Sarajevski tramvaji
Sarajevski tramvaji su tramvajski sistem u glavnom gradu Bosne i Hercegovine Sarajevu. Vlasnik tramvaja je Javno komunalno preduzeće – Gradski saobraćaj Sarajevo (GRAS), koje ujedno i organizuje javni promet u Sarajevu.
| Sarajevski tramvaji | |
|---|---|
.JPG) Tramvaj Tango NF3 u Sarajevu | |
| Opće informacije | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Grad | Sarajevo |
| Otvaranje | 1885. |
| Elektrifikacija | 1895. |
| Operator | JKP GRAS Sarajevo |
| Infrastruktura | |
| Širina kolosijeka | 1435 mm |
| Depoi | 1 |
| Linije | 6 |
| Dužina linije | 22,9 km |
| Dijagram | |
 | |
Portal  Tramvajski promet | |
| Sarajevski tramvaj | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
g.svg){kind=small}
f.svg){kind=small}
Historija
uredi
Prvi tramvaj kog su vukli konji prošao je Sarajevom 1. januara 1885. godine.[1] Jednosmjerna trasa je bila duga 3,1 km, a pruga je počinjala od današnjeg Ekonomskog fakulteta, pružala se Ferhadijom i dalje glavnom gradskom ulicom (današnjom Titovom) preko Marindvora i završavala na Uzanoj željezničkoj stanici.[1] Tramvaj je mogao povesti 28 osoba, a cijena karte je bila 5 krajcera.[1] Isprva je bio na širini kolosijeka od 760 mm. 1. maja 1895. godine je elektriziran. Ujedno je trasa tramvaja proširena, te je od željezničke stanice na Pofalićima, koja se tada nalazila kod današnjeg hotela Bristol, pa do Latinske ćuprije.[1] Vozila koja su korištena, proizvela je njemačka firma "Siemens-Schuckertwerke" i bili su to prvi tramvaji nastali u njenim pogonima.[1]
Godine 1960. promijenjena je širina kolosijeka na 1435 mm. Mreža tramvaja, danas je duga 10,7 km i prostire se u pravcu istok-zapad od dijela grada zvanog Baščaršija, te u smjeru kazaljke na satu do općine Ilidža. Dodatno postoji 400 m dugačak odvojak prema Željezničkoj stanici, koja je povezana linijama 
i 
.
Glavna linija prolazi kroz najprometniju ulicu u Sarajevu, sa zapada prolazi kroz Bulevar Meše Selimovića (ranije: 6. proleterske brigade), koja se od stanice Čengić Vila zove Zmaja od Bosne (ranije: Vojvode Radomira Putnika). Kroz stari dio grada prolazi Obalom Kulina bana (ranije: Obala Vojvode Stepe Stepanovića) do zadnje stanice na Baščaršiji, te nazad prema Skenderiji paralelno ulicama Mula Mustafe Bašeskije i Ulicom maršala Tita.
U 2012. urađena je rekonstrukcija tramvajske pruge na dionici od Baščaršije do Marijin-Dvora (S-krivina).[2]
Modernizacija tramvaja
urediModernizacija tramvajskog saobraćaja u Sarajevu je doživila svoj vrhunac dolaskom ministra saobraćaja Adnana Štete 2022. godine u Vladu Kantona Sarajevo.[3] Nakon što je podignut kredit od strane Evropske banke za obnovu i rekonstrukciju (EBRD), Ministarstvo saobraćaja na kojem je čelu Adnan Šteta je naručilo 15 najnovijih i najsavremenijih tramvaja u Evropi od švicarske firme Stadler[4], a potom još 10 koji će biti isporučeni do 2025. godine.[5]
Tip tramvaja o kojem se radi jeste Tango NF3.[6]
Linije
urediMreža tramvajskog prometa sastoji se od 27 stanica, sa ukupno šest linija:
: Željeznička stanica – Baščaršija
: Čengić Vila – Baščaršija
: Ilidža – Baščaršija
: Ilidža – Željeznička stanica
: Nedžarići – Baščaršija
: Ilidža – Skenderija
Linije koje se više ne koriste:
: Nedžarići – Skenderija (ukinuta krajem 1990-ih)
Glavna i najduža linija 
vozi od 5:00 do 23:30 sati. Ostale linije služe kao rasterećenje dionica od Baščaršije do Ilidže, te saobraćaju od 6:00 sati do 17:30 i 22:30 sati. Na svakoj zadnjoj stanici, nalaze se okretišta.
Tramvaji
uredi| Proizvođač | Tip | Vrsta | Komada | Serijski broj | Godina proizvodnje | Godina kupovine | Napomene | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| St. Louis Car Company / Pullman Standard | PCC | 74 | 1-74 | 1945 | 1960 | PCC (Presidents’ Conference Committee) Streetcar, kupljeni 1960. godine u Washingtonu.
Više ne rade od 1983. godine. Broj 71 sačuvan. | ||
| St. Louis Car Company / Pullman Standard | PCC | 7? | 101-107 | 1967 | 1967 | Napravljeni od baze običnog PCC-a 1945. godišta. Više ne rade od 1983. godine. Nijedan nije sačuvan. | ||
| ČKD Tatra | T3YU | 20 | 120-139 | 1967-69 | 1967-69 | Solo tramvaji.
Prestali su sa radom 1983. godine zato što nije više bilo korist nakon što su svi K2YU došli. Sačuvani su bili 125 (Muzejski), 128 (radni) i 13x. Nakon rata 125 je isječen, također i 13x. 128 leži u remizi, ali nije u voznom stanju. | ||
.jpg)
|
ČKD Tatra | K2YU | šestoosovinski | 25[7] | 201, 206, 209-210, 212, 217, 227, 235, 237, 240, 244, 255, 257-258, 261, 263, 271, 275, 277, 289 | 1973–83. | 1973-83 | Serijski brojevi prvih 90 tramvaja tipa K2YU, zamijenili su kasnije tipovi Satra II i Satra III. Tramvaji su dugi 21,6 m sa pogonom od 4x40kW. Kapacitet im je 49 mjesta za sjedenje i 108 mjesta za stajanje[7].
238, 260, 268 i 276 su u kvaru. |
| ČKD Tatra | K2 | šestoosovinski | 1 | 291 | 1973 | 1997 | Donirani 1997. godine iz Bratislave. 292 do nedavno je radio. | |
|
Lohner | C1 + c1 | 13 | 400+4000-412+4012 | 1956-59 | 1996 | Donacija iz Beča
C1 je tramvaj motor, a c1 je prikolica - tako su zvani "garniture". Svi su isječeni osim 407+4007 koji se čuva kao muzejski pimjerak. Remont mu još nije urađen. | |
|
ČKD Tatra | KT8D5K | osmooosovinski | 4 | 300, 302-304 | 1989–90. | 1990 (300),
1997(301-302), 2002 (303-304) |
Prototip 300 je iz serije proizvedene za Pyongyang, te K u oznaci označava Koreju. Tramvaji 301–304 su preuzeti od Gradskog prometa u Košicama
301 već nekoliko godina ne radi. |
.jpg)
|
ČKD Pragoimex | Satra II | šestoosovinski | 12 | 500–511 | vidi K2YU (baza).
Modernizirani 1998 (500), 2004 (501), 2005 (502-503), 2006 (504-506) 2007 (507-509) 2009 (510) 2011 (511) |
Serijski broj 500 i 501 preuzeti od Gradskog prometa u Brnu. Ostala vozila su između 2004-11. prepravljena od tipova K2YU. | |
.jpg)
|
ČKD Pragoimex | Satra III | osmoosovinski | 4 | 601–604 | vidi K2YU (baza).
Modernizirani 2005 (601-602) 2010 (603) 2016 (604) |
2005 (601-602),
2010 (603), 2016 (604) |
Serijski broj 601 je preuzet od Gradskog prometa u Brnu. Ostala vozila su prepravljena od tipa K2YU. |
.jpg)
|
Lohner | E | šestoosovinski | 3 | 709, 713-714 | 1962–64. | 2005-2009 | Kupljeni između 2005-09. godine od Gradskog prometa u Beču. Tramvaji su dugi 20,34 m i imaju masu od 22,5 tone. Kapacitet im je 38 mjesta za sjedenje i 73 mjesta za stajanje.[7] |
.jpg)
|
LHB | 9G | osmoosovinski | 3[7] | 802, 805, 811 | 1979–80. | 2009 | Kupljeni 2009. godine od Gradskog prometa u Amsterdamu. Tramvaji su dugi 25,5 m.[7]. |
.jpg)
|
LHB | 10G | šestoosovinski | [7] 1 | 815 | 1980. | 2009 | Kupljeni 2009. godine od Gradskog prometa u Amsterdamu.[7] |
|
Düwag | GT8 Köln | osmoosovinski | 25 | 901-920 | 1963 | 2014 | Donacija grada Konya.[8] |
|
Stadler Rail | Tango NF3 | šestoosovinski | 15 | 001-015 | 2021 | 2021 | Kupljeni 2021. godine od švicarske firme Stadler.[9] |
Reference
uredi- ^ a b c d e "Veranda na šinama, Snježana Mulić-Bušatlija; članak u tjedniku Dani 1. decembar 2000. godine". Arhivirano s originala, 22. 1. 2013. Pristupljeno 21. 8. 2012.
- ^ Prilog o završetku rekonstrukcije tramvajske pruge na portalu metropola.ba[mrtav link]
- ^ [1]
- ^ [2]
- ^ [3]
- ^ [4]
- ^ a b c d e f g Fotografije sarajevskih tramvaja na portalu public-transport.net
- ^ "Gradonačelnik Komšić: uskoro stiže i donacija od 20 tramvaja pobratimskog turskog grada Konya-e | Sarajevo.ba". www.sarajevo.ba (jezik: engleski). Pristupljeno 27. 5. 2024.
- ^ "BiH: Novi sarajevski tramvaji, koje proizovodi Stadler, stižu krajem godine". www.aa.com.tr. Pristupljeno 27. 5. 2024.
Vanjski linkovi
uredi