Zgrada stare željezničke stanice (Sanski Most)
Zgrada stare željezničke stanice u Sanskom Mostu sagrađena je tokom vladavine Austro-Ugarske 1913. Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, 8. novembra 2013. proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[1][2]
| Zgrada stare željezničke stanice | |
| Građevina | |
 | |
| Službeni naziv: Zgrada stare željezničke stanice | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
|---|---|
| Općina | Sanski Most |
| Položaj | Sanski Most |
| - Koordinate | 44°45′57″N 16°40′19″E / 44.76583°N 16.67194°E |
| Datum | 1913. |
Historija
urediIzgradnja šumskih željeznica u Bosni i Hercegovini tokom austrougarske uprave bila je usko povezana s eksploatacijom bosanskih šuma i razvojem drvne industrije. Austrougarske vlasti smatrale su šumsko bogatstvo Bosne i Hercegovine važnim izvorom javnih prihoda. U početku nije bilo moguće pristupiti eksploataciji šuma u većim razmjerama zbog nedostatka odgovarajućih komunikacija. Da bi se to postiglo, bile su potrebne velike investicije u postrojenja za preradu drveta i izgradnju šumskih komunikacija, uključujući šumske željezničke kolosijeke.
Proizvodi drvne industrije postali su najvažniji izvozni artikl bosanske privrede. Izvozilo se uglavnom poluprerađeno drvo, dok se namještaj uvozio. Pred kraj austrougarske uprave, krajem 1916., u Bosni i Hercegovini bilo je približno 1220 km šumskih pruga. Najveće su bile pruge industrijalca Otta Steinbeissa (Štajnbasa) u zapadnoj Bosni, kasnije poznate kao Šipadove pruge. Među njima su bile pruge Prijedor – Sanski Most – Srnetica – Drvar – Lička Kaldrma i Srnetica – Mliništa – Jajce. Ove pruge imale su vlastiti vozni i vučni park te ložionice.
Zgrada stare željezničke stanice u Sanskom Mostu izgrađena je 1913. u sklopu projekta produženja uskotračne šumske pruge Steinbeis od Srnetice do Prijedora, koji je realizovala Bosanska šumska industrija akcionog društva Otto von Steinbeis (današnji Šipad Komerc d. d.). Uskotračna pruga Steinbeis ukinuta je 1976. Zgrada danas služi kao alternativni smještaj.[3]
Opis
urediZgrada stare željezničke stanice u Sanskom Mostu ima pravougaonu osnovu dimenzija 18,48 × 10,30 m. Građevina je u lošem stanju i znatno je oštećena tokom rata u Bosni i Hercegovini. Danas se prizemlje objekta ne koristi jer je u ruševnom stanju i praktično neupotrebljivo, dok se sprat koristi za stambene svrhe.[nedostaje referenca]
Uprkos oštećenjima, zgrada je većim dijelom zadržala svoju autentičnost. Očuvani su drveni trijem, prozori, vrata, dekoracije iznad prozora i vrata, vertikalna dekoracija na uglovima zgrade, kao i natpisi Sanski Most na zabatnim fasadama i istočnoj fasadi. Pored visoke autentičnosti te historijske i arhitektonske vrijednosti, objekat ima i simbolički značaj, budući da predstavlja jedan od rijetkih sačuvanih objekata iz perioda austrougarske vladavine u Sanskom Mostu.
Dana 25. januara 2019. u zgradi je izbio požar, što je dodatno povećalo stepen oštećenja.[4]
Reference
uredi- ^ Na listi nacionalnih spomenika BiH 15 novih dobara – Članak Arhivirano 10. 11. 2013. na Wayback Machine. Radio Sarajevo. (27. novembar 2013.)
- ^ "Zgrada Stare željezničke stanice u Sanskom Mostu" (PDF). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika BiH. Pristupljeno 9. 2. 2017.[mrtav link]
- ^ Redakcija (11. 11. 2013). "Zgrada željezničke stanice pod zaštitom države". inmedia.ba. Pristupljeno 26. 2. 2025.
- ^ "Izbio požar u zgradi stare Željezničke stanice u Sanskom Mostu". Avaz.ba. Pristupljeno 24. 2. 2019.