Simfonija br. 5 (Beethoven)

V simfonija u c-molu op. 67^[1] jedna je od najpoznatijih simfonija i djela Ludwiga van Beethovena i jedno od najpopularnijih djela klasične muzike.^[2] Sastoji se od četiri stavka: nakon prvog, koji je u sonatnom obliku, slijede andante, brzi scherzo, koji se bez prekida (attacca) nastavlja u posljednji stavak. Prvi put je izvedena u bečkom pozorištu Theater an der Wien 1808.^[3] i nedugo zatim stekla je ogroman ugled. Muzikolog E. T. A. Hoffmann smatra ovu simfoniju "najvažnijim djelom tog vremena".

Joseph Mähler: Ludwig van Beethoven (1804)

Očito, Beethoven je komponirao nešto snažno i univerzalno da odjekuje a vanvremenskim značajem kod svakog slušaoca bez obzira na dubinu njihove muzičke kulture.

Značaj pete simfonije

Osvrčući se unazad mi poštujemo Beethovena zato što nas je uveo u vijek muzike kojeg većina ljubitelja klasične muzike uživa najviše. Dok je Mozart sigurno gurao u tom pravcu (a vjerovatno bi bio uspješan kao Beethoven da je živio duže), upravo su hrabra harmonijska i strukturna istraživanja Beethovena bila ta koja su pokrenula romantizam u muzici, u kojoj lični osjećaji više nisu bili potisnuti ispod konvencionalnih formi. Iako Beethovenova Peta nije najinovativnija ili utjecajna simfonija (Treća i Deveta se takmiče za tu čast), ipak je imala mnoštvo pionirskih osobina: prva upotreba trombona u simfonijskoj muzici, varijacije nastale na dual teme, dva stavka pridružena zajedno, ponavljanje ranijeg prelaza u finale i najimpresivnija od svih, jedan motiv koji ujedinjuje cijelo muzičko djelo.

Beethoven je, navodno, nazvao početak njegove simfonije "Kucanje sudbine na vrata", ali danas je to u velikoj mjeri diskreditirano kao nepouzdano rekla-kazala. Cijelo djelo ilustrira romantični ideal izražajnog putovanja, ali ne u smislu pričanja priče nego kao emocionalne katarze.

Muzički opis pete simfonije

Prvi stavak je mračan i odlučan, ali još pun stalnog sukoba i energije dok tračci svjetlucave nade kao vrtlog prolaze kroz nemilosrdnu oluju. U prvoj frazi tu su četiri note koje oslikavaju žustrinu sudbine. Usmjereni intenzitet razrješava se kroz tečni niz varijacija, ležerno, ali s kontroliranim udarima snage. Zatim dolazi odlučan marš, izgrađen uglavnom na ustrajnom ritmu otvarajućeg motiva koji se spušta u prigušenom dijelu umotan u napetosti i onda eksplodira u završnici kroz uzbudljivu buku trijumfa u C-duru. Beethoven majstorski uvečava efekt ponovnim uvođenjem napetog dijela marša iz 3. stavka, a zatim ponavlja sve ispočetka s trijumfalnim crescendom. Djelo završava zapanjujućom kodom izgrađenoj na varijantama početnog motiva, što otvara put ka radosnom odredištu.

Podaci

Vrijeme nastajanja: Prve skice dolaze iz godine 1800, ali direktne skice se nalaze u njegovoj knjizi za skice, koje su nastale u februaru i martu 1804. Završavao ju je u vremenu od aprila 1807. do proljeća 1808.

Prvo izvođenje Zajedno sa VI. simfonijom u F-duru op. 68; koncertom za klavir i orkestar br. 4 u G-duru op. 57; dijelovima mise u C-duru op. 86; i fantazijom za klavir, zbor i orkestar u c-molu op. 80, izvedeni 22. decembra 1808. u Theater an der Wien.

Spisak instrumenata: 1 piccolo flauta, 2 poprečne flaute, 2 oboe, 2 klarineta, 2 fagota, 1 kontrafagot, 2 roga, 2 trube, 3 trombona, 1. violine, 2. violine, viole, violončela i kontrabasi; violončela i kontrabasi u nekim djelovima razdvojeni).

Priča o nastanku

Zadatak za komponiranje V simfonije dobio je od grofa Franza von Oppersdorffa između 1803. i 1804, dakle, između dovršavanja III simfonije i prije rada na IV simfoniji (koja je bila dovršena u jesen 1806). U vrijeme kad je dovršavao V simfoniju završio je i VI simfoniju.