Wikipedia

Italijanska Libija

Italijanska Libija (italijanski: Libia Italiana, arapski: ليبيا الإيطالية‎‎ Lībyā al-Īṭālīya) bila je italijanska kolonija uspostavljena 1934.[3] Formirana je od Fezana i od kolonija Kirenaike i Tripolitanije, koje je Italija zauzela 1912. nakon rata sa Osmanlijskim carstvom.

Italijanska Libija
Libia Italiana
Italijanski protektorat (1912–1934)[1]
Italijanska kolonija (1934–1943)
Prethodnice:
← Osmanlijsko carstvo
← Kraljevstvo Egipat
← Francusko carstvo
← Anglo-egipatski Sudan
Nasljednice:
Britansko carstvo →
Francuska →
Zastava Grb
Položaj na karti
Glavni grad Tripoli
Službeni jezik italijanski
Državno uređenje kolonija
kralj
• 1911–1943.
 Viktor Emanuel III
Zakonodavstvo  
Površina
• Ukupno
  1.759.541 km2 km2
Stanovništvo
• Ukupno (1939[2])
 893.774 
0.5/km2 
Valuta italijanska lira

Historija

uredi

Osvajanje

uredi

Prve dvije decenije Libije kao italijanske kolonije obilježio je žestok otpor muslimana italijanskoj vlasti. U ovom periodu, Italijani su kontrolisali samo obalna područja kolonije. Godina 1911. i 1912, preko 1.000 Somalijaca iz Mogadiša, glavnog grada Italijanskog Somalilanda, borilo se sa italijanskim i eritrejskim vojnicima u italijansko-turskom ratu.[4] Većina njih se nije vratila u Somaliju sve dok nisu poslati nazad u pripremama za invaziju Etiopije 1935.[5]

Iako su Osmanlije 1912. kontrolu Libije prepustili Italijanima, žestok otpor pružale su Senusije, sunitski nacionalistički pokret. Otpor je predvodio Omer Muhtar. Nakon što su lideri otpora pogubljeni ili protjerani i nakon što je 100.000 ljudi iz Kirenaike završilo u koncentracionim logorima, Italija je ugušila pokret otpora 1931.

Tokom 1930-ih, politika Italije prema Libiji se počela mijenjati, pa su 1934. Kirenaika, Tripolitanija i Fezan ujedinjeni u Italijansku Libiju. U kasnim 1930-im, pod guvernerom Italom Balbom, Libija je doživjela veliki razvoj.

Teritorijalni sporazumi sa evropskim silama

uredi
 
Teritorijalna ekspanzija Italijanske Libije.
  1912 - Osvojene osmanlijske teritorije
  1919 - Ustupljeno od Francuske nakon Versajskog sporazuma
  1923 i 1931 - De jure od Osmanlijskog carstva; pokorene teritorije Senusija
  1926 - Od Egipta (kompenzacija za učešće u Prvom svjetskom ratu)
  1934 - Od Sudana (kompenzacija za učešće u Prvom svjetskom ratu)
  1935 - Od Francuske (kompenzacija za učešće u Prvom svjetskom ratu)

Na pariskoj Konferenciji mira 1919. Italija nije dobila ništa od njemačkih kolonija, ali je od Britanaca dobila Džubalend u južnoj Somaliji, dok je od Francuza dobila dio saharskih teritorija.[6]

Nakon dugih pregovora tokom 1920-ih, Italija je tek 1935. od Francuske dobila teritoriju današnjeg sjevernog Čada, iako Francuska kasnije nije ratifikovala ovaj sporazum.

Britanski Egipat je u decembru 1925. Italijanima prepustio distrikt Kufru i El-Džegbub. Italija je ovim područjem ovladala tek 1931. Anglo-egipatski Sudan je 1934. prepustio Libiji oazu u današnjoj jugoistočnoj Libiji, jer su to područje smatrali bezvrijednim.[7]

Drugi svjetski rat

uredi
 
Libijski konjanici u italijanskoj vojsci 1940.

Kraljevskim dekretom br. 70 od 9. januara 1939, nekim je Libijcima dodijeljeno specijalno italijansko državljanstvo. Ovo državljanstvo bilo je potrebno svima koji su imali ambicije za karijeru u vojnim ili civilnim organizacijama. Primaoci državljanstva nazivani su Italijanima muslimanima. Pripajanje Libije Italiji dalo je vojsci veću mogućnost regrutovanja Libijaca u vojnu službu. Libijci su služili u italijanskoj vojsci još od početaka kolonijalne vladavine. 1. marta 1940. formirane su 1. i 2. libijska divizija. 1. divizija ušla je u sastav 13. korpusa 5. italijanske armije, dok je 2. divizija ušla u sastav rezervnih trupa 10. armije. Oficiri u divizijama bili su Italijani. Libijski borci dolazili su iz obalskih područja, a nivo obuke i pripravnosti bio je na jednakom nivou kao kod regularnih italijanskih jedinica u sjevernoj Africi. Profesionalizam libijskih boraca učinio ih je jednom od najboljih pješadijskih formacija u sjevernoj Africi. Libijski borci bili su odani Italiji i pokazali su se kao izuzetno dobri borci.[8]

Nakon sporazuma sa Francuzima 1935, prema kojem je Italija dobila teritorije južno od Libije, Italijani su ciljali na dalje proširenje prema jugu. Italijanski planovi u slučaju rata sa Britancima ili Francuzima uključivali su spajanje kopnenom vezom sa Italijanskom istočnom Afrikom i proširenje do jezera Čad.[9] Tokom Drugog svjetskog rata, Italija je uživala snažnu podršku muslimana, od kojih su se mnogi pridružili italijanskoj vojsci.

 
Uništeni italijanski avioni na aerodromu u Tripoliju 1943.

U septembru 1940, invazija na Egipat pokrenuta je iz Libije.[8] U decembru iste godine, britanske snage pokrenule su protivnapad i uspjele su protjerati Italijane nazad u Libiju. Nakon gubitka Kirenaike i gotove čitave 10. armije, Italija je zatražila pomoć od Njemačke.

Uz njemačku pomoć, vraćene su izgubljene libijske teritorije. Opsada Tobruka u aprilu 1941. bila je prvi neuspjeh Rommelove blitzkrieg taktike. Tobruk je pao u junu 1942. čime su britanske snage vraćene u Egipat.

Porazom u Drugoj bitci kod El-Alamejna, italijanske i njemačke snage u Libiji osuđene su na propast. Iz Libije su se povukle u februaru 1943, čime je završen period italijanske kontrole i jurisdikcije nad Libijom.

Nakon Drugog svjetskog rata

uredi

Od 1943. do 1951. Tripolitanija i Kirenaika bili su pod administracijom Britanaca, dok je Fezanom upravljala Francuska. Prema mirovnom sporazumu iz 1947, Italija se odrekla bilo kakvih prava na Libiju.[10] 21. novembra 1949. Generalna skupština Ujedinjenih nacija donijela je rezoluciju prema kojoj je Libija trebala postati nezavisna država prije 1. januara 1952. Kraljevina Libija, nasljedna i ustavna monarhija, nezavisnost je proglasila 24. decembra 1951. Preostalih 20.000 Italijana protjerano je 1970,[11] po dolasku Muamera Gadafija na vlast. Povratak u Libiju dozvoljen je nekolicini u 2000-im.

30. augusta 2008, Gadafi i Silvio Berlusconi, italijanski premijer, potpisali su, u Bengaziju, historijski sporazum o saradnji.[12][13][14] Prema uslovima sporazuma, Italija je trebala isplatiti Libiji 5 milijardi $ kao kompenzaciju za okupaciju.[15] S druge strane, Libija je trebala preduzeti mjere za borbu protiv ilegalne imigracije i pojačati investicije u italijanske kompanije.[13][16] Italija je sporazum ratifikovala 6. februara 2009,[12] a Libija 2. marta tokom posjete Berlusconija Tripoliju.[13][17] Na ceremoniji povodom potpisivanja sporazuma, Berlusconi je priznao historijska zvjerstva i represiju počinjenu od Italije nad libijskim narodom izjavivši: "U ovom historijskom dokumentu, Italija se izvinjava za ubijanja, uništavanje i represiju libijskog naroda tokom perioda kolonijalne vlasti" i rekavši da je sporazum "potpuno i moralno priznanje štete učinjene Libiji od strane Italije tokom kolonijalne ere".[18] Saradnja se završila 2011. početkom građanskog rata u Libiji, koji se završio padom Gadafija sa vlasti.

Kolonijalna administracija

uredi
 
Katedrala u Tripoliju tokom 1960-ih

Godine 1934, Italija je usvojila naziv Libija (koji su koristili Grci za čitavu sjevernu Afriku, osim Egipta) kao službeni naziv kolonije. Kolonija je podijeljena na četiri provincije (Commissariato Generale Provinciale) i vojnu teritoriju na jugu (Territorio Militare del Sud ili Territorio del Sahara Libico).

 
Administrativna podjela Italijanske Libije
Provincija Glavni grad
Tripoli Tripoli
Bengazi Bengazi
Derna Derna
Misurata Misurata
Južna vojna teritorija Hun

Guverneri-generali Italijanske Libije

uredi

Demografija

uredi
Etnička grupa Populacija % ukupnog stanovništva
Italijani 119.139 13,4
Arapi 744.057 83,2
Jevreji 30.578 3,4
Ukupno 893.774 100

Stanovništvo većih urbanih centara:

Grad Italijani Arapi Jevreji Ukupno
Tripoli 47.442 47.123 18.467 113.212
Bengazi 23.075 40.331 3.395 66.801
Misurata 1.735 44.387 977 47.099
Derna 3.562 13.555 391 17.508

Kolonijalisti

uredi

Broj kolonijalista značajno se povećao tokom Velike depresije. Godine 1939. italijanski kolonijalisti činili su 13% stanovništva Libije.[2] Uglavnom su živjeli u obalnim područjima, posebno oko urbanih centara kao što su Tripoli (41% stanovništva) i Bengazi (35% stanovništva). Godine 1938. guverner Libije, Italo Balbo, osnovao je 27 naselja koja je naselio sa 20.000 italijanskih farmera.[19] Većina tih naselja bila je smještena u Kirenaiki.

Ophođenje prema libijskom stanovništvu

uredi
 
U logoru u El Agejli zarobljeno je bilo 10.900 ljudi[20]

Italijani su u Libiji počinili mnoge ratne zločine koji uključuju korištenje hemijskog oružja, ubijanje ratnih zarobljenika i masovna ubijanja lokalnog stanovništva.[21] Od 225.000 stanovnika u Kirenaiki, četvrtina je poginula tokom sukoba Italijana sa libijskim pobunjenicima.[22] Italijani su počinili i etničko čišćenje iselivši 100.000 Beduina, gotovo polovinu stanovništva Kirenaike, iz njihovih domova, koji su bili predviđeni za italijanske doseljenike.[23][24]

Italijani su smanjili i broj stoke putem ubijanja, konfiskacije i odvođenjem životinja u negostoljubive predjele u blizini koncentracionih logora.[25] Broj ovaca pao je sa 810.000 1926. na 98.000 1933, koza sa 70.000 na 25.000 i deva sa 75.000 na 2.000.[25]

Tokom 1930. i 1931. u Kirenaiki je pogubljeno 20.000 ljudi, a sva nomadska plemena sjeverne Kirenaike iseljena su iz svojih domova u koncentracione logore.[26] Italijanska propaganda predstavljala je kampove kao oaze moderne civilizacije koji su imali odlične higijenske uslove i koji su bili odlično vođeni. U realnosti, kampovi su imali slabe zdravstvene uslove pa su se bolesti, kao što je tifus, brzo širile. Širenju bolesti pomogla je i fizička iscrpljenost logoraša koji su oskudno hranjeni, a tjerani su na prisilni rad.[27] Logori u Suluku i El-Magrunu, sa procijenjenom populacijom od 33.000 zarobljenika, dijelili su jednog doktora.[27] Na jednom km2 prosječno je smješteno oko 20.000 Beduina sa svojim životinjama.[27] Logori su zatvoreni do septembra 1933. U logorima je boravilo 100.000 zarobljenika od kojih je 40.000 umrlo.[27]

Nakon što je ugušen pokret otpora, politika Italije prema lokalnom stanovništvu se promijenila. U decembru 1934, Libijcima je zagarantovana individualna sloboda, nepovredivost vlasništva i pravo na pridruživanje vojsci i civilnim administracijama.[28]

Mussolini je posjetio Libiju 1937. kako bi se susreo sa arapskim velikodostojnicima. Tom prilikom, Mussoliniju je dodijeljen počasni mač (koji je zapravo napravljen u Firenci) koji je trebao simbolizirati Mussolinija kao zaštitnika arapskih muslimana Libije.[29]

Godine 1939, Italija je nekim Libijcima dodijelila specijalno italijsko državljanstvo.[30] Primaoci državljanstva morali su biti pismeni, a takvo je državljanstvo bilo važeće samo u Libiji. Iste godine doneseni su zakoni kojima je muslimanima dozvoljeno pridruživanje Nacionalnoj fašističkoj partiji.[31]

U martu 1940. formirane su dvije libijske divizije unutar italijanske vojske koje su imale oko 30.090 boraca.[32]

Ekonomija

uredi

Godine 1936, glavni sektori ekonomske aktivnosti u Italijanskoj Libiji (po broju zaposlenih) bili su industrija (30.4%), državna administracija (29.8%), poljoprivreda i ribarstvo (16.7%), trgovina (10.7%), transport (5.8%), privatna nastava (1.3%) i bankarstvo i osiguranje (1.1%).[2]

Poboljšanje infrastrukture

uredi

Tokom vladavine guvernera Itala Balba radilo se na osnivanju novih industrija, a sagrađena su i brojna poljoprivredna naselja.[33] Ogromna italijanska ulaganja nisu mnogo poboljšala život lokalnog stanovništva, s obzirom da je njihova svrha bila razvijanje ekonomije u korist Italije i doseljenika.[25]

Italijanski cilj bilo je raseljavanje lokalnog stanovništva u unutrašnjost, kako bi italijanski doseljenici naselili najplodnija libijska područja.[25] Italijani nisu ništa učinili kako bi Libijcima omogućili adekvatno obrazovanje. Italijani su držali 81 osnovnu školu, a Libijci 97.[25] Godine 1940, u čitavoj Libiji bile su svega tri srednje škole za domaće stanovništvo, od kojih su dvije bile u Tripoliju, a jedna u Bengaziju.[34]

Libijska ekonomija značajno je narasla u kasnim 1930-im, posebno u poljoprivrednom sektoru. Razvijene su čak i proizvodne aktivnosti, uglavnom povezane sa prehrambenom industrijom. Značajno se razvilo i građevinarstvo. Italijani su po prvi put u historiji omogućili modernu medicinsku njegu u Libiji, a znantno su poboljšani i sanitarni uslovi u gradovima.

 
Njemački tenk Panzer III na autoputu Via Balbia

Do 1939. Italijani su sagradili 400 km pruga i 4.000 km novih puteva. Najznačajniji projekat je bio autoput Via Balbia, koji je povezivao Tripoli na zapadu sa Tobrukom na istoku. Posljednji veći željeznički projekat je bila linija koja je trebala povezati Tripoli i Bengazi. Projekat je započet 1941, ali nikada nije završen zbog poraza Italije u Drugom svjetskom ratu.[35]

Arheologija i turizam

uredi

Italijani su koristili klasičnu arheologiju kao propagandno oružje da opravdaju prisustvo u regionu. Prije 1911. u Kirenaiki i Tripolitaniju nisu vršena arheološka istraživanja. Do kasnih 1920-ih vršena su iskopavanja oko rimskih gradova Leptis Magne i Sabrate, koji su bili pripremani kao destinacije arheološkog turizma.[36] Iskopavanja nisu vršena u Kirenaiki zbog rata sa libijskim pobunjenicima. Italijani su iz Libije istjerali sve strane arheološke ekspedicije.[36]

Nakon gušenja pobune u Kirenaiki, arheološki napori u 1930-im bili su usmjereni na nekadašnju grčku koloniju Kirenaiku,[36] umjesto Tripolitanije koja je tokom perioda antičke Grčke bila kolonija Kartage. Odbijanje istraživanja feničanske kulture bilo je dijelom zbog anti-semitizma.[36]

Turizam je promovisan i uspostavljanjem Tripoli Grand Prixa.[37]

Reference

uredi
  1. ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 27. 10. 2021. Pristupljeno 31. 5. 2016.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  2. ^ a b c Istat (decembar 2010). "I censimenti nell'Italia unita I censimenti nell'Italia unita Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo ISTITUTO NAZIONALE DI STATISTICA SOCIETÀ ITALIANA DI DEMOGRAFIA STORICA Le fonti di stato della popolazione tra il XIX e il XXI secolo" (PDF). Annali di Statistica. XII. 2: 269. Arhivirano s originala (PDF), 3. 8. 2014. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  3. ^ "Arhivirana kopija" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 26. 9. 2007. Pristupljeno 31. 5. 2016.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
  4. ^ W. Mitchell. Journal of the Royal United Service Institution, Whitehall Yard, Volume 57, Issue 2. str. 997.
  5. ^ William James Makin. War Over Ethiopia. str. 227.
  6. ^ "Districts of Libya". Statoids. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  7. ^ Burr, J. Millard and Robert O. Collins, Darfur: The Long Road to Disaster, Markus Wiener Publishers: Princeton, 2006, ISBN 1-55876-405-4, str. 111
  8. ^ a b "Full analysis of the initial Italian attack". Arhivirano s originala, 7. 4. 2020. Pristupljeno 22. 8. 2020.
  9. ^ Stegemann, Bernd; Vogel, Detlef (1995). Germany and the Second World War: The Mediterranean, South-East Europe, and North Africa, 1939–1941. Oxford University Press. str. 176. ISBN 0-19-822884-8.
  10. ^ Hagos, Tecola W., (20. 11. 2004), "Treaty Of Peace With Italy (1947), Evaluation And Conclusion" Arhivirano 7. 12. 2012. na Wayback Machine, Ethiopia Tecola Hagos. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  11. ^ Italians plan to see Libya once again
  12. ^ a b "Ratifica ed esecuzione del Trattato di amicizia, partenariato e cooperazione tra la Repubblica italiana e la Grande Giamahiria araba libica popolare socialista, fatto a Bengasi il 30 agosto 2008". Parliament of Italy. 6. 2. 2009. Arhivirano s originala, 18. 6. 2009. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  13. ^ a b c "Gaddafi to Rome for historic visit". ANSA. 10. 6. 2009. Arhivirano s originala, 16. 6. 2009. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  14. ^ "Berlusconi in Benghazi, Unwelcome by Son of Omar Al-Mukhtar". The Tripoli Post. 30. 8. 2008. Arhivirano s originala, 2. 12. 2013. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  15. ^ "Ý bồi thường $5 tỉ, xin lỗi Libya về hậu quả thời đô hộ". Arhivirano s originala, 7. 4. 2020. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  16. ^ "Italia-Libia, firmato l'accordo". La Repubblica. 30. 8. 2008. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  17. ^ "Libya agrees pact with Italy to boost investment". Alarab Online. 2. 3. 2009. Arhivirano s originala, 18. 6. 2009. Pristupljeno 31. 5. 2016.
  18. ^ The Report: Libya 2008. Oxford Business Group, 2008. str. 17.
  19. ^ "New villages in coastal Libya" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 20. 7. 2011. Pristupljeno 1. 6. 2016.
  20. ^ Michael R. Ebner. Geoff Simons. Ordinary Violence in Mussolini's Italy. New York, New York, USA: Cambridge University Press, 2011. str. 261.
  21. ^ Duggan 2007, str. 497
  22. ^ Mann, Michael (2006). The dark side of democracy: explaining ethnic cleansing (2. izd.). Cambridge, England: Cambridge University Press. str. 309.CS1 održavanje: ref=harv (link)
  23. ^ Cardoza, Anthony L. (2006). Benito Mussolini: the first fascist. Pearson Longman. str. 109.CS1 održavanje: ref=harv (link)
  24. ^ Bloxham, Donald; Moses, A. Dirk (2010). The Oxford Handbook of Genocide Studies. Oxford, England: Oxford University Press. str. 358.CS1 održavanje: ref=harv (link)
  25. ^ a b c d e General History of Africa, Albert Adu Boahen, Unesco (1990). International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa, str. 196
  26. ^ Wright, John (1983). Libya: A Modern History. Kent, England: Croom Helm. str. 35.CS1 održavanje: ref=harv (link)
  27. ^ a b c d Duggan, Christopher (2007). The Force of Destiny: A History of Italy Since 1796. New York: Houghton Mifflin. str. 496.CS1 održavanje: ref=harv (link)
  28. ^ Sarti, str. 190
  29. ^ Sarti, str. 194
  30. ^ Jon Wright. History of Libya. str. 165
  31. ^ Sarti, str. 196
  32. ^ 30,000 Libyans fought for Italy in WWII
  33. ^ "Chapter Libya" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 7. 4. 2020. Pristupljeno 1. 6. 2016.
  34. ^ Africa Under Colonial Domination 1880-1935, Professor A Adu Boahen, Unesco. International Scientific Committee for the Drafting of a General History of Africa, str. 800, 1985.
  35. ^ "Italian railways in colonial Libya" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 22. 7. 2011. Pristupljeno 1. 6. 2016.
  36. ^ a b c d Dyson, S.L (2006). In pursuit of ancient pasts: a history of classical archaeology in the 19th and 20h centuries. str. 182–183
  37. ^ Video Tripoli Grand Prixa na YouTubeu

Literatura

uredi
  • Chapin Metz, Hellen. Libya: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 1987.
  • Del Boca, Angelo. Gli italiani in Libia. Vol. 2. Milano, Mondadori, 1997.
  • Sarti, Roland. The Ax Within: Italian Fascism in Action. Modern Viewpoints. New York, 1974.
  • Smeaton Munro, Ion. Through Fascism to World Power: A History of the Revolution in Italy. Ayer Publishing. Manchester (New Hampshire), 1971. ISBN 0-8369-5912-4
  • Taylor, Blaine. Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo B
  • Tuccimei, Ercole. La Banca d'Italia in Africa, Foreword by Arnaldo Mauri, Collana storica della Banca d'Italia, Laterza, Bari, 1999.
  • Taylor, Blaine. Fascist Eagle: Italy's Air Marshal Italo Balbo. Montana: Pictorial Histories Publishing Company, 1996. ISBN 1-57510-012-6
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Italijanska_Libija&oldid=3634596"