Fadil Hoxha

Fadil Hoxha (u literaturi često transkribovan kao Fadilj Hodža); Đakovica, 15. mart 1916 — Priština, 22. april 2001, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SAP Kosova, junak socijalističkog rada i narodni heroj Jugoslavije.

Fadil Hoxha
Datoteka:Fadil Hoxha, Kommandant der Kosovo-Partisanen (beschnitten).jpg
1. predsjednik Narodne skupštine Autonomne Kosovsko-metohijske oblasti
Vrijeme na dužnosti 11. juli 1945 — 20. februar 1953.
Nasljednik	Ismet Shaqiri
5. predsjednik Narodne skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo
Vrijeme na dužnosti 24. juni 1945 — 7. maj 1969.
Prethodnik	Stanoje Akšić
Nasljednik	Ilaz Kurteshi
1. Predsjednik izvršnog vijeća Narodne skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo
Vrijeme na dužnosti 1945-63
Nasljednik	Ali Shukriu
Lični podaci
Rođenje	(1916-03-15) 15. mart 1916. Đakovica, Kraljevina Crna Gora
Smrt	22. april 2001(2001-04-22) (85 godina) Priština, Kosovo
Nacionalnost	Albanac
Vojna služba
Ordeni	Jugoslavenski ordeni: Inostrana odlikovanja:

Biografija

Rođen je 15. marta 1916. godine u Đakovici, gdje je završio osnovnu školu i prvi razred gimnazije. Godine 1929. vlasti su zatvorile gimnaziju u Đakovici, a pošto nije imao materijalnih sredstava da školovanje nastavi u drugom gradu, napustio je školu i zaposlio se kao trgovački pomoćnik. Godine 1932, zajedno sa svojim drugom Eminom Durakijem, otišao je ilegalno u Albaniju, da bi nastavio školovanje na albanskom jeziku. Za vrijeme školovanja u Državnoj gimnaziji u Skadru, uključio se u revolucionarni omladinski pokret, zbog čega je 1936. godine isključen iz gimnazije. Potom je upisao učiteljsku školu u Elbasanu, gdje je nastavio revolucionarnu aktivnost i postao jedan od rukovodilaca "Skadarske komunističke grupe". Aprila 1939. godine, prilikom italijanske okupacije Albanije, Fadil je učestvovao u organizovanju bataljona dobrovoljaca, koji su htjeli da se suprotstave fašističkoj agresiji. Poslije okupacije Albanije, organizovao je i rukovodio organizacijama "Skadarske komunističke grupe" u Elbasanu. Posebno je radio na organizovanju antifašističke omladine u Učiteljskoj školi. Zajedno sa Eminom Durakom, dobio je augusta 1939. godine, zadatak da odu na Kosovo i uspostave veze sa Komunističkom partijom Jugoslavijom. Po dolasku na Kosovo stupaju u kontakt sa Miladinom Popovićem i Borom Vukmirovićem, članovima Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju. Potom je sve do 1940. godine, kada je zbog pogoršanja odnosa između Italije i Jugoslavije, zatvorena granica, radio na vezi između KP Jugoslavije i komunističkih grupa Albanije.

Narodnooslobodilačka borba

Sredinom marta 1941. godine, ponovo je dobio zadatak da ode na Kosovo i uspostavi vezu sa KPJ. Pošto ga je dolaskom na Kosovo, zatekao Aprilski rat i okupacija Kraljevine Jugoslavije, odlučuje u dogovoru sa Oblasnim komitetom KPJ za Kosovo i Metohiju, da ostane na Kosovu i istovremeno održava vezu između KPJ i albanskih komunista. Po dolasku u Đakovicu, izvjesno vrijeme je radio kao učitelj, i u neposrednom kontaktu s masama, naročito omladinom, razvija antifašističke ideje. Prilikom organizovanja Mjesnog komiteta KPJ za Đakovicu, 1941. godine, izabran je za sekretara. Krajem 1941, prešao je u ilegalnost i s terena rukovodio radom Mjesnog komiteta, organizovanjem oružanih grupa. Aprila 1942. godine izabran je u Biro Oblasnog komiteta KPJ za Kosovo i Metohiju, ali je i dalje nastavio da dužnost sekretara MK KPJ za Đakovicu. Poslije akcije sječenja telegrafsko-telefonskih veza u Đakovici i rasturanja velikog broja partijskih letaka, početkom maja 1942. godine, uhapšen je, ali 9. maja uspijeva sa pobjegne iz italijanskog zatvora. Poslije toga odlazi u sjevernu Albaniju gdje je radio na formiranju oružanih grupa. Potom po direktivi OK KPJ za Kosovo i Metohiju, odlazi u okolinu Uroševca, gdje se tada nalazio Biro Oblasnog komiteta i zajedno sa ostalim članovima radi na organizovanju i jačanju Narodnooslobodilačke borbe na Kosovu i Metohiji. Krajem septembra 1942. godine kada je formiran Partizanski odred Zenel Hajdini, imenovan je najprije za političkog komesara, a nešto kasnije i za komandanta ovog Odreda. Januara 1943. godine prelazi na dužnost komandanta Partizanski odred Emin Duraku. Od kraja oktobra 1942. godine bio je komandant Privrijemenog vojnog štaba NOP odreda Kosova i Metohije, a aprila 1943. godine je od strane Vrhovnog štaba NOV i POJ postavljen za komandanta Glavnog štaba Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Kosova i Metohije. Kao komandant Glavnog štaba rukovodio je partizanskim odredima i brigadama na teritoriji Kosova, a krajem 1944. godine je učestvovao u koordinisanim akcijama sa divizijama NOV Jugoslavije i NOV Albanije za oslobođenje Kosova i Metohije. Poslije uspostavljanja Vojne uprave na Kosovu i Metohiji, februara 1945. godine, postavljen je za zamjenika komandanta.

Poslijeratni period

Poslije oslobođenja Jugoslavije, završio je Višu partijsku školu "Đuro Đaković" i obavljao je visoke državno-partijske funkicije u pokrajinskim organima Socijalističke Autonomne Pokrajne Kosovo i federalnim organima Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije:

• predsjednik Oblasnog Narodnog odbora Kosova i Metohije, 1945.
• prvi predsjednik Oblasnog narodnog odbora Autonomne Kosovsko-metohijske oblasti, od 1945. do 1953;
• prvi predsjednik Izvršnog vijeća Autonomne Pokrajine Kosovo i Metohija, od 1953. do 1963;
• član Saveznog izvršnog vijeća, od 1963. do 1967;
• predsjednik Narodne skupštine Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo, od 1967. do 1969. godine;
• član Predsjedništva Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, od 1972. godine, a od 15. maja 1978. do 15. maja 1979. godine bio je potpredsjednik Predsjedništva SFRJ. Od 1945. do 1969. godine biran je sa saveznog narodnog poslanika. Bio je član Centralnog komiteta Saveza komunista Srbije, član Centralnog komiteta i Predsjedništva Saveza komunista Jugoslavije. Kao predsjednik Pokrajinske skupštine, bio je predsjednik Pokrajinske statutarne komisije koja je 1968. godine pripremila Ustavni zakon Socijalističke Autonomne Pokrajine Kosovo, a bio je i član Savezne koordinacione komisije za ustavne promjene. Bio je član Savjeta narodne odbrane i imao je čin general-majora JNA u rezervi. Godine 1981. poslije albanskih demonstracije na Kosovu, Fadila Hoxhu je rukovodstvo Saveza komunista Jugoslavije kritikovalo "zbog propusta u suzbijanju albanskog nacionalizma". Poslije dolaska na vlast Slobodana Miloševića, iako u penziji, postao je meta brojnih političkih napada koji su ga označavali kao "nacionalistu i pristalicu secesionizma". Najprije je 1987. isključen iz Saveza komunista, a potom je 1991. uhapšen i izveden pred sud. Umro je 22. aprila 2001. godine u Prištini, a sahranjen je u Đakovici.

Knjige

U toku Narodnooslobodilačke borbe bio je urednik i aktivni saradnik listova "Zani i populit", "Zani" i "Lirija". sarađivao je i u drugim listovima Narodnooslobodilačkog pokreta koji su izlazili tokom NOB-a. Poslije rata je sarađivao u mnogim časopisima, a pisao je i knjige. Knjigu "U svojoj smo kući" (albanski: Ne stepine tone) objavio je 1972. godine. Dio svog partizanskog dnevnika objavio je 1980. godine u knjizi "Kad proleće kasni" (albanski: Kur pranvera vonohot). Iste godine TV Priština je po motivima njegove knjige snimila istoimenu televizijsku seriju. Godine 1986. izdao je tri zbirke govora i članka sastavljenih u knjigu "Ovo je naš dom" (albanski: Jemi ne shtepine ton).

Odlikovanja

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja: Orden narodnog heroja, Orden junaka socijalističkog rada, Orden narodnog oslobođenja, Orden za vojne zasluge s velikom zvijezdom, Orden zasluga za narod sa zlatnom zvijezdom, Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vijencem i Orden za hrabrost. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 6. jula 1953, a Ordenom junaka socijalističkog rada 1976. godine. Nosilac je i poljskog ordena Partizanski križ.

Literatura

• Vojna enciklopedija (knjiga treća). Beograd 1972. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. Beograd: Mladost. 1975.