doi:10.1034/j.1600-065X.2002.18502.x. PMID 12190917.
  11. ^ a b Swirski, FK; Nahrendorf, M; Etzrodt, M; Wildgruber, M; Cortez-Retamozo, V; Panizzi, P; Figueiredo, JL; Kohler, RH; Chudnovskiy, A; Waterman, P; Aikawa, E; Mempel, TR; Libby, P; Weissleder, R; Pittet, MJ (2009). "Identification of splenic reservoir monocytes and their deployment to inflammatory sites". Science. 325 (5940): 612–6. doi:10.1126/science.1175202. PMC 2803111. PMID 19644120.
  12. ^ Jia, T; Pamer, EG (2009). "Immunology. Dispensable but not irrelevant". Science. 325 (5940): 549–50. doi:10.1126/science.1178329. PMC 2917045. PMID 19644100.
  13. ^ Finally, the Spleen Gets Some Respect By NATALIE ANGIER, The New York Times, August 3, 2009
  14. ^ Blackbourne, Lorne H (1. 4. 2008). Surgical recall. Lippincott Williams & Wilkins. str. 259. ISBN 978-0-7817-7076-7.
  15. ^ "Penicilliary radicles". Medical-dictionary.thefreedictionary.com. Arhivirano s originala, 4. 3. 2016. Pristupljeno 3. 4. 2011.
  16. ^ "Spleen: Information, Surgery and Functions". Childrens Hospital of Pittsburgh - Chp.edu. 2010. Arhivirano s originala, 26. 9. 2011. Pristupljeno 25. 6. 2016.
  17. ^ Louveau, Antoine; Smirnov, Igor; Keyes, Timothy J; Eccles, Jacob D; Rouhani, Sherin J; Peske, J David; Derecki, Noel C; Castle, David; Mandell, James W; Lee, Kevin S; Harris, Tajie H; Kipnis, Jonathan (2015). "Structural and functional features of central nervous system lymphatic vessels". Nature http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26030524. 523 (7560): 337–41. doi:10.1038/nature14432. PMID 26030524. Vanjski link u parametru |journal= (pomoć)
  18. ^ "Definition of lymphatics". Webster's New World Medical Dictionary. medicineNet.com. Arhivirano s originala, 5. 11. 2013. Pristupljeno 6. 7. 2008.
  19. ^ Vittet D. Lymphatic collecting vessel maturation and valve morphogenesis. Microvasc Res. 2014 Jul 12. pii: S0026-2862(14)00100-9. PMID 25020266
  20. ^ Heppell C1, Richardson G, Roose T. A model for fluid drainage by the lymphatic system. PMID 23161129
  21. ^ Bazigou E, Wilson J, Moore JE Primary and secondary lymphatic valve development: Molecular, functional and mechanical insights.Microvasc Res. 2014 Jul 30. pii: S0026-2862(14)00112-5. PMID 25086182
  22. ^ http://www.lymphnotes.com/article.php/id/151/%7Ctitle=The functions of the Lymphatic System.
  23. ^ Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston ; illustrated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. str. 1001. ISBN 978-0-7020-3085-7.
  24. ^ http://www.merck.com/mmhe/sec03/ch037/ch037b.html.
  25. ^ "Lymphedema".
  26. ^ Anthony S. Fauci; Eugene Braunwald; Dennis Kasper; Stephen Hauser; Dan L. Longo (19. 3. 2009). Harrison's Manual of Medicine. McGraw Hill Professional. str. 352–. ISBN 978-0-07-147743-7. Pristupljeno 12. 11. 2010.
  27. ^ a b Britton, the editors Nicki R. Colledge, Brian R. Walker, Stuart H. Ralston ; illustated by Robert (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st izd.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. str. 1001, 1037–1040. ISBN 978-0-7020-3085-7.

Vanjski linkovi

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Limfni sistem
 
Logo Commonsa
Anatomy and Physiology of Animals na Wikimedia Commonsu.
 
Logo Commonsa
Library resources box na Wikimedia Commonsu.
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Limfni_sistem&oldid=3523078"