Irački Kurdistan

Irački Kurdistan (kurdski: هه‌رێمی کوردستان Herêmî Kurdistan), (arapski: إقليم كردستان العراق Iqlīm Kurdistān al-ʿIrāq) je autonomni region na sjeveru Iraka, pretežno nastanjen Kurdima. Glavni grad regiona je Erbil. Osnovan je 1970. godine na inicijativu tadašnjeg potpredsjednika Iraka Sadama Huseina i predstavnika kurdskih političkih partija pod vodstvom Mola Mustafe Barzanija kao Autonomni kurdski region. 2005. godine slijedila je promjena imena u Autonomni region Kurdistan. Kurdistan ima sopstvenu zastavu, Ustav i himnu. Nakon Zaljevskog rata 1991. godine dobija punu autonomiju.

Irački Kurdistan هه‌رێمی کوردستان Herêmî Kurdistan
Himna: Ey Reqîb
Položaj na karti
Glavni grad		Erbil
Službeni jezik		Kurdski jezik, arapski jezik
Zakonodavstvo
Površina
• Ukupno		78.736 km2
Stanovništvo
• Ukupno		8,350,000 (Procjena 2013)
• Gustoća		115,4/km2
Valuta		Irački dinar Švicarski dinar (od 1991-2003)
Vremenska zona		UTC +3
Pozivni broj		+964

Ime

Region je obilježen mnogim imenima. Na osnovu Iračkog Ustava iz 2005. godine zvanično ime je Region Kurdistan (kurdski: هه‌رێمى كوردستان Herêmî Kurdistan, dok je puno ime Irački region Kurdistan (kurdski: هه‌رێمی کوردستانی عێراق Herêmî Kurdistanî Êraq; arapski: إقليم كردستان العراق Iqlīm Kurdistān al-ʿIrāq). Regionalne vlasti koriste izraz Irački Kurdistan. Do 2005. godine region se nazivao Kurdski autonomni region. Ime koje koriste kurdski politički aktivisti je Južni Kurdistan (kurdski: باشووری کوردستان Başûrî Kurdistan), ali se time označavaju i drugi regioni u susjednim zemljama naseljeni Kurdima. Ime regionalne vlade Kurdistana, koje se također koristi u međunarodnim aktima je Hikûmetî Herêmî Kurdistan (kurdski: حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان), što na engleskom jeziku znači Kurdistan Regional Government.

Geografija

Područje Iračkog Kurdistana nalazi se na sjeveru Iraka i graniči na zapadu sa Sirijom, na sjeveru sa Turskom, a na istoku sa Iranom. Najveći gradovi su: na sjeveru Zakso, na istoku Halabdža i na istoku Dohuk.

Klima

Erbil
	Jan	Feb	Mar	Apr	Maj	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
Prosječna temperatura (°C)	7,4	8,9	12,4	17,5	24,1	29,7	33,4	33,1	29,0	22,6	15,0	9,1	Ø	20,2
Najviša prosječna temperatura (°C)	12,4	14,2	18,1	24,0	31,5	38,1	42,0	41,9	37,9	30,7	21,2	14,4	Ø	27,2
Najniža prosječna temperatura (°C)	2,4	3,6	6,7	11,1	16,7	21,4	24,9	24,4	20,1	14,5	8,9	3,9	Ø	13,2
Broj kišnih dana	9	9	10	9	4	1	0	0	1	3	6	10	Σ	62
Prosječna vlažnost zraka (%)	74,5	70	65	58,5	41,5	28,5	25	27,5	30,5	43,5	60,5	75,5	Ø	50
Temperatura u °C • padavine u mm Dijagram: Temperatura 12,4 2,4 14,2 3,6 18,1 6,7 24,0 11,1 31,5 16,7 38,1 21,4 42,0 24,9 41,9 24,4 37,9 20,1 30,7 14,5 21,2 8,9 14,4 3,9 jan feb mar apr maj jun jul aug sep okt nov dec
Izvor: Climate-Data.org, My Forecast for records, humidity, snow and precipitation days What's the Weather Like.org, Erbilia

Reljef

Područje Iračkog Kurdistana uglavnom je planinskog reljefa. Na sjeveroistoku regiona nalazi se planinski masiv Zagros sa planinom Čeka Dar i najvišim vrhom od 3.611m, koji je ujedno i najviši vrh Iraka. Planinske vijence presijecaju mnoge rijeke, koje teku pretežno od sjevera prema jugu, te djelomično od istoka prema zapadu. Najveće rijeke su Veliki Zab i Mali Zab. Veliki Zab izvire u jugoistočnoj Turskoj, protiče kroz autonomni region i ulijeva se u Tigris. Veliki Zab protiče pored pećine Šanidar na 745 m nadmorske visine, u kojoj su otkriveni ostaci iz vremena neandertalaca. Mali Zab izvire u sjeverozapadnom Iranu i ulijeva se također u Tigris. U blizini grada Ranja nalazi se brana Dukan i jezero Dukan, najveće jezero autonomnog regiona.

• 
  Pećina Šanidar
• 
  Jezero Dukan
• 
  Rijeka Veliki Zab
• 
  Kanjon u Ravanducu

Historija

U prošlosti su na području današnjeg Južnog Kurdistana postojale kurdske kneževine Baban, Badihan i Soran. U 19. vijeku, stanovnicima ovog regiona nametnuta je direktna turska vlast, koja je trajala sve do Prvog svjetskog rata, kada upravu nad područjem Iraka preuzimaju Britanci. U međuratnom periodu, Kurdi su podigli tri pobune protiv Britanaca.

Učestvovanjem Kurda u Zaljevskom ratu 2003. godine, proširen je uticaj Kurdske vlade na region. Danas regionu pripadaju dijelovi provincija Dijala, Kirkuk i Ninava.

• 
  Irački Kurdistan 1975. godine
• 
  Irački Kurdistan 1998. godine
• 
  Irački Kurdistan 2009. godine

Površina

Na osnovu državnog ugovora o autonomiji od 11. marta 1970. godine region ima površinu od oko 37.000 km², te se sastoji od iračkih provincija (gubernija): Erbil, Dohuk i As-Sulemanija. Aktuelna površina regiona, uključivo sa spornim teritorijama je 78.736 km².

Sporna područja

Vlada Iračkog Kurdistana u regionalnom Ustavu u članku 2. zahtijeva slijedeća područja:

• Provincija Ninava: distrikte Akre, Ninive, Sindžar i dijelove distrikta Tal Afar i Al-Ba’adž;
• Provincija Erbil: distrikt Makmur;
• Provinciju Kirkuk (u granicama provincije iz 1968. godine);
• Provincija Dijala: distrikte Čanakin i Baladruz;
• Provincija Al-Vasit: distrikt Badra;

Dijelovi spornih područja su već od strane kurdistanske regionalne vlade nakon drugog iračkog rata zauzeti, ali nedostaje zvanično priznanje od strane Iračke vlade. Proces priznavanja spornih teritorija se trebao regulisati 140. članom Iračkog Ustava, predviđenim referendumom 2007. godine, ali je održavanje referenduma odgođeno.

Demografija

Stanovništvo se sastoji uglavnom od Kurda. Djelomično zu zastupljeni Arapi, Turkmeni i Asirci. Kurdski jezici Sorani i Kurmandži su službeni jezici, te ujedno i jezici najmnogobrojnije jezične grupe.

Religija

Većina stanovništva su sunitski muslimani. Osim njih postoje židovske manjine, kršćanske, alevitske i jesidske grupe. Manjinama je zagarantovana religiozna sloboda, što u ostalom dijelu Iraka nije slučaj. Napadi na kršćanske i židovske manjine, te na crkve i sinagoge, dovode do iseljavanja tih manjina u kurdski region.

• 
  Minaret džamije Mudhafaria
• 
  Asirska kršćanska crkva u Erbilu

Vojska

Kurdski vojnik specijalne jedinice za vrijeme Drugog zaljevskog rata u blizini Duhoka.

Osnovicu vojnih snaga Iračkog Kurdistana čini vojna organizacija Pešmerga. Pešmerga je osnovana iz više organizacija i potiče iz 1920tih godina. od 2003. godine postoje težnje integracije Pešmerge u regularnu vojsku Iraka, sa željom da jedinice dobiju poseban status. Funkcija vojnih postrojbi Pešmerge je osiguravanje granica, te u posljednje vrijeme borba protiv Vojske Islamska Država Iraka i Levanta u pograničnim područjima. Brojčano stanje Pešmerge nije poznato, a naoružanje se sastoji uglavnom od oružja bivšeg istočnog bloka, a nakon Zaljevskog rata je modernizirano oružjem zapadnog porijekla. Obavještajne poslove vrše obavještajne službe Asaješ, Canijar i Parastin. Asaješ ima dva sjedišta, jedno u Erbilu i jedno u Sulejmaniji. Zanijar i Parastin su partijske obavještajne organizacije Patriotske unije Kurdistana (PUK) i i Demokratske partije Kurdistana (KDP).

Infrastuktura

Autoput 2 između Erbila und Mosula

Aerodrom Erbil

Na sjeveru Kurdistana nedavno su izgrađena dva autoputa. U planu je završavanje novog autoputa između Dukana i Sulejmanije. U gradovima Erbil i Sulejmanija je dograđena kanalizacija, dok je sanitarno stanje u Kirkuku, zbog ratnih događanja trenutno loše. U ovom području primjećena je pojava kolere.

Kurdski region ima dva međunarodna aerodroma:

• Aerodrom Erbil: Otvoren je 2005., godine i najmoderniji je aerodrom u ovom području.
• Aerodrom Sulejmanijal

Treći Aerodrom Dubok u Duboku je u izgradnji.

Također pogledajte

• Kurdistan