Galija
Galija (latinski: Gallia; grčki: Galatia) je bila regija Zapadne Evrope koju su tokom željeznog doba naseljavali keltski narodi. Obuhvatala je dijelove današnje Francuske, Luksemburga, Belgije, Holandije, većeg dijela Švicarske, centralne i sjeverne Italije i dijelove Njemačke, na zapadnoj obali rijeke Rajne. Površina ove regije je iznosila oko 494.169 km2.[1]
Prema iskazu Julija Cezara, Galija je bila podijeljena na tri dijela: Galija Keltika, Belgijska Galija i Galija Akvitanija. Arheološki gledano, Gali su nosioci Latenske kulture, koja se protezala preko cijele teritorije Galije, kao i na istoku do Recije, Norika, Panonije i jugozapadne Germanija tokom 5. do 1. vijeka p.n.e.
Tokom drugog i prvog vijeka p.n.e. Galija je potpala pod rimsku vlast. Galija Cisalpina je osvojena 203. a Galija Narbonensis 123. godine p.n.e. Invaziju na ovu teritoriju su izveli Kimbri i Teutonci u periodu nakon 120. godine p.n.e., koji su pak poraženi od Rimljana do 103. godine p.n.e. Julije Cezar je konačno pokorio preostale dijelove Galije tokom svojih kampanja vođenih u periodu između 58. i 51. godine p.n.e.
Galija će pod rimskom kontrolom ostati 5 vijekova, sve dok Domena Soissons, posljednji ostatak Zapadnog rimskog carstva, nije pala pod Franačku vlast 486. godine.
Iako su Gali izgubili svoj originalni identitet i jezik tokom kasnog perioda antike, postavši dio objedinjene galsko-rimske kulture, naziv Galija se zadržao za teritoriju koju su naseljavali i tokom ranog srednjeg vijeka. Ta teritorija je stekla novi identitet Capetianska Kraljevina Francuska tokom kasnog perioda srednjeg vijeka. Galija je ostao naziv za Francusku u modernom grčkom jeziku i modernom latinskom.
Historija
urediNajraniji period
urediNe postoje pisane informacije o najstarijem periodu u razvoju Galije. Za dostupne informacije o tom periodu najviše se duguje arheologiji.
Prije brzog širenje Latenske kulture u 5. i 4. vijeku, teritorija istočnog i južnog dijela sadašnje Francuske se već nalazila u periodu kasnog bronzanog doba. Iz kulture polja sa urnama, koja je egzistirala u periodu od 12. do 8. vijeka p.n.e., razvila se Halštatska kultura, kultura kasnijeg željeznog doba. Do 500. godine p.n.e. jak uticaj ove kulture se osjećao širom današnjeg dijela Francuske (izuzev područja Alpa i krajnjeg sjeverozapada).
Iz Halštatske kulture, tokom 7. i 6. vijeka, po svoj prilici razvio se najraniji oblik Kontinentalno keltske kulture, Latenska kulture, nastala pod mediteranskim uticajem grčke, feničanske, i etrurske civilizacije. Ova kultura se raširila duž rijeka Sene, srednjeg toka Rajne i gornjeg toka Elbe.
Tokom 4. i početkom 3. vijeka p.n.e., galski plemenski savez se proširio daleko izvan teritorija onoga što će postati Rimska Galija, na teritoriju Panonije, Ilirije, Sjeverne Italije, Transilvanije pa čak i do područja Male Azije. Do 2. vijeka p.n.e., Rimljani su već razlikovali Narbonsku Galiju od Cisalpinske Galije. Tokom Galskih ratova, Julije Cezar razlikuje tri etničke grupe u Galiji: Belge na sjeveru (otprilike na području između Rajne i Sene), Kelte (u centralnom dijelu) i Akvitance na jugozapadu. Akvitanci su na jugoistoku već bili kolonizovani od strane Rimljana.
Pored Gala, U Galiji su živjeli i drugi narodi kao što su Grci i Feničani koji su uspostavili svoje ispostave, kao što su Massilija (današnji Marseille), duž mediteranske obale.[2] Također, duž jugoistočne obale Sredozemlja, Liguri su se spojili sa Keltima i formirali keltsko-ligurijsku kulturu.
Tokom 2. stoljeća p.n.e. mediteranski Gali su razvili mnogo urbanih sredina koje su bile prosperitetne. Najpoznatiji od tih gradova su: Avaricum (Bourges), Cenabum (Orléans) i Autricum (Chartres). Prosperitet mediteranske Galije je ohrabrio Rimljane da pozitivno odgovore na molbe za pomoć stanovnika Massilija, koji su bili napadnuti od strane koalicije Ligura i Gala. Rimljani su intervenisali u Galiji 125. godine p.n.e. a do 121. p.n.e. su osvojili mediteransku regiju pod nazivom Provincia (kasnije nazvana Gallia Narbonensis). Ovo osvajanje poremetilo je uspon galskog naroda Arverni.
Osvajanje od strane Rimskog carstva
uredi
Rimski prokonzul i general Julije Cezar je poslao svoju vojsku u Galiji 58. godine p.n.e, pod izgovorom pomoći svojim saveznicima protiv migracije Helveta. Uz pomoć različitih galskih plemena (npr. Aeduija) uspio je da osvoji skoro cjelokupnu Galiju. Iako je u vojnom smislu Galija bila dovoljno jaka da se odupre Rimljanima, unutrašnje podjele unutar galskih plemena garantovale su lahku pobjedu za Cezara, dok je pokušaj Vercingetorixa da ujedini Gale u borbi protiv rimske invazije došao prekasno.[3][4]
Julije Cezar se sukobio s Vercingetorixom tokom opsade Gergovija, utvrđenog grada u centru Galije. Cezarov se savez sa mnogim galskim plemenima rasturio. Čak su se i Aedui, najverniji rimski saveznici pridružili plemenu Arverni, dok su stalno lojalni Remi (najpoznatiji po svojoj konjici) i Lingonesi poslali svoje trupe da podrže Cezara. Germani od Ubia su također poslali svoju konjicu dok je Cezar posjedovao Remsku konjicu. Cezar je zarobio Vercingetorixa u bici kod Alesija, čime je ugušena glavnina galskog otpora Rimljanima.
Čak oko milion ljudi (vjerovatno svaki peti Gal) je umrlo, dodatnih milion ljudi je porobljeno, oko 300 klanova je pokoreno i oko 800 gradova je uništeno tokom galskih ratova. Cjelokupna populacija grada Avarikuma je pobijena.[5]
Tokom kampanje Julija Cezara protiv Helveta (narod koji je naseljavao teritoriju današnje Švicarske), oko 60% tog naroda je uništeno a oko 20% ih je odvedeno u ropstvo.
Rimska Galija
urediNakon rimskog osvajanja Galije, galska kultura je u velikoj mjeri potpala pod uticaj rimske kulture. Galija je apsorbovana u Rimsko carstvo, uprava je izmjenjena a Gali su na kraju postali rimski građani.[6] Od 3. do 5. vijeka, područje Galije je bilo izloženo napadima od strane Franaka. Galsko carstvo, koja se sastojalo od provincija: Galije, Britanije i Hispanije, uključujući i Betiku na jugu, koja se odvojila od Rima u periodu od 260. do 273. godine.
Franačka Galija
urediNakon franačke pobjede u bici kod Soissonsa, 486. godine, Galija (izuzev Septimanije) je došla pod vlast Merovinga, prvog franačkog kralja. Galsko-rimska kultura, galska kultura romanizovana tokom rimske vladavine i dalje je egzistirala, posebno u oblasti Narbonske Galije. Ranije romanizovani, sjeverni dio Galije, nakon što je okupiran od strane Franaka, se razvio u Merovingiansku kulturu. Rimski stil života, fokusiran na javne i kulturne događaje, zadržao se duže i nakon kolapsa galsko rimskih regija, gdje su Vizigoti, početkom 5. vijeka, uglavnom naslijedili status quo.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Antička geografija Pristupljeno 28.9.2016.
- ^ Archaeologies of Colonialism: Consumption, Entanglement, and Violence in Ancient Mediterranean France by Michael Dietler, 2010, University of California Press, books.google.com Pristupljeno 28.9.2016.
- ^ Francuska:Rimsko osvajanje Arhivirano 16. 11. 2016. na Wayback Machine Pristupljeno 28.9.2016.
- ^ Julije Cezar:Prvi trijumvirat i osvajanje Galije Arhivirano 15. 5. 2020. na Wayback Machine Pristupljeno 28.9.2016.
- ^ Julije Cezar: Osvajanje Galije Arhivirano 5. 12. 2016. na Wayback Machine Pristupljeno 28.9.2016.
- ^ Helveti Arhivirano 24. 8. 2007. na Wayback Machine Pristupljeno 28.9.2016.
