Zapadna kapija Beograda
Zapadna kapija Beograda (srpski: Западна Капија Београда), također poznat kao Kula Geneks (srpski: Кула Генекс) jest neboder sa 36 spratova u Beogradu, Srbija, koji je 1977. godine diazjnirao Mihajlo Mitrović u brutalističkom stilu.[1] Čine ga dvije kule povezane sa dvospratnim mostom i okretnim restoranom na vrhu. Visok je 117 metara (s restoranom 135–140 metara) i druga je najviša beogradska zgrada nakon Kule Ušće.
| Zapadna kapija Beograda Kula Geneks | |
|---|---|
| (sr) Западна капија Београда | |
 | |
 | |
| Opće informacije | |
| Lokacija | Beograd, Srbija |
| Koordinate | 44°49′13″N 20°24′17″E / 44.82028°N 20.40472°E |
| Završeno | 1979. |
| Vlasnik | Vlada Republike Srbije |
| Visina | 154 m |
| Tehnički detalji | |
| Broj spratova | 36 |
| Podna površina | 16.000 m² |
| Dizajn i konstrukcija | |
| Arhitekt | Mihajlo Mitrović |
Zgrada je zamišljena tako da podsjeća na visoku kapiju koja pozdravlja ljude koji u grad stižu sa zapada (ovuda vodi put od beogradskog aerodroma Nikola Tesla do centra grada). Osporena i kritikovana je tokom projektovanja i izgradnje. Zgrada je danas dominantno obilježje Beograda.
Jedan od tornjeva zauzela je državna Genex grupa. Toranj je po ovoj grupi dobio svoje popularno ime "Genex", dok njegov službeni naziv ostaje Zapadna Kapija Beograda. Druga, viša kula je stambena. Toranj koji je ranije zauzimala kompanija Genex je prazan, dok je u stambenom tornju i dalje mnoštvo ljudi.[2] Zgrada se nalazi u općini Novi Beograd, u ulici Narodnih heroja 41-43.[3][4]
Historija uredi
Krajem 60-ih godina, arhitekta Mihajlo Mitrović je dobio zadatak da projektuje 12-spratnu zgradu i sjedišta mjesne zajednice Sutjeska, podopćinske administrativne jedinice, u ulici Narodnih heroja. Mitrović je predložio dvije povezane i mnogo više zgrade koje bi predstavljale prepoznatljiv simbol glavnog grada. Uslijedilo je žestoko protivljenje, nesuglasice i sporovi, ali Mitrović je bio uporan u svojoj ideji, dajući detaljna i iscrpna objašnjenja pred brojnim komisijama. Napokon je dobio zeleno svjetlo i temelji su postavljeni 1971.[5] Kule je izgradilo građevinsko preduzeće "Rad".
Ipak, projekt je naišao na nepovjerenje i bio je osporavan cijelo vrijeme tokom gradnje. Ali opozicija se nastavila i narednih godina. Čak se i 2010. godine još uvijek spominje poznata karikatura Ive Kušanića u dnevnom listu Politika. Pokazuje vješala pored zgrade i tekst: Kome su ta vješala? Za arhitektu!
Arhitektura uredi
Dvije kule koje čine zgradu nisu iste visine. Viši je stambeni toranj s 30 katova, dok je niži poslovni s 26 katova. Most ih spaja na 26. spratu. Okretni restoran koji je izgrađen na vrhu nikada nije funkcionisao.[6]
Zgrada je dizajnirana u brutalističkom stilu, s nekim elementima strukturalizma i konstruktivizma. Smatra se glavnim predstavnikom brutalističke arhitekture u Srbiji i jednim od najboljih njenih stilova izgrađenih 1960-ih i 1970-ih u svijetu. Obrada oblika i detalja blago povezuje zgradu sa postmodernizmom i danas je jedan od rijetkih preživjelih predstavnika ranog perioda ovog stila u Srbiji. Umjetnički izraz ove zgrade označio je čitavu eru u srpskoj arhitekturi.
Freska uredi
Godine 1979, Lazar Vujaklija je na ulazu naslikao fresku. Freska pokriva fasadu i strop iznad ulaza. Bio je to jedan od prvih murala u Beogradu, koji je prethodio muralu iz 1970. godine naslikanom na zgradi u Bulevaru Revolucije, takođe Vujakliji. Još jedno djelo dodano je 2010. godine, koje su arhitekti opisali kao "grafit, koji je neprikladan i nije umjetničko djelo". Nakon reakcije arhitekata, autor grafita je odlučio da ga prefarba, u dogovoru sa kćerkom Mihajla Mitrovića koja je nasljedila autorska prava.[7]
Zaštita uredi
Zgrada je stavljena pod privremenu zaštitu. Znači da se s njom treba postupati kao da je zaštićena dok se ne donese konačna odluka o zaštiti. Udruženje srpskih arhitekata podnijelo je 2019. godine zahtjev da Zapadna Kapija Beograda postane potpuno zaštićeno kulturno dobro.
Lokalna zajednica uredi
Mjesna zajednica Sutjeska imala je 5.067 stanovnika 1981. godine,[8] a 1991. godine 5.187.[9] Popisom stanovništva iz 2002. preimenovana je u Lokalnu zajednicu Zapadna vrata po zgradi.[10] Kasnije je pripojena susjednoj lokalnoj zajednici Fontana.
Galerija uredi
|
|
Reference uredi
- ^ "Genex Tower, Belgrade". EMPORIS. Pristupljeno 25. 3. 2021.
- ^ "Brutalist concrete of old Yugoslavia inspires new generation". BBC News. 28. 1. 2019. Pristupljeno 13. 10. 2019.
- ^ Tamara Marinković-Radošević (2007). Beograd - plan i vodič. Belgrade: Geokarta. ISBN 86-459-0006-8.
- ^ Beograd - plan grada. Smedrevska Palanka: M@gic M@p. 2006. ISBN 86-83501-53-1.
- ^ Dejan Aleksić (5. 11. 2017), "Loša izolacija, podzemne vode i manjak para i u "zlatno doba"", Politika (jezik: srpski), pristupljeno 25. 3. 2021
- ^ Daliborka Mučibabić (21. 9. 2014). "Beogradsko nebo otvoreno za oblakodere" [Belgrade sky open for skyscrapers]. Politika (jezik: srpski).
- ^ Ana Vuković (13. 9. 2018). "Muralu u Rajićevoj vraćena nekadašnja lepota". Politika (jezik: srpski). str. 15. Pristupljeno 25. 3. 2021.
- ^ Osnovni skupovi stanovništva u zemlji – SFRJ, SR i SAP, opštine i mesne zajednice 31.03.1981, tabela 191. Savezni zavod za statistiku (txt file). 1983.
- ^ Stanovništvo prema migracionim obeležjima – SFRJ, SR i SAP, opštine i mesne zajednice 31.03.1991, tabela 018. Savezni zavod za statistiku (txt file).
- ^ Popis stanovništva po mesnim zajednicama, Saopštenje 40/2002, page 4. Zavod za informatiku i statistiku grada Beograda. 26. 7. 2002.