Zračenje

U fizici, zračenje ili radijacija je emisija ili prijenos energije u obliku talasa ili čestica kroz prostor ili kroz materijalni medij. To uključuje:

• elektromagnetno zračenje, kao što su radiotalasi, mikrotalasi, infracrveno zračenje, vidljiva svjetlost, ultraljubičasto zračenje, rendgensko zračenje i gama zračenje (γ)
• zračenje čestica, kao što je alfa zračenje (α), beta zračenje (β), protonsko zračenje i neutronsko zračenje (čestice nenulte energije mirovanja)
• akustično zračenje, kao što je ultrazvuk, zvuk i seizmički talasi (ovisni o fizičkom prijenosnom mediju)
• gravitacijsko zračenje, koje se ispoljava u formi gravitacijskih talasa ili talasanja u zakrivljenosti prostorvremena

Ilustracija relativnih sposobnosti prodiranja kroz čvrste materije za tri različite vrste ionizirajućeg zračenja. Tipične alfa čestice (α) su zaustavljene listom papira, dok su beta čestice (β) zaustavljene aluminijumskom pločom. Gama zračenje (γ) se prigušuje prilikom prodiranja kroz olovo.

Međunarodni simbol za vrste i nivoe ionizujućeg zračenja (radioaktivnost) koji nisu sigurni za nezaštićene ljude. Zračenja općenito postoje kroz cijelu prirodu, poput svjetla i zvuka.

Zračenje se često kategoriše kao ionizujuće ili neionizujuće u zavisnosti od energije čestica koje ispuštaju zračenje. Ionizujuće zračenje nosi više od 10 eV, što je dovoljno da ionizira atome i molekule i razbije hemijske veze. Ovo je važna razlika zbog velike razlike u štetnosti za žive organizme. Uobičajeni izvor ionizujućeg zračenja su radioaktivni materijali koji emituju α, β ili γ zračenja, koja se redom sastoje od jezgara helijuma, elektrona ili pozitrona, odnosno fotona. Drugi izvori uključuju rendgenske zrake iz medicinskih radiografskih pregleda, te mione, mezone, pozitrone, neutrone i druge čestice koje čine sekundarne kosmičke zrake koje nastaju nakon interakcije primarnih kosmičkih zraka sa Zemljinom atmosferom.

Gama zraci, rendgenski zraci i viši energetski opseg ultraljubičastog svjetla čine ionizujući dio elektromagnetnog spektra. Riječ "ionizirati" odnosi se na odvajanje jednog ili više elektrona od atoma, što zahtijeva relativno puno energije koju isporučuju ovi elektromagnetni talasi. Niže u spektru, neionizujuće manje energije nižeg ultraljubičastog spektra ne mogu ionizirati atome, ali mogu poremetiti međuatomske veze koje formiraju molekule, čime se razlažu molekule, a ne atomi; dobar primjer za to su opekotine od sunca uzrokovane sunčevim ultraljubičastim zračenjem koje ima dugu talasnu dužinu. Talasi veće dužine od UV zračenja u vidljivoj svjetlosti, infracrvenim i mikrovalnim frekvencijama ne mogu razbiti veze, ali mogu uzrokovati vibracije u vezama koje se osjećaju kao toplota. Talasne dužine radiotalasa i niže se generalno ne smatraju štetnim za biološke sisteme. Ovo nisu striktna ocrtavanja energija; postoji određeno preklapanje u efektima određenih frekvencija.

Riječ "zračenje" proizlazi iz fenomena talasa koji zrače (tj. putuju prema vani u svim smjerovima) iz izvora. Ovaj aspekt dovodi do sistema mjerenja i fizikalnih jedinica koje su primjenjive na sve vrste zračenja. Budući da se takvo zračenje širi dok prolazi kroz prostor i da je njegova energija očuvana (u vakuumu), intenzitet svih vrsta zračenja iz tačkastog izvora slijedi zakon inverznog kvadrata u odnosu na udaljenost od njegovog izvora. Kao i svaki idealni zakon, zakon inverznog kvadrata aproksimira izmjereni intenzitet zračenja u onoj mjeri u kojoj se izvor približava geometrijskoj tački.

Također pogldajte

• Elektromagnetni spektar
• Ionizirajuće zračenje
• Neionizirajuće zračenje
• Radioaktivnost

Vanjski linkovi

• Radiation u programu In Our Time na BBC. (poslušaj sada) (en)

• Health Physics Society Public Education Website
• Ionizing Radiation and Radon from World Health Organization
• Q&A: Health effects of radiation exposure, BBC News, 21 July 2011.