Simpatrična specijacija
Simpatrična specijacija (grč. συν – syn = sa, zajedno + πατρίς, πατρία – patria = otadžbina, domovina) ili simpatrijska specijacija je takav proces nastajanja novih vrsta odvija na istom prostoru. Glavnu ulogu barijera slobodnom protoku gena nemaju mogući vidovi prostorno-geografske izolacije. Evolucijska divergencija u tom slučaju počinje na bazi određenih etoloških, fizioloških i specijalnih genetičkih zapeka ili mehaničke nepodudarnosti spolnih organa.[1][2][3][4]
Tako je i eksperimentalno dokazano da se diferencijacijska specijacija unutar jedne skupine roda Drosophila (vinske mušice) odvijala na bazi dnevno-noćnih razlika u sistemu parenja. Naime, većina današnje vrsta ovog roda se pare pri dnevnom svjetlu, neke u sumrak (npr. D. subobscura), a treće isključivo u potpunom mraku (npr. D. obscura). Ta noko mala razlika je dovela do postepene temporalno-etološke diferencijacije ovih vrsta i nakupljanja razlika u njihovim genskim fondovima.[5]
U evolucijskoj biologiji i biogeografiji, simpatričnost i simpatrija su termini koji se odnose na organizme čija se areali glavninom preklapaju ili su čak i identični, tako da ga dijele najmanje u nekim mjestima. Ako su ovi organizmi usko srodni (npr. sestrinske vrste), kao što je bliska i njihova distribucija, one očito mogu biti rezultat simpatrične specijacije.
Simpatrična specijacija je jedna od tri klasične geografske kategorije za fenomen specijacije.
- Alopatrična specijacija je evolucija geografski izoliranih populacija u različite vrste. U ovom slučaju, divergencija je olakšana odsustvom toka gena, koja omogućava zadržavanje genetičke sličnosti populacija.
- Parapatrična specijacija je evolucija geografski susjednih populacija u različite vrste. U ovom slučaju, divergencija se javlja unatoč ograničenom inbridingu (ukrštanju u populacijskom srodstvu), u kontakt zonama divergirajućih grupa. U simpatričnoj specijaciji, ne postoji geografsko ograničenje interbridinga. Ove kategorije su posebni slučajevi kontinuuma od nule (simpatrična) do potpune (alopatrične) prostorne segregacije divergentnih populacja.
Smatra se da je simpatrična specijacija kod višećelijskih eukariotskih organizama neuobičajena , ali je nepobitno da proces genetičke divergencije mouć uz reproduktivnu izolaciju različitih populacija jedne roditeljske vrste iako naseljavaju iste geografske regije, vodi do stvaranja novih vrsta.
Kod bakterija, međutim, analogni procesi, definirani kao porijeklo novih bakterijskih vrsta koje zauzimaju odredive ekološke niše), mogu biti češći, jer bakterije su manje ograničene na efekte homogenizacije seksualnom reprodukcijom i sklone relativno dramatičnim i brzim genetičkim promjenama u "horizontalnom transferu gena".
Prednoženo je višemodela ovog načina specijaciju. Najpopularniji, koji se poziva na disruptivnu selekciju (višesmjerna selekcija), prvi put je iznio John Maynard Smith 1966. godine. Predložio je da homozigotne jedinke mogu, pod posebnim uvjetima okoline, imati veći fitnes od onih sa alelima heterozigota za određenu osobinu. Pod uticajem prirodne selekcije, dakle, homozigotnost bi imala prednost nad heterozigotnosti, što na kraju dovodi do specijacije. Simpatrična divergencija takođe može nastati iz seksualnog sukoba.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Mayr E. (1970): Populatiomns, species, and evolution – An abridgment of Animal species and evolution. The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Massachussets and London, England, ISBN 0-674-69013-3.
- ^ Hadžiselimović R. (1986): Uvod u teoriju antropogeneze. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-9344-2-6.
- ^ Dobzhansky T. (1970): Genetics of the evolutionary process. Columbia, New York, ISBN 0-231-02837-7.
- ^ Mayr E. (2000): The growth of biological thought – Diversity, evolution, and inheritance, 11th printing, first: Copyright © 1982. The Belknap Press of Harvard University Press Cambridge (Mass.), Londo (England) , ISBN 0-674-36445-7 ; ISBN 0-674-36446-5.
- ^ Berberović Lj., Hadžiselimović R. (1977): Rječnik nauke o evoluciji. Svjetlost, Sarajevo.