Historija Španije

Historija Španije datira od ranog srednjeg vijeka. Habsburška Španija 1516. godine objedinjuje niz različitih prethodnih kraljevina; njen moderni oblik ustavne monarhije je uveden 1813. godine, a trenutni demokratski ustav datira iz 1978. godine. Nakon okončanja rekonkvista, kraljevina Španija se ujedinjuje pod Habsburškom vladavinom 1516. godine. U isto vrijeme, Špansko carstvo se počelo širiti na Novi svijet preko okeana, čime počinje zlatno doba Španije od ranih 1500-ih do 1650-ih. Habsburška Španija je bila jedna od najmoćnijih država Evrope.

U ovo vrijeme, Španija je bila uključena u sve veće evropske ratove, uključujući i Italijanske ratove, Osamdesetogodišnji rat, Tridesetogodišnji rat i Francusko-španske ratove. Krajem 17. stoljeća, njena moć je počela opadati, a nakon smrti posljednjeg Habsburškog vladara, počeo je rat za špansko naslijeđe što je dovelo do smanjenja utjecaja u Evropi. Burbonske reforme su pokušale obnoviti državne institucije ali zbog nestabilnosti, Francuske revolucije i Španskog rata za nezavisnost, Španija nikada nije povratila svoju bivšu snagu. Fragmentirana ratom, Španija je početkom 19. stoljeća destabilizirana različitim političkim strankama koje su predstavljale liberalne, reakcionarske i umjerene grupe, i koje nisu bile dovoljno jake da donesu trajnu stabilnost. Špansko carstvo se u inostranstvu brzo raspalo zbog latinoameričkih ratova za nezavisnost i gubitka starih kolonija u Špansko-američkom ratu 1898. godine.

Slabu ravnotežu između liberalnih i konzervativnih snaga je pogodilo uspostavljanje ustavne monarhije (1874. - 1931.), ali ni to nije bilo trajno rješenje pa je u Španiji izbio građanski rat između republikanske i nacionalističke frakcije. To je dovelo do nacionalističke diktature na čelu sa Franciscom Francom, koji je kontrolirao špansku vladu do 1975. godine. Poslijeratna desetljeća su bila relativno stabilna (sa izuzetkom oružanog pokreta za nezavisnost Baskije), a zemlja je doživjela brzi ekonomski rast 1960-ih i početkom 1970-ih. Nakon smrti Francisca Franca 1975. godine, Španija se vratila na ustavnu monarhiju sa Juanom Carlosem na čelu i demokratiji. Španija je ušla u Evropsku ekonomsku zajednicu 1986. godine (pretvorena u Evropsku uniju ugovorom iz Maastrichta 1992. godine), a u eurozonu 1999. godine. Finansijska kriza 2007. godine završava deset godina ekonomskog buma i Španija je ušla u recesiju i dužničku krizu sa vrlo visokom nezaposlenošću i slabom ekonomijom.

Prahistorija

Iberijsko poluostrvo je prvi put naseljeno anatomski modernim ljudima oko 32.000. godine p.n.e. Najstariji natpis hominida u zapadnoj Evropi je pronađen u španskoj pećini Atapuerka; pronađen je i kremeni alat koji datira prije 1,4 miliona godina i rani ljudski fosili koji datiraju prije 1,2 miliona godina. Kromanjonci su počeli pristizati na Iberijsko poluostrvo sa Pirineja prije nekih 35.000 godina. Najveći izraženi trag prahistorijskih ljudskih naselja predstavljaju slavne slike u španskoj pećini Altamira, koje su naslikane oko 15.000. godine p.n.e. i smatraju se najvažnijim primjerom pećinske umjetnosti. Pored toga, arheološki dokazi koji su pronađeni u Los Miralesu i El Argaru u pokrajini Almeriji, ukazuju da je na Iberijskom poluostrvu tokom kasnog neolita i bronzanog doba postojala razvijena civilizacija. Tokom željeznog doba na Iberijskom poluostrvu su živjeli Iberi, Keltiberi, Tartešani, Lusitanci i Vaskonci.

Rana historija Iberijskog poluostrva

Prije Rimskog osvajanja, na Mediteranskoj obali su živjeli Iberi, u unutrašnjosti kontinenta Keltiberi, Lusitanci na zapadu, a Tartešani na jugu. Kako bi unaprijedili trgovinu, pomorski Feničani, Kartaginjani i Grci su osnovali svoje kolonije na istočnoj i južnoj obali. Prva grčka kolonija Emporion (današnji Empuries) je osnovana na sjeveroistočnoj obali Iberijskog poluotrva u 9. stoljeću p.n.e., ostavljajući južnu obalu Feničanima. Feničani su tek u 6. stoljeću p.n.e. izgradili svoju prvu koloniju Carthago Nova.

Prvi narodi koje su Rimljani susreli tokom njihove invazije na Iberijsko poluostrvo su bili Iberi, koji su naseljavali prostor koji se protezao od sjeveroistočnog dijela Iberijskog poluostrva prema jugoistoku. Kelti su uglavnom naseljavali centralni i sjeverozapadni dio poluostrva. U centralnom dijelu je nastala mješovita kultura koja je poznata kao Keltiberi. Oni su se borili protiv naprednih legija Rimske republike i Keltskih plemena u Keltiberskim ratovima od 181. do 133. godine p.n.e. Rimsko osvajanje poluostrva je završeno 19. godine p.n.e.

Rimska Hispanija

Hispanija je bio naziv Iberijskog poluostrva tokom rimske vladavine. Nakon osvajanja Hispanije, stanovništvo je postepeno romanizirano a lokalne vođe primjene u rimsku aristokratsku klasu. To je dovelo do razvoja mnogih gradova kao što su Taraco (Taragona), Cazaragusta (Zaragoza), Augusta Emerita (Merida), Valentia (Valencija), Legio Septima (Leon) i Pax Augusta (Badajoz). Dodjela rimskog građanskog prava je omogućila mnogim ličnostima, kao što su Trajan, Hadrijan i Teodozije, da postanu rimski carevi. Također su mnogi poznati rimski umjetnici, kao što su Seneka, Marcijal, Kvintilijan i Lukano, bili porijeklom iz Hispanije. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva u 5. stoljeću, Hispanija je došla pod kontrolu germanskih plemena Vandala, Sveva i Vizigota.

Gotička Hispanija

Nakon pada Zapadnog rimskog carstva, germanska plemena Vandali, Svevi i Vizigoti su izvršili invaziju na Hispaniju. Nakon prelaska Pirineja, Svevi su uspostavili Kraljevinu Galiciju na sjeverozapadu, Vandali Kraljevinu Vandaluziju na jugu, a Vizigoti Vizigotsko kraljevstvo u Toledu. Nakon prelaska na hrišćanstvo, Vizigoti su zauzeli neuređenu Kraljevinu Galiciju i bizantijske teritorije na jugoistoku čime su obuhvatili veliki dio Iberijskog poluostrva.